Blog

Η ιστορία
Στην αρχαία ιστορία, η εξασφάλιση και διάθεση μέσων μεταφοράς, όπως ζώων, πλοίων, αμαξών, η αναζήτηση και διάθεση τροφίμων και ζωοτροφών και η συντήρησή τους μαζί με τη σίτιση, καθώς, και η παροχή υποστηρικτικής επιμελητείας, όπως προμήθεια και συντήρηση καραβιών, κατασκευή και συντήρηση δρόμων, γεφυρών και πολιορκητικών μηχανών και πανοπλιών αποτελούν την βάση της επιμελητείας (Logistics) των στρατιωτικών επιχειρήσεων.

Όλα αυτά είναι γνωστά: από την μακρά εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου από τη Μακεδονία στον Ινδό, το έπος των Δέκα Χιλιάδων του Ξενοφώντος, τις εκστρατείες του Αννίβα στην Ιταλία.

---

Εικόνα 1: Η Δομή της Στρατιάς του Μ. Αλεξάνδρου

Ο Μέγας Αλέξανδρος ξεκίνησε το 334 π.Χ. την εκστρατεία που θα διαρκούσε για δέκα χρόνια με μια σειρά κατακτήσεων. Επιτέθηκε με επιτυχία και κατέκτησε την Περσική Αυτοκρατορία. Το 326 π.Χ. εισέβαλε στην Ινδία, αλλά τελικά έπρεπε να διακόψει την εκστρατεία και μακρά πορεία του, επειδή τα στρατεύματά του δεν άντεχαν αλλά και δεν μπορούσαν να συνεχίσουν περισσότερο. Το 323 π.Χ. πέθανε στη Βαβυλώνα σε ηλικία μόλοις 33 ετών.

Όπως, ξέρουμε, τα κατακτημένα εδάφη είναι τεράστια και αχανή, ακόμη, και για τον πιο; σύγχρονο στρατό να τα διασχίσει, κατακτήσει και κρατήσει. Ανακύπτει το ερώτημα πώς ακόμη, και ένας μικρός στρατός θα μπορούσε να υποστηριχθεί και τροφοδοτηθεί, σωστά, σε μια τόσο μεγάλη περιοχή. Αυτό δεν γίνεται, παρά μόνο, με μια πολύ σημαντική στρατιωτική επιμελητεία.

Σήμερα, η επιμελητεία είναι ένας σύγχρονος όρος, αλλά πολλές λειτουργίες και εργασίες της εγίνοντο, επίσης, στην εποχή του Αλεξάνδρου. Η στρατιωτική επιμελητεία, λοιπόν, είναι η παροχή όλων των μέσων για την εκτέλεση στρατιωτικών επιχειρήσεων. Ή με έναν πιο σύγχρονο ορισμό: Η στρατιωτική επιμελητεία ασχολείται με τον προσδιορισμό της ζήτησης, απόκτησης, μεταφοράς και διανομής ανδρών, υλικού, εγκαταστάσεων και υπηρεσιών.

Η Στρατολογία και Επιστράτευση: Αρχικά ο Αλέξανδρος μετέφερε περίπου 30,000 πεζικό και 5,000 ιππικό. Αυτά τα στρατεύματα αποτελούσαν κυρίως Μακεδόνες και συμμάχους από τις πόλεις-κράτη της αρχαίας Ελλάδας (πλην Λακεδαιονίων). Ωστόσο, περίπου 5,000 άντρες ήταν μισθοφόροι.

Ο Αλέξανδρος ενίσχυε τον στρατό του με:
Στρατολόγηση: στη Μακεδονία, Ελλάδα και Βαλκάνια και στις κατακτημένες περιοχές.

Μισθοφόροι: Η κύρια πηγή ενισχύσεων ήταν οι μισθοφόροι. Αν και η αρχική οικονομική κατάσταση επέτρεπε μόνο μικρό αριθμό μισθοφόρων, ωστόσο, όταν κατέλαβε τον περσικό στρατό και το υλικό τους στην Ισσό, ο Αλέξανδρος είχε στη διάθεσή του αρκετό χρυσό και άργυρο.

Ανάπτυξη Σώματος Στρατολογίας και Στρατοπέδων Επιλογής και Στρατολόγησης:
Για την στρατολόγηση μισθοφόρων χρησιμοποιήθηκαν ειδικοί στρατολόγοι και ειδικά στρατόπεδα επιλογής, στρατολόγησης και αρχικής εκπαίδευσης. Ενώ στην αρχή, εκτελούσε τους Ελληνες μισθοφόρους των Περσών – θεωρώντάς τους προδότες – που υποδούλωνε και αιχμαλώτιζε, αργότερα, τους ενέτασσε στο δικό του στρατό. Συνολικά, εκτιμάται ότι περίπου 60 έως 100 χιλιάδες μισθοφόροι υπηρέτησαν στο στρατό του Αλεξάνδρου κατά τη διάρκεια των εκστρατειών του.

Οι Μεταφορές και Ενισχύσεις: Στα πρώτα χρόνια της εκστρατείας του ο Αλέξανδρος έπρεπε να μεταφέρει τις ενισχύσεις μέσω χερσαίων διαδρομών, επειδή είχε διαλύσει τον ναυτικό στόλο λόγω οικονομικών προβλημάτων και ατασθαλιών. Αυτό, ωστόσο, άλλαξε το 332π.Χ. μετά την κατάληψη μεγάλων μονάδων του Περσικού στόλου.

