Blog

Στις 30 Σεπτεμβρίου 2015, ολιγάριθμες ρωσικές δυνάμεις και μικρός αριθμός μαχητικών αεροσκαφών, ανεπτύχθησαν στην Συρία μετά από επίσημη πρόσκληση της κυβερνήσεως του Άσαντ, όταν η συριακή κυβέρνηση είδε ότι είχε χάσει τον έλεγχο σε μεγάλο τμήμα του εδάφους από τις δυνάμεις της αντιπολιτεύσεως. Η επέμβαση της Ρωσίας υπέρ των κυβερνητικών δυνάμεων άλλαξε την ροή των γεγονότων στον πόλεμο της Συρίας και σήμερα το μεγαλύτερο μέρος του εδάφους της Συρίας ελέγχεται από τις κυβερνητικές δυνάμεις.

---

Τι πέτυχε όμως η Ρωσία με την εμπλοκή στη Συρία; Γιατί ενεπλάκη σ’ έναν πόλεμο στον οποίο πολλοί θεωρούσαν ότι θα βαλτώσει;

Η θέση του άρθρου είναι ότι η εμπλοκή της Ρωσίας στην Συρία, επανέφερε την Ρωσία ως βασικό παίκτη στην περιφέρεια της Μέσης Ανατολής, αναγκάζοντας τις ΗΠΑ να λαμβάνουν υπόψιν τα ρωσικά συμφέροντα στους σχεδιασμούς που κάνουν για την περιοχή.

Στην αρχή του άρθρου θα αναφερθεί ο πολιτικός σκοπός της εμπλοκής της Ρωσίας στην Συρία, στη συνέχεια θα αναλυθούν οι επιτυχίες της Ρωσίας με την συμμετοχή της στον πόλεμο, η επιρροή που έχει επιτύχει να έχει μέχρι σήμερα στους κυρίους συμμετέχοντες στην διαμάχη, τα μέσα που χρησιμοποίησε για να επιτύχει τον σκοπό της, τα οφέλη που η ίδια απεκόμισε σε στρατιωτικό επίπεδο και το άρθρο θα κλείσει με επίλογο.

Πολιτικός σκοπός της εμπλοκής της Ρωσίας

Η Ρωσία με την επέμβαση της στη Συρία, ήθελε σε διεθνές επίπεδο, να επανακάμψει στο διεθνές σύστημα ως μια μεγάλη δύναμη, χωρίς την παρουσία της οποίας δεν μπορεί να δίδεται λύση σε διεθνή προβλήματα. Η ανάπτυξη ρωσικών δυνάμεων στην Συρία, ήταν η πρώτη εκτός Ρωσίας μετά την ανάπτυξη των πυραύλων στην κρίση της Κούβας το 1962, την εποχή της ΕΣΣΔ. Η αποκατάσταση του κύρους της Ρωσίας στο διεθνές περιβάλλον λοιπόν, ήταν ο πρώτος στόχος του Πούτιν από το 2000 που ανέλαβε την εξουσία, όπως διατυπώθηκε και στην Στρατηγική Εθνικής Ασφαλείας της Ρωσίας στις 10 Ιανουαρίου του 2000.

Σε περιφερειακό επίπεδο, ήθελε να δείξει στα κράτη της Μέσης Ανατολής και όχι μόνον, ότι η Ρωσία δεν επεμβαίνει απρόσκλητη για την αλλαγή κυβερνήσεων όπως έγινε από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους των στο Ιράκ, στην Λιβύη και σε άλλες αραβικές χώρες με εργαλείο την αραβική άνοιξη. Άρα δεν ενεργεί μονομερώς και συνεπώς δεν αποτελεί κίνδυνο για την διεθνή ειρήνη.

