Blog

Ο ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΞΟΥΣΙΩΝ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ
ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Του Υποστρατήγου ε.α. Α. ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ
Κοινωνικού Ψυχολόγου – Διδάκτορος Φιλοσοφίας

Χάριν του λαού υπάρχουν οι άρχοντες, οι οποίοι μοναδικό σκοπό της αρχής τους πρέπει να έχουν την ευδαιμονία του λαού, μία ευδαιμονία η οποία όμως απαραιτήτως περνά μέσα από τη φιλία και την ενότητα του λαού, όπως σαφώς αυτές οι αρετές έχουν καθορισθεί τόσο από τον Πλάτωνα, όσο και από τον Αριστοτέλη.
Aυτός ο σκοπός της ευδαιμονίας των πολιτών – «πολίτες» θεωρείται επιτυχέστερος όρος από τον «λαό», διότι εκτιμάται ότι ο όρος πολίτης αποδίδει καλύτερα την έννοιαν του ελευθέρου ατόμου εντός της ολότητας της πόλης – οδηγεί τον Πλάτωνα μια ολόκληρη φιλοσοφική ζωή ν’ αναζητά την πολιτική μέθοδο, ώστε να επιτύχει αυτό τον σκοπό, όσο το δυνατόν καλύτερα («Λάχης» – «Μένων», «Πολιτεία», «Πολιτικός», «Νόμοι»).
Κατηγορηματικότερος θα υπάρξει ο Αριστοτέλης στα «Πολιτικά» του, δηλώνων ότι το Πολίτευμα – από τα ορθά πολιτεύματα της δημοκρατίας, της ολιγαρχίας και της βασιλείας – το οποίον θα εξασφαλίσει στην πόλη τους σκοπούς της ευδαιμονίας και του ειρηνικού πολιτικού βίου, αυτό είναι και το άριστο Πολίτευμα. («Πολιτικά» 1331α/25, 1332α/5).
Αυτό το άριστο πολίτευμα ιστορικά ο άνθρωπος αναζήτησε σε Θεοκρατικές πηγές και αντιλήψεις και μετά από αυτό εξελισσόμενο βασίσθηκε στην καταξιωμένη προσωπικότητα του ηγέτη της Πλατωνικής μορφής του «Φιλοσόφου-Βασιλιά», για να καταλήξει στη σύγχρονη μορφή της ιδεολογικής δημοκρατίας, σύμφωνα με την οποία διαμορφώθηκε το πολιτικό ήθος και το «γίγνεσθαι» της κοινωνίας μας.
Ένα πολιτικό ήθος και κοινωνικό «γίγνεσθαι», των οποίων τα σημεία στις ημέρες μας αποκαλύπτουν και καταμαρτυρούν την παρακμή των πολιτικών ιδεολογιών και την αντικατάστασή τους από την επιστημονικοποίηση της πολιτικής.
Mια επιστημονικοποίηση της πολιτικής, η οποία θα διέπεται από τη βασική αρχή της μελέτης και της ανάλυσης της πραγματικότητας, του επιστημονικού και συνάμα του ηθικού οραματισμού της πράξης.
Μια επιστημονικοποίηση της πολιτικής στην οποία θα συνυπάρχουν η αξία της ηγετικής προσωπικότητας με τη συμμετοχικότητα των πολιτών εντός ενός ευνομούμενου δημοκρατικού πολιτεύματος, στο οποίο θα επικρατεί, όπως λέει και ο Αριστοτέλης, η επιστήμη και η θέληση των πολιτών («Πολιτικά» 1332α/35).
Οι πολιτικές ιδεολογίες παρακμάζουν, διότι οι κοινωνίες των ανθρώπων είναι συνθετότερες και πολυπλοκότερες, η δε ανθρώπινη διάνοια χάριν της παιδείας έχει εξελιχθεί σε μεγάλο αριθμό επιστημών, με αποτέλεσμα οι παραδοσιακοί πολιτικοί θεσμοί να αποδεικνύονται αποδυναμωμένοι και λιγότερο αποτελεσματικοί έναντι της σύγχρονης τεχνικής και επιστημονικής εξέλιξης του ανθρώπου, έτσι ώστε να καθίσταται αναγκαία και η επιστημονικοποίηση της πολιτικής, την οποία ο Πλάτων θεωρεί ως κατ΄εξοχήν επιστήμη της φροντίδας του ανθρώπου και πιο πάνω από τα κριτήρια διαχωρισμού των πολιτευμάτων («Πολιτικός» 267C, 291ε, 304α, 305ε).