Γενικά, οι μεταφορές έγιναν δια θαλάσσης και χερσαία μέσω των Περσικών Βασιλικών Δρόμων. Ο Αλέξανδρος κατέλαβε, επίσης, το Περσικό δίκτυο επικοινωνίας για να συντονίσει τις ενισχύσεις με τον κύριο στρατό του. Οι ενισχύσεις και τα υλικά έφταναν στον προορισμό τους, πάντοτε, νωρίτερα από την κύρια δύναμη.

Συνολικά, οι ενισχύσεις του Αλεξάνδρου έπρεπε να καλύψουν τεράστιες αποστάσεις για να φτάσουν στο στρατό του. Η μεγαλύτερη απόσταση που καλύφθηκε ήταν μια μονάδα της Θράκης, που μετακινήθηκε από την Ελλάδα μέχρι την Ινδία. Πρέπει να σημειωθεί ότι αυτές οι μεγάλες πορείες είχαν πολλά οφέλη, και πάνω από όλα, την επίδειξη δύναμης στις νεοκατακτημένες περιοχές και την παροχή επιχειρήσεων ασφαλείας κατά τις πορείες.

Η Προμήθεια και Αγορά των Υλικών: Αυτές ήταν περιορισμένες σε σύγκριση με τη σύγχρονη εποχή. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι Μακεδόνες στρατιώτες, οι συμμαχικοί στρατιώτες και οι μισθοφόροι έπρεπε να φέρουν τα δικά τους όπλα και πανοπλίες. Ωστόσο, λόγω των μεγάλων αποστάσεων και της διάρκειας της εκστρατείας του Αλεξάνδρου, αυτό δεν ήταν πάντα εφικτό. Προμήθεια κάπου 25,000 πανοπλιών έγινε στην Ινδία.

Οι τρεις βασικοί τομείς προμηθειών υλικού στην αρχαιότητα ήταν: Η απόκτηση εξοπλισμού πολιορκίας, η κατασκευή και μεταφορά πλοίων και γεφυρών, και η μεταφορά των λαφύρων.

Εικόνα 2: Οι καταναλώσεις των στρατιωτών και των ζώων

Οι ημερήσιες ανάγκες του στρατού σε σιτηρά, ζωοτροφή και νερό, στην εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου, ήταν:
Αριθμός Μερίδα Βάρος(Κιλά)
Πεζικό 65,000 2Τρόφιμα+2Νερό 260,000
Ιππικό 6,000 2Τρόφιμα+8Ζωοτροφές+35Νερό 270,000
Ζώα Μεταφοράς 3,000 2Τρόφιμα+8Ζωοτροφές+35Νερό 135,000

Η Κατασκευή και Μεταφορά Πλοίων και Γεφυρών: Πλοία και φορητές (pontoon) γέφυρες χρησιμοποιήθηκαν για να διασχίσουν μεγάλα ποτάμια και ρέματα. Τα πλοία αυτά έπρεπε να αποσυναρμολογηθούν σε μικρότερα μέρη για μεταφερθούν στον επόμενο ποταμό και να ξανασυναρμολογηθούν. Παράδειγμα, μετά τη διέλευση του Ινδού, αποσυναρμολογήθηκαν τα πλοία σε διάφορα μέρη και στη συνέχεια μεταφέρθηκαν στον ποταμό Υδάσπη.

Η Παροχή Εξοπλισμού Πολιορκίας: Υπεύθυνη ήταν ξεχωριστή μονάδα μηχανικού του στρατού του Αλεξάνδρου. Ο διοικητής της ήταν ο Διάδης από την Πέλλα. Ο Διάδης, ο μεγαλύτερος Logistician της αρχαιότητας, ήταν υπεύθυνος για την κατασκευή και βελτίωση εγκαταστάσεων στρατωνισμού, των πύργων πολιορκίας, των κριών κτυπήματος των τειχών και του εξοπλισμού κλιμάκων.

Ο εξοπλισμός μεταφέρετο με πλοία. Κάποιος που δεν ήταν πρακτικός στη μεταφορά κατασκευάζετο σε τοποθεσίες κοντά στην πολιορκούμενη πόλη. Παράδειγμα: γνωρίζουμε από την πολιορκία του Τύρου ότι στρατολογήθηκαν τεχνίτες από την Κύπρο και τη Φοινίκη. Η ξυλεία προερχόταν από το όρος Λίβανος και παραδόθηκε στη Σιδώνα όπου έγινε η κατασκευή. Τέλος, ο εξοπλισμός μεταφέρθηκε με πλοία στην Τύρο.

