Blog

Portrait of Aristotle. Detail from Hellenistic Statue. Museo Nationale, Naples.
BETTMANN VIA GETTY IMAGES
Portrait of Aristotle. Detail from Hellenistic Statue. Museo Nationale, Naples. Undated.

Σημαντικό τμήμα του πολιτικού προσωπικού και της κοινωνίας προσέδωσαν στην ερμηνεία εκδήλωσης, τον τρόπο διαχείρισης και υπέρβασης της ελληνικής κρίσης, στοιχεία αρχαιοελληνικής τραγωδίας. Ακόμη και υπό αυτό το πρίσμα, κάθε αποτύπωση της κρίσης ως τραγικού αφηγήματος, οφείλει να ακολουθεί τη θέση του Αριστοτέλη, σύμφωνα με την οποία ο καλός μύθος είναι αυτός που προσιδιάζει με τό εἰκὸς καὶ τὸ ἀναγκαῖον. Η εν λόγω αριστοτελική αισθητική αρχή, η οποία αποτελεί κριτήριο επιτυχίας του μύθου, υποστηρίζει ότι η μορφή, η πλοκή και η σύνθεση της τραγωδίας πρέπει να εμπεριέχει στοιχεία φυσικά, εύλογα, λογικά και αληθοφανή (εἰκός). Επίσης, τα δρώμενα πρέπει να συνάδουν με την αισθητική και την ηθική αναγκαιότητα (ἀναγκαῖον), δηλαδή να παρατίθενται γεγονότα που μπορούν να συμβούν και να δικαιολογούνται από ψυχολογική και δραματική άποψη.

Στη μακρά διαδρομή της αριστεράς στη χώρα μας, η ιστορία έλαχε στον ΣΥ.ΡΙΖ.Α. να σχηματίσει την πρώτη αριστερή (συγ)κυβέρνηση. Κατά τη μεταπολιτευτική περίοδο, η συμμετοχή της αριστεράς στο χώρο της παιδείας και της τέχνης ήταν προνομιακή, συνδιαμορφώνοντας τις συνθήκες ιδεολογικής της κυριαρχίας. Τέσσερα χρόνια μετά, μαζί με την πολιτική παρακαταθήκη της πρώτης αριστερής κυβέρνησης, ως κοινωνία ιχνηλατούμε και το αισθητικό της αποτύπωμα. Η παρούσα κυβέρνηση δύσκολα προσδιορίζεται ως η φυσική απόληξη της μεταπολεμικής αριστεράς της αριστείας και της ανιδιοτέλειας. Οι κυβερνητικές πρακτικές: πολιτικής ασυνέπειας, μη σεβασμού των θεσμών και της διάκρισης των εξουσιών καθώς και των επαναλαμβανόμενων συμπεριφορών πολιτικού κουτσαβακισμού συνιστούν πλέον εγγενή και αποδεκτά γνωρίσματα του συγκεκριμένου χώρου, υποβαθμίζοντας έτι περαιτέρω την εγχώρια πολιτική κατάσταση.

Στον ζωτικό χώρο της παιδείας διαιωνίστηκαν πολλαπλασιαστικά στάσεις και παραδοχές βασιζόμενες, στον εξοστρακισμό της αριστείας ως στόχευση, την επικράτηση της ημιμάθειας ως προτεραιότητα και την ανάδειξη της μετριότητας ως κοινωνικής σταθεράς. Στη δημόσια σφαίρα, επικράτησαν ευθέως συσχετιζόμενες, ατομικές και συλλογικές συμπεριφορές που αναπαράγουν την εμπεδωμένη ανομία, την κατάχρηση δικαιωμάτων, τη μηδενική ατομική ευθύνη και έναν υπολανθάνοντα πρωτογονισμό. Ο σημερινός ζόφος, ως η συνιστάμενη κοινωνικών παθογενειών, είναι προϊόν μακροχρόνιων εκμαυλιστικών διαδικασιών, οι οποίες επιταχύνθηκαν στην παρούσα συγκυρία, αποτυπώθηκαν ανθρωπολογικό και εκφράστηκαν πολιτικά.

Αισθητικά, ως πτυχή της ιδιωτικής της σφαίρας και ως φυσική της προέκταση στη δημόσια, η ατημέλητη ενδυματολογική προσέγγιση της παρούσας κυβέρνησης, συνιστά έναν ιδιότυπο ψυχαναγκασμό, απόρροια μιας προγενέστερης αντισυμβατικής συμπεριφοράς ενός ιδεολογικού χώρου, όπου η κοινωνική του πορεία και πολιτική πρακτική κατέδειξαν εν τέλει το συμβατικό του χαρακτήρα˙ ήτοι δεν κόμισε κάτι το επαναστατικό ή έστω ρηξικέλευθο στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Γενικότερα, η casual αμφίεση και η χαλαρή στάση υποδηλώνει έναν αυτάρεσκο αντικομφορμισμό για ψυχολογική και ιδεολογική τέρψη, όχι όμως μια ενδυματολογική υπόμνηση του καινούργιου που κυοφορείται. Δίχως αμφιβολία, ως κοινωνία επιζητούμε το πέρασμα από τη μεταπολίτευση στη μετά-μεταπολιτευτική περίοδο, συνειδητοποιώντας πως η κυβερνώσα αριστερά δεν αποτελεί το πολιτικό μέσο της αναγκαίας μετάβασης, αλλά δρα ως ο βασικότερος ανασταλτικός παράγων και βιοτικά επιδιώκει την διαιώνισή της.

Η πρώτη αριστερή κυβέρνηση περιέγραψε την ελληνική κρίση με όρους τραγικού αφηγήματος, επιφυλάσσοντας για την ίδια τον ρόλο του από μηχανής θεού. Τελικά, αποτελεί μάλλον αρνητικό πρωταγωνιστή των δρώμενων και η αφήγησή της διολισθαίνει όλο και περισσότερο από τις προϋποθέσεις της αριστοτελικής αρχής για την πληρότητα κάθε τραγωδίας. Σαράντα χρόνια ελεύθερης έκφρασης και αυτο-οργάνωσης παρείχε στον εν λόγω πολιτικό χώρο τη δυνατότητα να κομίσει την πολιτική και αισθητική του ετερότητα, με θετικό πρόσημο. Ας κρίνουν και οι ίδιοι, αν και σε ποιό βαθμό το πέτυχαν. Αυτό που υπολείπεται από την πρώτη κυβέρνηση της αριστεράς είναι το εξόδιο άσμα -το τραγουδά ο χορός όταν αποχωρεί πριν ολοκληρωθεί η τραγωδία- όπου όσο πλησιάζει προς το τέλος της, τόσο περισσότερο οι πράξεις της αφίστανται από τα είκος και το αναγκαίον, αποκτώντας χαρακτηριστικά Ιλαροτραγωδίας.

* Χρήστος Ζιώγας

Διδάσκων Διεθνείς Σχέσεις στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Παν/μιου Αιγαίου

και Μεταδιδακτορικός Ερευνητής στο Πάντειο Παν/μιο