Εκφραστές της παρακμής των ιδεολογιών αποτελούν τα πολιτικά κόμματα, των οποίων η κομματική λογική και ηθική έχει διεισδύσει σε όλους τους κοινωνικούς και κρατικούς θεσμούς, με αποτέλεσμα η δημοκρατία να λειτουργεί με κομματικό-κρατικό χαρακτήρα.
Το εκάστοτε κυβερνόν κόμμα κυριαρχεί στο Κοινοβούλιο με αποτέλεσμα να επικυρώνονται από την κυβερνητική πλειοψηφία των βουλευτών ως νόμοι, οι αποφάσεις της Κυβέρνησης, δηλαδή της εκτελεστικής Εξουσίας, με κατάληξη : η πλειοψηφούσα κοινοβουλευτική ομάδα της Βουλής να αποτελεί τη νομοθετούσα εκτελεστική εξουσία της Κυβέρνησης.
Ενώ για τη Δικαιοσύνη έχει δημιουργηθεί η εντύπωση στην Κοινή Γνώμη ότι αποτελεί τμήμα της πολιτικής εξουσίας.
Η ευθύνη για την «πτώση» αυτή της Δικαιοσύνης αποδίδεται στη στάση των κομμάτων, τα οποία έχουν συνηθίσει να εξυμνούν τη Δικαιοσύνη όταν η απόφαση ωφελεί τους ανθρώπους τους ή τις θέσεις τους και να τη μειώνουν όταν διαφωνούν με τις αποφάσεις της.
Το φαινόμενο του «κομματισμού» έχει κυριαρχήσει στην κοινωνία μας και έχει καταλάβει ακόμα και το Συνδικαλιστικό Κίνημα, το οποίο άλλοτε λειτουργεί ως σύμμαχον προς το κόμμα που κυβερνά και άλλοτε επαναστατεί στους δρόμους και σε απεργίες εναντίον του αντιφρονούντος κυβερνητικού κόμματος.
Έτσι ο συνδικαλιστής από υπεύθυνος πολίτης, αγωνιστής των κοινωνικών δικαίων έχει μετατραπεί σε «πελατειακόν» αγωνιστή του κόμματος.
Τέτοια συμπτώματα ως και πολλών άλλων των οποίων ως πολίτες είμαστε καθημερινά μάρτυρες, καταδεικνύουν το πρόσωπο της «αμαρτωλής» δημοκρατίας, την οποίαν με τόσο γλαφυρό τρόπο περιγράφει ο Πλάτων στην «Πολιτεία» του και ο οποίος φθάνει στο σημείο να ισχυρισθεί ότι οι νόμοι γίνονται σύμφωνα με το συμφέρον κάθε αρχής, δηλαδή η δημοκρατία για τους δημοκρατικούς, η δε τυραννία για τους τυραννικούς, με αποτέλεσμα οι νόμοι να απέχουν από το συμφέρον των αρχομένων, οι οποίοι μάλιστα τιμωρούνται όταν αυτούς παραβαίνουν……και παντού να επικρατεί ως αρχή δικαίου το συμφέρον του ισχυροτέρου («Πολιτεία» 338ε).
Ο δε Αριστοτέλης αυτή τη δημοκρατία θα χαρακτηρίσει ως τυραννία των πολλών, όταν στην πόλη κυρίαρχος είναι όχι ο νόμος, αλλά η θέληση της πλειοψηφίας, η οποία ελέγχεται και κατευθύνεται από τους δημαγωγούς («Πολιτικά» 129α/5-30).
Αλλά η δημοκρατία, ως πολιτική έκφραση της ελευθερίας, είναι ανθρώπινο αγαθό, το οποίο πάντοτε, και τότε και σήμερα, ανήκει σε όλους τους πολίτες.