Τίθεται όμως το ερώτημα, πέτυχε τον σκοπό της η Ρωσία; Εάν ναι, πως αποδεικνύεται αυτό;

Επιτυχίες της Ρωσίας στη Συρία

Η Ρωσία πέτυχε τον πολιτικό σκοπό της αφού:

– Αμέσως μετά την εμπλοκή της στην νοτιοδυτική πλευρά της Συρίας, οι ΗΠΑ αναγκάστηκαν να αποκαταστήσουν δίαυλο επικοινωνίας μαζί της, προκειμένου να αποφύγουν εμπλοκή των δυνάμεων τους κατά την διάρκεια επιχειρήσεων. Σε όλη την διάρκεια του πολέμου λειτουργεί κόκκινη γραμμή μεταξύ των δυο δυνάμεων, με άκρα την αεροπορική βάση Khmeimim για την Ρωσία και την βάση Al Udeid στο Κατάρ για τις ΗΠΑ.

– Με την ανάπτυξη των ρωσικών αεροπορικών δυνάμεων στο Khmeimim και την ανάπτυξη πυραύλων S-400 για την προστασία της ναυτικής βάσεως στην Ταρσό, το Ισραήλ αποκατέστησε και αυτό κόκκινη γραμμή με τις ρωσικές δυνάμεις προκειμένου να συντονίζει τις αεροπορικές του επιθέσεις στο έδαφος της Συρίας κατά δυνάμεων του Ιράν και της Χεζμπολά.

– Η Τουρκία αναγκάστηκε να συνάψει γάμο συμφέροντος μαζί της προκειμένου να έχει την έγκριση για τις επιχειρήσεις της κατά των Κούρδων της Συρίας. Το γεγονός αυτό, συνέβαλε στην συμφωνία των δυο χωρών για την κατασκευή του Turkish Stream και στην πιθανή αγορά του συστήματος S-400. Οι δυο αυτές επιλογές της Τουρκίας, δημιούργησαν αναστάτωση στο εσωτερικό του ΝΑΤΟ, αλλά και στις σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ.

– Η Συρία χωρίστηκε σε δυο βασικές ζώνες επιρροής: στην δυτική όπου δρουν ρωσικές και ιρανικές δυνάμεις και στην ανατολική, όπου δρουν αμερικανικές δυνάμεις. Φυσικό όριο των δυο ζωνών, ο Ευφράτης ποταμός (Χάρτης 1).

Επιρροή Ρωσίας σε Ισραήλ – Ιράν – Κούρδους Συρίας

Το Ισραήλ είδε με ανησυχία το Ιράν να αυξάνει την παρουσία του στον πόλεμο της Συρίας μέσω διαφόρων Σιιτικών ομάδων και να αποκτά άμεσο σύνδεσμο με την Χεζμπολά στον Λίβανο. Το γεγονός αυτό το ανάγκασε να εκτελεί προληπτικά χτυπήματα από αέρος προκειμένου να προσβάλλει τις μεταφορές όπλων από το Ιράν στη Χεζμπολά, που θα μπορούσαν να αλλάξουν την ισορροπία στην περιοχή σε βάρος του. Για το Ισραήλ, οι προσβολές αυτές είναι μείζον ζήτημα ασφαλείας και βεβαίως δεν θα ήταν δυνατόν να γίνονται, χωρίς την άδεια αυτού που ελέγχει τον εναέριο χώρο στην περιοχή. Από το 2012 μέχρι το 2017 το Ισραήλ πραγματοποίησε 100 επιθέσεις, ενώ τους τελευταίους 18 μήνες που το Ιράν εδραίωσε την θέση του στην Συρία, οι προσβολές έφτασαν τις 200. Πλέον αυτού, η Ρωσία ήταν ο βασικός μεσολαβητής προκειμένου το Ιράν να συμφωνήσει τον περασμένο Αύγουστο να αποσύρει σε απόσταση 85 Χλμ μακριά από τα υψώματα του Γκολάν, υποστηριζόμενες από αυτό δυνάμεις με βαρέα όπλα προκειμένου να μην ανησυχεί το Ισραήλ. (Χάρτης 2).