Η Μεταφορά των Λαφύρων: Τα λάφυρα και η μεταφορά τους ήταν σημαντική για πολλούς λόγους. Οι στρατιώτες έπρεπε να φροντίζουν τα δικά τους λάφυρα, η μεταφορά των οποίων οδηγούσε σε υπερφόρτωσή τους. Σύμφωνα με τον ιστορικό Πλούταρχο, όταν ο Αλέξανδρος έφτασε στα βουνά της Ινδίας, συνειδητοποίησε ότι ο στρατός του ήταν πολύ αργός. Έτσι, έκαψε τα βαγόνια-αποσκευές του, εκείνα των στρατηγών και συντρόφων του για να δώσουν ένα παράδειγμα και τελικά έδωσε εντολές να κάψουν και εκείνα των στρατιωτών του, κάτι που, βέβαια, δεν έλυσε τελείως το πρόβλημα της υπερφόρτωσης, ωστόσο, το ανακούφισε και αύξησε το ηθικό των περισσότερων στρατιωτών.
Μεγάλες ποσότητες αργύρου και χρυσού έπρεπε να μεταφερθούν σε νομισματοκοπεία για να χρηματοδοτήσουν την εκστρατεία και την Αυτοκρατορία του Αλεξάνδρου. Προκειμένου να μεταφερθούν σωστά αυτά τα πολύτιμα μέταλλα, ήταν απαραίτητος μεγάλος αριθμός μουλαριών και καμηλών, σύμφωνα με ορισμένες πηγές περίπου 10,000 μουλάρια και 5,000 καμήλες για τις μεγαλύτερες συνοδείες.

Επιπλέον, αρκετές χιλιάδες στρατεύματα χρησιμοποιήθηκαν για την παροχή επαρκούς ασφάλειας αυτών των μεταφορών. Πολλές από αυτές τις μεταφορές έγιναν πίσω στη Μακεδονία, αλλά ο Αλέξανδρος καθιέρωσε πολλά νομισματοκοπεία κατά την κατάκτησή του.

Απόκτηση και Κατασκευή Εγκαταστάσεων: Τις περισσότερες εγκαταστάσεις κατέλαβε ο Αλέξανδρος από την Περσική Αυτοκρατορία, κυρίως διοικητικές εγκαταστάσεις και εγκαταστάσεις στρατωνισμού, το εξαιρετικό σύστημα οδοποιϊας των Βασιλικών Δρόμων, την καλή υπηρεσία ταχυμεταφορών και ένα δίκτυο σημάτων επικοινωνίας. Αυτές οι εγκαταστάσεις ήταν κρίσιμες στην εκστρατεία του Αλεξάνδρου, επειδή του επέτρεψαν να συντονίσει αποτελεσματικά τις ενισχύσεις, τη διαχείριση των λαφύρων και τις υπηρεσίες της αυτοκρατορίας του. Ιδρυσε, επίσης, νέες εγκαταστάσεις, κυρίως, νέες πόλεις και νομισματοκοπεία.

Η πρώτη και πιο αξιοσημείωτη ήταν η Αλεξάνδρεια. Ακολούθησαν πολλές ακόμη πόλεις, ειδικά στις ανατολικές περιοχές. Αυτά τα έργα μπορεί να εμφανίζονται ως προσπάθειες εποικισμού με οικονομικά και πολιτιστικά κίνητρα, αλλά ο κύριος στόχος τους ήταν να διασφαλίσουν τη στρατιωτική κυριαρχία στις περιοχές. Επιπλέον, εστέγασαν τραυματίες και ανήμπορους και ανάπηρους στρατιώτες. Εκτίστηκαν, επίσης, φρούρια και άλλες οχυρώσεις.

Ο Αλέξανδρος ίδρυσε επίσης αρκετά νομισματοκοπεία στις κατακτημένες περιοχές, π.χ. στη Μικρά Ασία, την Κύπρο, τη Φοινικία, την Αλεξάνδρεια και τη Βαβυλώνα.

Υπηρεσίες: Οι τρεις κύριες υπηρεσίες ήταν η σίτιση, η ιατρική περίθαλψη και η υπηρεσία της αναψυχής. Το κύριο μέλημα ήταν φυσικά η παροχή τροφής. Ο Αλέξανδρος γνώριζε καλά αυτό το γεγονός, και πιθανώς για αυτόν τον λόγο επέλεξε τις διαδρομές του κυρίως κατά μήκος πηγών τροφίμων. Μερικές φορές αυτό οδηγεί σε εκτεταμένες παρακάμψεις, π.χ. κατά τη διέλευση μέσω της Μεσοποταμίας. Επίσης, έβαλε τους πιο ικανούς διοικητές του υπεύθυνους για επιχειρήσεις τροφοδοσίας και σίτισης. Οργάνωσε και κατασκεύασε αποθήκες εφοδιασμού και στρατωνισμού στις πορείες του. Ωστόσο, μερικές φορές η έλλειψη προμηθειών δεν μπορούσε να αποφευχθεί.

Λίγα είναι γνωστά για τις ιατρικές υπηρεσίες στο στρατό του Αλεξάνδρου. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι υπήρχε κάτι σαν ιατρικό σώμα λόγω των πηγών που ανέφεραν τη μεταφορά φαρμάκων στην Ινδία. Μια άλλη ένδειξη είναι ότι οι αρχαίοι ιστορικοί έκαναν σαφή διάκριση μεταξύ νεκρών και τραυματιών στρατιωτών στα αρχεία τους.

Η αναψυχή έγινε κυρίως με τη μορφή φεστιβάλ με διαγωνισμούς στον αθλητισμό και ιπποδρομίες με μουσική και άλλες μορφές διασκέδασης.

Ο Μέγας Αλέξανδρος είναι γνωστός για την στρατηγική και τις τακτικές του, αλλά μπορούμε να υποθέσουμε ότι οι ικανότητές του σχετικά με τη στρατιωτική εφοδιαστική ήταν επίσης θεμελιώδεις για την επιτυχία του στο πεδίο της μάχης.

Εικόνα 3: Τα βασικά στοιχεία των Logistics του Μ. Αλεξάνδρου

Οι τακτικές των Logistics του Μ. Αλεξάνδρου ήταν:
– Συγχρόνισε τις ενέργειες των στρατευμάτων του με τους κύκλους συγκομιδής.
– Μεγιστοποίησε την ταχύτητα δράσης/ευελιξίας του στρατού, μπροστά ο μάχιμος στρατός και ακολουθούσαν, πολύ πίσω, οι υπηρέτες, σύζυγοι, παλλακίδες κλπ.
– Συμμάχησε με κατακτημένους και φιλικούς ντόπιους, που εξασφάλιζαν τον συνεχή ανεφοδιασμό του.
– Επορεύθη παραποτάμια, με εύκολη, ωστόσο, πρόσβαση στις θαλάσσιες μεταφορές.
– Δημιούργησε βάσεις εξασφάλισης αλλά και αποθήκευσης των προμηθειών, πριν την άφιξη στρατού.
– Χρησιμοποιησε απλά κινητά σκεύη και μηχανισμούς αλέσματος σιτηρών, αλατισμού κρέατος και ψαριών, αποξήρανσης φρούτων κλπ για την τροφοδοσία του στρατού.
– Διέτασσε αναγκαστικές ή διπλές πορείες διασφάλισης των προμηθειών σε δύσκολες συνθήκες.

Οι στρατηγικοί παράγοντες επιτυχίας των Logistics του Μ. Αλεξάνδρου ήταν:
– Η προτεραιότητα στη βιωσιμότητα του στρατού και των μέσων υποστήριξης
– Η ενσωμάτωση των Logistics στο στρατηγικό σχεδιασμό.
– Η λεπτομερής γνώση: αντίπαλων στρατών, περιβάλλοντος εδάφους και ημερολογίου συγκομιδής.
– Η βελτίωση της βιωσιμότητας, ταχύτητας και κινητικότητας των μεταφορικών μέσων
– Η μεγάλη φροντίδα και περιποίηση των ζώων μεταφοράς (μουλάρια, καμήλες, άλογα).
– Η τυποποίηση του φορητού σάκου αποσκευών (σιτηρέσιο, νερό, μικροσκεύη, όπλα αποξηραμένες τροφές, κλπ) των μαχητών αλλά και των αμαξών και των ζώων του κομβόι της μετακίνησης, για αποτελεσματικότερα: κινητικότητα, χωρητικότητα και βάρος.
– Η δραστική μείωση του βοηθητικού προσωπικού των μαχητών.
– Η ενσωμάτωση καινοτόμων και νέων τεχνολογιών όπλων.
– Η λειτουργία ενός προηγμένου, αποτελεσματικού διοικητικού μηχανισμού και η διατήρηση ενός ενιαίου σημείου ελέγχου.

Οι Ρωμαίοι:
Οι μεγαλύτεροι στρατοί των αρχαίων χρόνων εφοδιάζονταν από αποθήκες και τις τοπικές προμήθειες και αρπαγές κατά μήκος της διαδρομής της πορείας των. Η ρωμαϊκή λεγεώνα συνδυάζει τις μεθόδους εφοδιασμού σε ένα εξαιρετικά ευέλικτο σύστημα.

Η ικανότητα της λεγεώνας να πορεύεται, γρήγορα και πολύ, οφειλόταν σε πολύ καλούς δρόμους και ένα αποτελεσματικά, οργανωμένο δίκτυο τροφοδοσίας και υποστήριξης, το οποίο περιλάμβανε κινητά συνεργεία επισκευών και μια εξυπηρέτηση τεχνικών, μηχανικών, τεχνιτών και οπλιτών.

Εικόνα 4: Εφοδιαστικές γραμμές και Logistics Ρωμαίων

Οι προμήθειες επιτάσσονταν από τις τοπικές αρχές και αποθηκεύονταν σε οργανωμένο δίκτυο αποθηκών. Όταν ήταν απαραίτητο, η λεγεώνα θα μπορούσε να μεταφέρει μέχρι και 30 ημέρες προμήθειες. Στον Πρώτο πόλεμο κατά της Καρχηδόνας, ο Ρωμαϊκός στρατός προχωρούσε, κατά μέσο όρο, 26 χιλιόμετρα την ημέρα, για τέσσερεις εβδομάδες.

Οι Βυζαντινοί:
Και, οι Βυζαντινοί ακολούθησαν τον Μ. Αλέξανδρο αλλά και τους Ρωμαίους, και, επιπλέον, εφάρμοσαν κάποιες ιδιαίτερες τακτικές κυρίως στην θάλασσα με μεγάλη επιτυχία.

Οι Μογγόλοι:
Ένα από τα πιο αποδοτικά συστήματα υλικοτεχνικής υποστήριξης, που γνωρίσαμε, ήταν εκείνο του ιππικού των Μογγόλων του 13ου αιώνα. Η βάση του ήταν η λιτότητα και πειθαρχία, ο προσεκτικός σχεδιασμός και η οργάνωση.

Οι στρατιές των Μογγόλων εχωρίζοντο σε διάφορα σώματα και εξαπλώνοντο πλατιά στη χώρα, συνοδευόμενες από τροχήλατες άμαξες αποσκευών και υλικών, κοπάδια ζώων και κτηνών και αγέλες βοοειδών. Οι διαδρομές και οι κατασκηνώσεις επιλέγοντο με βάση την πρόσβαση σε καλές βοσκές και καλλιέργειες τροφίμων. Τα τρόφιμα και χορτονομές αποθηκεύονταν εκ των προτέρων κατά μήκος των διαδρομών της πορείας.

Εικόνα 5: Ο Σχεδιασμός, η Προσαρμοστικότητα και ο Τρόμος χαρακτηριστικά της αποτελεσματικότητας των Logistics των Μογγολων

Όταν έμπαιναν σε εχθρικές χώρες, ο στρατός άφηνε τις άμαξες, τις αποσκευές και τα κοπάδια του πίσω σε ασφαλές μέρος, και εχωρίζετο σε μικρές ευέλικτες ομάδες και έπιαναν τον εχθρό κυριολεκτικά στον ‘ύπνο’ απροετοίμαστο, με μεγάλη ταχύτητα από διάφορες κατευθύνσεις. Με μια τέτοια προσέγγιση, ο μογγολικός στρατός έφτασε να καλύπτει μέχρι 300 χλμ σε τρεις ημέρες. Οι υπηρεσίες της επιμελητείας και των μεταφορών οργανώνονταν πολύ προσεκτικά. Ο σκληρός Μογγόλος πολεμιστής άντεχε, σχεδόν απεριόριστα, με αποξηραμένο κρέας και τυρί. Οι αποσκευές ελάχιστες, και, ο εξοπλισμός του ελαφρύς και τυποποιημένος.

Οι Βίκινγκς:
Οι Βίκινγκς έκαναν ειδικό σώμα ανεφοδιασμού του στρατού. Εστελναν πλοία με εφόδια (όπλα, τρόφιμα, άλογα, νερό) να αγκυροβολήσουν σε 4 στρατηγικά σημεία γύρω από την περιοχή επίθεσης.

Στις αρχές του 17ου αιώνα, ο βασιλιάς Gustav II Adolf της Σουηδίας και ο πρίγκιπας Maurice Nassau, ο στρατιωτικός ήρωας των Κάτω Χωρών, επανέφεραν, εν συντομία, στον ευρωπαϊκό πόλεμο ένα μέτρο κινητικότητας που δεν παρατηρήθηκε από τις ημέρες της Ρωμαϊκής Λεγεώνας. Την περίοδο αυτή παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση του μεγέθους των στρατών. Οι στρατοί αυτού του μεγέθους έπρεπε να μη λιμοκτονούν. Η οργάνωση της Logistics βελτιώθηκε και ο Gustav μείωσε επίσης το όπλο του πυροβολικού και το μέγεθος όπλων. Στον 30ετή Πόλεμο (1618-48) η εφοδιαστική στρατηγική κορυφώθηκε, καθώς, οι στρατοί, όπου ήταν δυνατόν, μετακινούνταν και εφοδιάζονταν μέσω των ποταμών.

Ο Μέγας Ναπολέων:
Η εποχή της Γαλλικής Επανάστασης και της Ναπολεόντιας κυριαρχίας της Ευρώπης (1789-1815) βελτίωσε τόσο την κινητικότητα όσο και την εμβέλεια της κίνησης στον ευρωπαϊκό πόλεμο, καθώς και το μέγεθος των στρατών.

Το σύστημα εφοδιαστικής που κληρονομήθηκε από το παλαιό καθεστώς αποδείχθηκε εκπληκτικά προσαρμόσιμο στη νέα κλίμακα και ρυθμό των επιχειρήσεων. Η οργάνωση έγινε πιο αποτελεσματική, οι τροχήλατες αμάξες μειώθηκαν και ένα μέρος από το φορτίο τους μετατοπίστηκε στην πλάτη του στρατιώτη. Στις πυκνοκατοικημένες και γόνιμες περιοχές, οι κινούμενοι στρατοί συνέχισαν να επιχειρούν και να επιβιώνουν, με αγορά και επίταξη προϊόντων στην ύπαιθρο μέσω της οποίας διέρχονταν, διασχίζοντας παράλληλους δρόμους.

Ο Ναπολέων έκανε σχετικά λίγες καινοτομίες. Στρατιωτικοποίησε κάποιες υπηρεσίες που είχαν προηγουμένως εκτελεστεί από ιδιώτες εργολάβους και πολιτικό προσωπικό, αλλά η υπηρεσία προμήθειας παρέμεινε πολιτική, αν και υπό στρατιωτικό έλεγχο.
Σημαντική αλλαγή ήταν η καθιέρωση, το 1807, μιας στρατιωτικοποιημένης σιδηροδρομικής υπηρεσίας να λειτουργήσει σε ένα μέρος της γραμμής επικοινωνίας. Παρά το εκτεταμένο σαμποτάζ από τη ρωσική αγροτιά, το σύστημα έφερε το στρατό στη Μόσχα.
Ωστόσο, απέτυχε να κατακτήσει τη Ρωσία το 1812, οι λόγοι: Πτωχή Επιμελητεία, Κακή επιλογή χρόνου επίθεσης, Δυσχερείς καιρικές συνθήκες, Αθλια ιατρική περίθαλψη οδήγησαν σε απειθαρχία και τελικά υποχώρηση, καταστροφή και όλεθρο.

Εικόνα 6: Γιατί ο Ναπολέων έχασε στη Ρωσία

Μετά τα Μέσα του 19ου Αιώνα
Από τα μέσα του 19ου μέχρι και τα μέσα του 20ού αιώνα, οι συνθήκες και οι μέθοδοι της επιμελητείας μετασχηματίστηκαν με μια θεμελιώδη αλλαγή στα εργαλεία και τους τρόπους δημιουργίας πολέμου – ίσως η πιο θεμελιώδης αλλαγή από την αρχή του οργανωμένου πολέμου.
Η επανάσταση είχε 4 πτυχές:
(1) την κινητοποίηση των μαζικών στρατών.
(2) μια επανάσταση στην τεχνολογία των όπλων που συνεπάγεται μια φαινομενική αύξηση της δύναμης πυρός,
(3) μια οικονομική επανάσταση που παρείχε τα μέσα για τη διατροφή, τον οπλισμό και τη μεταφορά μαζικών στρατών,και
(4) μια επανάσταση στις τεχνικές διαχείρισης και οργάνωσης, η οποία επέτρεψε στα έθνη να λειτουργούν τις στρατιωτικές δράσεις πιο αποτελεσματικά από ποτέ.

Μεταφορές και επικοινωνία
Ο σιδηρόδρομος, το ατμόπλοιο και ο τηλέγραφος είχαν βαθιές επιπτώσεις στη μέθοδο της υποστήριξης στον 19ο αιώνα. Με τον Κριμαϊκό Πόλεμο (1854-56), η τηλεγραφική επικοινωνία έγινε ένα απαραίτητο εργαλείο διοίκησης, πληροφοριών και επιχειρησιακού συντονισμού, ιδιαίτερα στον έλεγχο της σιδηροδρομικής κίνησης και στον 20ο αιώνα εξελίσσεται σε αποδοτικότερες μορφές ηλεκτρονικής επικοινωνίας – τηλεφώνου, ραδιοφώνου, ραντάρ, τηλεόρασης, τηλεφωτογραφίας και ΗΥ.

Σταδιακός Ανεφοδιασμός
Πολύ πριν η μηχανοποίηση υποβιβάσει την τοπική προσφορά σε δευτερεύοντα ρόλο στην επιμελητεία, οι αυξανόμενες απαιτήσεις εφοδιασμού καθιστούσαν τους στρατούς περισσότερο εξαρτημένους από την εφοδιαστική αλυσίδα. Το σύστημα Etappen του Πρωσικού στρατού το 1866 έμοιαζε με το Ναπολεόντιο τραίνο του 1807.

Πίσω από κάθε στρατιωτικό σώμα ήταν μια επιμήκης σειρά από συρματόσχοινα μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων. Ένα μικρό τρένο συνοδευόταν από τα στρατεύματα, με ένα βασικό φορτίο πυρομαχικών, σιτηρέσιων και αποσκευών. κάθε στρατιώτης επίσης μετέφερε επιπλέον πυρομαχικά και τρία ημερήσια σιτηρέσια. Το σύστημα ήταν προσανατολισμένο σε μια σταθερή, αργή κίνηση, με σταθερό πρόγραμμα και προκαθορισμένη διαδρομή.

Στον Ειρηνικό, η διοικητική ζώνη κάλυπτε τεράστιες εκτάσεις ωκεανού και πολλά νησιά. Η επικοινωνία και η κίνηση εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη ναυτιλία, συμπληρωμένη με αεροσκάφη. Τα πλοία εφοδιασμού συχνά απέπλεαν από τη Δυτική Ακτή των ΗΠΑ, παρακάμπτοντας τις ενδιάμεσες βάσεις, για να προωθηθούν σε περιοχές -πλωτές αποθήκες- μέχρι να εξαντληθούν τα φορτία τους.

Στην πραγματικότητα, τα βασικά εργαλεία υποστήριξης των επιχειρήσεων στον Β’ΠΠ ήταν: σιδηρόδρομος, μηχανοκίνητο φορτηγό & τροχήλατος άμαξα. Τα αυτοκίνητα, όταν ήταν διαθέσιμα, χρησίμευαν για να προωθήσουν στις ορεινές περιοχές τα υλικά που μετέφεραν τα τραίνα. Εφοδιασμένοι με αυτοκίνητα, οι μηχανοκίνητοι στρατοί, ιδίως στο ευρωπαϊκό θέατρο, πέτυχαν μια κινητικότητα και μια εντυπωσιακή δύναμη που δεν υπήρχε ποτέ. Παραδόξως, η Γερμανία, η οποία κυριάρχησε σε αυτό το θέατρο μέχρι αργά τον πόλεμο, υπέφερε από σοβαρή έλλειψη μηχανοκίνητων μεταφορών και τροχαίου υλικού, που μερικώς αποκαταστάθηκε από επιτάξεις.
Η επιμελητεία των εκστρατειών της Β. Αφρικής, στην έρημο, εξάλειψε ουσιαστικά τις τοπικές προμήθειες και τις ενδιάμεσες βάσεις και τις αποθήκες, αντικαθιστώντας ουσιαστικά τον ανεφοδιασμό σε με μια απλή λειτουργία μεταφοράς με βάση την πλάτη του στρατιώτη.

Η εξειδίκευση στα Logistics
Για αιώνες ο στρατιώτης ήταν μαχητής και τίποτα άλλο. Η πολιτεία παρείχε τις υπηρεσίες που του επέτρεπαν να ζήσει, να κινηθεί και να πολεμήσει. Ακόμα και οι πιο τεχνικές δεξιότητες μάχης, όπως η οχύρωση, η πολιορκία και η εξυπηρέτηση του πυροβολικού, ήταν παραδοσιακά πολιτικές.

Μετά τα μέσα του 19ου αιώνα, με την ξαφνική αύξηση της τεχνικής πολυπλοκότητας του πολέμου, το στρατιωτικό επάγγελμα αντιμετώπισε το πρόβλημα της αφομοίωσης ενός αυξανόμενου αριθμού και ποικιλίας μη στρατιωτικών δεξιοτήτων. Πολλές από τις υπηρεσίες υποστήριξης προέρχονται από αυτήν την περίοδο.

Στον αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο ο στρατός της Ένωσης σχημάτισε ένα σώμα σιδηροδρομικών κατασκευών, σε μεγάλο βαθμό πολιτικό αλλά υπό στρατιωτικό έλεγχο. Λίγο αργότερα, η Πρωσία δημιούργησε ένα σιδηροδρομικό τμήμα στο Μεγάλο Γενικό Επιτελείο και μια συνδυασμένη στρατιωτική-πολιτική οργάνωση για έλεγχο/λειτουργία των σιδηροδρόμων σε καιρό πολέμου. Στις αρχές του 20ου αιώνα, οι οργανωμένες μονάδες εξειδικευμένες σε υπηρεσίες υποστήριξης άρχισαν να εμφανίζονται σε μεγάλο αριθμό στον στρατό.

Logistics στην Πυρηνική Εποχή
Η ρίψη των πρώτων ατομικών βόμβων το 1945 φάνηκε να εγκαινιάζει μια νέα εποχή στον πόλεμο, απαιτώντας ριζικές αλλαγές στα συστήματα και τεχνικές υποστήριξης. Οι βόμβες εγέννησαν μια νέα γραμμή όπλων φοβερής καταστροφικής δύναμης. Μέσα σε μια 10-ετία ακολούθησαν το θερμοπυρηνικό όπλο, ένα ακόμα μεγαλύτερο άλμα στην καταστροφική ισχύ.
Η ανάπτυξη διηπειρωτικών βαλλιστικών & υποβρυχίων πυραύλων, μερικά χρόνια αργότερα, επέκτεινε την περιοχή καταστροφής σε στόχους οπουδήποτε στον πλανήτη. Οι επόμενες δεκαετίες είδαν δραματικές εξελίξεις στις προσβλητικές ικανότητες των πυρηνικών όπλων.

Στρατηγική Κινητικότητα
Επειδή οι ηγετικές στρατιωτικές δυνάμεις δεν αλληλοπολέμησαν μετά τον Β’ΠΠ, καμιά δεν αντιμετώπισε το κλασικό πρόβλημα της ανάπτυξης και υποστήριξης των δυνάμεων πάνω στις θαλάσσιες επικοινωνίες που εκτίθενται σε εχθρική επίθεση.
Η Σοβιετική Ένωση μπόρεσε το 1962 να εγκαταστήσει μια βάση πυραύλων στην Κούβα με περίπου 25,000 στρατιώτες χωρίς παρεμβολή από τις ΗΠΑ μέχρι να εντοπιστεί ο επιθετικός της σκοπός.
Ομοίως, οι μεγάλες αναπτυξιακές δυνάμεις των δυνάμεων των ΗΠΑ στην Κορέα, τη Νοτιοανατολική Ασία και αλλού, καθώς και η κίνηση 8,000 μιλίων μιας βρετανικής εκστρατευτικής δύναμης στις Νήσους Φώκλαντ το 1982, δεν αντιμετώπισαν αντεπίθεση.

Διαχείριση και Διοίκηση της Επιμελητείας
Τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά τον Β ‘Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ΗΠΑ λειτουργούσαν το μεγαλύτερο και πιο προηγμένο σύστημα logistics στον κόσμο. Οι επιχειρήσεις του κατά τη διάρκεια του πολέμου τόνισαν την ταχύτητα, τον όγκο και την ανάληψη των κινδύνων περισσότερο από την αποτελεσματικότητα και την οικονομία.

Τα μεταπολεμικά χρόνια, με επιταχυνόμενες τεχνολογικές αλλαγές, υψηλό κόστος και μειωμένο δημόσιο συμφέρον για την άμυνα, έφεραν μια επανάσταση εναντίον του στρατιωτικού τρόμου, που εκδηλώθηκε με εκκλήσεις για μειωμένους αμυντικούς προϋπολογισμούς και αυξανόμενη ζήτηση για πιο αποτελεσματική διαχείριση του στρατιωτικού κατεστημένου. Αυτή η απαίτηση κορυφώθηκε σε μια διεξοδική αναμόρφωση ολόκληρου του συστήματος στη δεκαετία του 1960.

Οι μεταρρυθμίσεις της δεκαετίας του 1960 εκμεταλλεύτηκαν το σύνολο της τρέχουσας μεθοδολογίας διαχείρισης. Οι βασικές τεχνικές, όπως η ανάλυση συστημάτων και λειτουργιών, υπογράμμισαν συγκεκριμένες, επιστημονικές και μαθηματικές προσεγγίσεις για την ορθολογική λήψη αποφάσεων. Η τεχνολογική βάση αυτής της βελτιωμένης διοικητικής διαχείρισης ήταν ο ΗΥ, ο οποίος χρησιμοποιείται κυρίως στον έλεγχο των αποθεμάτων. σε αυτοματοποιημένες λειτουργίες σε αποθήκες, βάσεις και σταθμούς, στη διαβίβαση και επεξεργασία των δεδομένων παροχής, στη διοίκηση προσωπικού. και στα δίκτυα εντολών και ελέγχου.

Τάσεις και προοπτικές
Για τους Logisticians το βασικό δίλημμα που θέτει το κβαντικό άλμα στην τεχνολογία των όπλων μετά τον Β ‘ΠΠ ήταν η απουσία οποιασδήποτε συγκρίσιμης εξέλιξης της επιμελητείας. Ο ΗΥ είχε πράγματι δραματική επίπτωση στον προγραμματισμό και τη διοίκηση της εφοδιαστικής, καθώς και στη στρατιωτική διοίκηση γενικότερα.

Τα πυρηνικά όπλα απειλούν να σαρώσουν κάθε σύστημα επιμελητείας της βιομηχανικής εποχής. Κανένας από τους περίπλοκους μηχανισμούς της διοίκησης, των γραμμών επικοινωνίας ή ακόμη και των πηγών εφοδιασμού δεν φαινόταν πιθανό να επιβιώσει από την πυρηνική δύναμη πυρός που θα μπορούσε να ασκηθεί εναντίον της. Το πιο πιθανό φαίνεται να ήταν η συνέχιση των περίπλοκων προτύπων περιορισμένου συμβατικού πολέμου και των ιστορικών προβλημάτων της επιμελητείας και των μεταφορών, δηλαδή: βάρος και όγκος.

Οι τεχνολογίες επιτάχυναν τις βασικές εφοδιαστικές τάσεις της βιομηχανικής εποχής, πώς: αυξάνοντας την πολυπλοκότητα και το κόστος στο στρατιωτικό υλικό, το συνολικό βάρος και τον όγκο του υλικού (παρά την αντίστροφη τάση προς μειωμένο αριθμό σε μερικά σημαντικά αντικείμενα, όπως τα αεροσκάφη), και, πάνω απ ‘όλα, μια τεράστια αύξηση των δαπανών πυρομαχικών& καυσίμων.

Εικόνα 7: Οι καινοτόμες προσεγγίσεις σήμερα

Σήμερα, βέβαια, υπάρχουν και εξελίσσονται καινοτόμες προσεγγίσεις στην παροχή και διαχείριση των Logistics, όπως:
-Ολοκληρωμένη Υποστηρικτική Επιμελητεία (Integrated Logistics Support)
-Υποστηρικτίκή Επιμελητεία Προμηθευτή (Contractor Logistics Support,CLS)
-Υποστηρικτική Επιμελητεία Βάσει Επιδόσεων (Performance Based Logistics,PBL)
-Υποστηρικτική Επιμελητεία βοηθούμενη και διαχειριζόμενη με/από: Διαδίκτυο Πραγμάτων (Internet of Things), Τεχχνητή Νοημοσύνη (Αrtificial Intelligence), Αυτόνομα Οχήματα (Drones), Ρομποτική (Robotics)
-Η Πράσινη Επιμελητεία (Green Logistics)
Και, κάνουν την επιμελητεία περισσότερο από ποτέ ταχεία, ανταποδοτική και ΄καθαρή’.

Πηγές:
1. Alexander the Great and the Logistics of the Macedonian Army (Paperback)
2. Global Logistics and Strategy: 1940-1943, by Richard M. Leighton (Author), Robert W. Coakley (Author) Format: Kindle Edition
3. https://www.youtube.com/watch?v=ahfyIxLlbGA
4. https://www.youtube.com/watch?v=ahfyIxLlbGA
5. Military Logistics and Strategic Performance (Hardcover) by Thomas M. Kane (Goodreads Author) (shelved 2 times as logistics)
6. Moving Mountains: Lessons in Leadership and Logistics from the Gulf War (Hardcover) by William G. Pagonis (shelved 8 times as logistics)
7. Η δηµιουργία και η εξέλιξη των συστηµάτων Logistics, ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ, Αλατσάκης Μιχαήλ
8. Ιστορία των Logistics, Λιουμης Νικόλαος, Μισσος Δημήτριος, 4-Φεβρουαρίου-2004
9. Τα οικονομικά της εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Κωνσταντίνος Θωμόγλου