Για να μην καταλήξει όμως σε «τυραννία των πολλών» χρειάζεται να αυτοπροσδιορισθούν και να αυτοεξελιχθούν οι ισχύοντες πολιτικο-κομματικοί θεσμοί προς την κατεύθυνση που ο ίδιος ο Αριστοτέλης προσδιόρισε λέγων ότι : Το είδος της δημοκρατίας είναι ανάλογο με την πόλη και το λαό και ότι η οργάνωση και η λειτουργία των θεσμών της δύνανται να αποτελούν συνδυασμούς αριστοκρατικών, ολιγαρχικών και δημοκρατικών πολιτευμάτων («Πολιτικά» 1317α-1321b/10).
Η κατεύθυνση δε αυτή στις μέρες μας μπορεί να λάβει τη μορφή της μίξης στην πολιτική της επιστήμης και της δημοκρατίας, με την ακόλουθη θεσμική μεταρρύθμιση :
• Η Εκτελεστική Εξουσία να περιέλθει εξ ολοκλήρου στη Δημόσια Διοίκηση, της οποίας η Κυβέρνηση θα αποτελείται από καταξιωμένες προσωπικότητες της Δημόσιας Διοίκησης, των οποίων η εκλογή και ο έλεγχος του έργου τους θα γίνεται από το Κοινοβούλιο.
• Το δε Κοινοβούλιο να αποτελείται από μέλη εκλεγόμενα απ΄ευθείας από τους πολίτες ως εκπρόσωποι των διαφόρων κατ΄αναλογίαν επαγγελματικών ομάδων αλλά και των νομών.
Κύριο έργο του Κοινοβουλίου θα είναι η νομοθεσία και ο έλεγχος της Κυβέρνησης, χωρίς τα μέλη της να συμμετέχουν σ΄αυτήν.
Με την είσοδο των συντεχνιών στο κοινοβούλιο οι αναχρονιστικοί σκληροί αγώνες του «δρόμου» των συνδικαλιστών μεταφέρονται υπεύθυνα στο «βήμα» της Βουλής.
Είναι επιτακτική η είσοδος των συντεχνιών στη Βουλή, διότι σήμερα τα κοινωνικά προβλήματα έχουν συσσωρευθεί στις επαγγελματικές ομάδες και των οποίων η πλέον υπεύθυνη έκφραση αποτελεί το «βήμα» της Βουλής.
Η Βουλή αναβαθμίζεται και γίνεται κοινωνικά δικαιότερη.
Με μια τέτοια πρόταση δικαιώνεται και ο Αριστοτέλης, ο οποίος θέλει τη «Βουλή» και το «Δήμο» να εκλέγουν και να ελέγχουν τις αρχές χωρίς να λαμβάνουν προσωπικώς τα αξιώματα και ο οποίος αναγνωρίζει την γνώση και την πείρα των επιστημόνων, αλλά για σπουδαία θέματα βαρύτητα δίνει στη γνώμη των πολλών. («Πολιτικά» 1281b/30-35, 1282α/5-40).
Με μια τέτοια πρόταση συμφωνεί ουσιαστικά ο διαχωρισμός των εξουσιών του Αριστοτέλη, του οποίου η «Πολιτεία», δηλαδή η ευνομούμενη δημοκρατία, λειτουργεί με τρία βασικά σώματα (θεσμούς) :
Πρώτον είναι το σώμα, το οποίον διασκέπτεται για τα κοινά συμφέροντα της πόλης? δεύτερον είναι το σώμα των δημοσίων αρχών, του οποίου ο νομοθέτης καθορίζει το ποιόν, τα δικαιώματα και τον τρόπον της εκλογής και τρίτον είναι το δικαστικό σώμα («Πολιτικά» 1297b/25, 1298α).
Με την πρόταση αυτή επιτυγχάνεται πλήρως ο διαχωρισμός της νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας, αλλά και της δικαστικής τοιαύτης.
Έτσι η πολιτική ηθικοποιείται και επιστημονικοποιείται, διασώζεται η ενότητα των πολιτών και η ηγεσία της μέσα σε ευνομούμενη δημοκρατία οραματίζεται τις πρακτικές για την ευδαιμονία των πολιτών της.
Τέλος η πρόταση αυτή είναι μίξη της επιστήμης και της δημοκρατίας, για την οποία μίξη ο Αριστοτέλης πάλιν θα πει επιγραμματικά : «Όσον δε καλύτερα γίνουν οι πολιτικοί συνδυασμοί των διαφόρων μιας πόλης στοιχείων, τόσον μονιμότερο είναι το πολίτευμα («Πολιτικά» 1297α/5).