Το PYD, πολιτικό κόμμα που εκπροσωπεί ένα μεγάλο μέρος των Κούρδων της Συρίας και έχει υπό τον έλεγχο του το YPG που είναι το στρατιωτικό του σκέλος, άνοιξε γραφείο στην Μόσχα τον Φεβρουάριο του 2016. Από τότε η Ρωσία είναι σε συνεννόηση με τους Κούρδους της Συρίας εξασφαλίζοντας την παρουσία τους στους γύρους συνομιλιών που γίνονται υπό την αιγίδα της στη Αστάνα του Καζακστάν, καίτοι το YPG αποτελεί σύμμαχο των ΗΠΑ στον πόλεμο κατά του ISIS. Οι σχέσεις Ρωσίας-Κούρδων δεν διαταράχθηκαν, ακόμα και όταν η Τουρκία εξαπέλυσε την επιχείρηση «Κλάδος Ελαίας» για την κατάληψη του δυτικού τους καντονιού στο Afrin, δείγμα του ότι οι Κούρδοι αντιλαμβάνονται ότι στις τελικές συνομιλίες για το καθεστώς της Συρίας, όπου στην ουσία θα καθοριστεί η σχέση τους με την κυβέρνηση της Συρίας, η Ρωσία θα έχει βαρύνοντα λόγο.

Τέλος το Ιράν, εκτός του ότι έχει αναπτύξει πάνω από 80.000 παραστρατιωτικούς Σιιτες στο έδαφος της Συρίας με την έγκριση της Ρωσίας και ότι απέσυρε μέρος των δυνάμεων του από την περιοχή των υψωμάτων του Γκολάν καθ’ υπόδειξη της Ρωσίας, ελπίζει ότι στο μελλοντικό σύνταγμα της Συρίας μετά τον πόλεμο, θα εξασφαλίσει με κάποιο τρόπο, νόμιμη παρουσία στην Συρία.

Η Ρωσία για να επιτύχει τους σκοπούς της χρησιμοποίησε ένα συνδυασμό των συντελεστών ισχύος της όπως θα φανεί στην επομένη παράγραφο.

Μέσα που χρησιμοποίησε η Ρωσία για να πετύχει τον πολιτικό της σκοπό

Η Ρωσία φρόντισε να προστατεύσει τον Άσαντ, πρώτα από όλα σε πολιτικό επίπεδο. Από το 2011 που άρχισε ο εμφύλιος στην Συρία, έχει ασκήσει βέτο 12 φορές σε ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας (ΣΑ) του ΟΗΕ που είτε καταδίκαζαν το καθεστώς, είτε είχαν σκοπό την επιβολή κυρώσεων. Χρησιμοποιώντας αυτήν της την δυνατότητα ως μονίμου μέλους του ΣΑ, η Ρωσία κατέστησε σαφές στην διεθνή κοινότητα ότι πολιτική λύση στο πρόβλημα της Συρίας εντός του ΟΗΕ χωρίς την σύμφωνη γνώμη της, δεν μπορεί να υπάρξει.

Εκτός της διπλωματικής της ισχύος, η Ρωσία χρησιμοποίησε την στρατιωτική ισχύ αναπτύσσοντας ναυτικές, αεροπορικές και μικρές χερσαίες δυνάμεις προκειμένου να παράσχει εκπαίδευση, στρατιωτικούς συμβούλους, υποστήριξη στην σχεδίαση και εκτέλεση επιχειρήσεων και εγγύς αεροπορική υποστήριξη στις κυβερνητικές δυνάμεις. Όλες οι επιτυχίες των κυβερνητικών δυνάμεων στο έδαφος, οφείλονται στην αεροπορική κυριαρχία της Ρωσίας στον αέρα. Οι ναυτικές της δυνάμεις ναυλοχούν στην ναυτική βάση της Ταρσούς (Βλέπε Χάρτη 1- Ξένες Βάσεις στην Συρία), η οποία από μια εγκαταλελειμμένη βάση διοικητικής μερίμνης μέχρι το 2009, άρχισε να εκμοντερνίζεται για την υποστήριξη συγχρόνων πολεμικών μονάδων από τον στόλο της Μαύρης Θάλασσας. Μέχρι το 2009 η βάση είχε 50 άτομα δύναμη και σήμερα έχει φτάσει τα 1.700.

Η προεργασία για την επάνοδο της Ρωσίας στην Μέση Ανατολή βέβαια, είχε αρχίσει στον οικονομικό τομέα από το 2005, όταν σε επίσκεψη του Άσαντ στην Μόσχα, ο Πούτιν είχε συμφωνήσει στην διαγραφή του 73% ενός χρέους ύψους 13,4 δις δολαρίων της Συρίας, από την εποχή της ΕΣΣΔ.

Οφέλη Ρωσίας σε καθαρά στρατιωτικό επίπεδο

Τον Ιανουάριο του 2017, η Μόσχα επεξέτεινε την μίσθωση της ναυτικής βάσεως στην Ταρσό για 49 χρόνια, χωρίς κόστος. Έτσι η Ρωσία, έχοντας ως βάση την Συρία, έχει την δυνατότητα να προβάλει στρατιωτική ισχύ και να είναι παρούσα σε όλες τις εξελίξεις και τις συμφωνίες που θα γίνουν για την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων στην ΝΑ Μεσόγειο.

Συνολικά για τις ένοπλες δυνάμεις της Ρωσίας, με την περιοδική ανάπτυξη στρατιωτικών μονάδων στο έδαφος της Συρίας ανά τρίμηνο, περισσότεροι από 63.000 Ρώσοι στρατιωτικοί απέκτησαν πολεμική εμπειρία, ενώ δοκιμάστηκαν πάνω από 200 νέα οπλικά συστήματα, όπως είπε ο βουλευτής Vladimir Shamanov στην Δούμα τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους. Αυτό ενισχύει αφ’ ενός την εμπιστοσύνη των Ρώσων στα οπλικά τους συστήματα, αφ’ ετέρου δημιουργεί πελάτες για την πολεμική τους βιομηχανία.

Επίλογος

Μετά από τρία χρόνια παρουσίας στην Συρία, η Ρωσία έδειξε ότι αποτελεί μια αξιόπιστη λύση τόσο σε πολιτικό, όσο και στρατιωτικό επίπεδο, τουλάχιστον για τις χώρες εκείνες που δεν έχουν αγαστές σχέσεις με τις ΗΠΑ. Η επιρροή που ασκεί στο σιιτικό τόξο, Ιράν-Συρία-Χεζμπολά, την φέρνει σε θέση ισότιμου συνομιλητή με τις ΗΠΑ, τουλάχιστον για τα θέματα της Μέσης Ανατολής, αλλά και της δίνουν την δυνατότητα να διαπραγματεύεται ανταλλάγματα σε άλλες περιοχές ενδιαφέροντος της. Ο γάμος συμφέροντος με την Τουρκία λόγω ακριβώς της παρουσίας της στη Συρία, δημιούργησε προβλήματα στην συνοχή του ΝΑΤΟ, ενώ η αναγκαστική συνεργασία του Ισραήλ και του Ιράν με την Ρωσία, έδειξαν στο διεθνές περιβάλλον ότι η Αμερική έπαψε να έχει το μονοπώλιο της διπλωματικής ισχύος στην Μέση Ανατολή.

Τέλος, ουδείς σώφρον δρων στο διεθνές σύστημα μπορεί να διανοηθεί λύση στο συριακό πρόβλημα, που δεν θα τυγχάνει της εγκρίσεως της Ρωσίας.

* Ο Ανδρέας Ματζάκος είναι Απόστρατος Αξκος του ΣΞ και κατέχει MSc στις Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές. Είναι δόκιμος ερευνητής στον Τομέα Αμυντικών Θεμάτων του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου και μέλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών.