Blog

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΑΛΛΕΣ ΑΠΟ ΑΥΤΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
(Επιχειρήσεις Παγιώσεως)

Του Αντιστρατήγου ε.α. Δ. ΛΑΚΑΦΩΣΗ

To πρώτιστο καθήκον του πραγματικού μαχητή είναι να πολεμά και να κερδίζει τη μάχη. Αλλά, όπως το επιβάλλουν οι παγκόσμιες συνθήκες ασφαλείας και οι απαιτήσεις, ο στρατιώτης, γενικά, εμπλέκεται και σε επιχειρήσεις άλλες από πόλεμο αν και είναι απρόθυμος και χωρίς να είναι πάντα εκπαιδευμένος γι΄αυτές. Τέτοιες δραστηριότητες είναι : η υποβοήθηση σταθερότητας, ανακούφιση από καταστροφές, καταπολέμηση ναρκωτικών, αντιμετώπιση/υποστήριξη αντίστασης και ανταρσίας, οι ενέργειες κατά της τρομοκρατίας, η εκκένωση-απομάκρυνση αμάχων, υποστήριξη της ειρήνης (επιβολή-διατήρηση), περιορισμένες επιθέσεις και καταδρομικές ενέργειες, αντιμετώπιση εξεγέρσεων και έλεγχος πληθυσμού, ενέργειες κατά την κατοχή-απελευθέρωση και ανθρωπιστικές αποστολές, πολλάκις σε πολεμικές συνθήκες για τις τελευταίες.
Ο στρατός, εκ φύσεως, ηγείται σ΄αυτές τις επιχειρήσεις όλων των άλλων εμπλεκομένων. Ενεργεί με στρατό από άλλα κράτη, με κυβερνητικές οργανώσεις και ιδιωτικές εταιρείες. Στρατιωτικές μονάδες, δυνάμεις ανακούφισης, αστυνομία, πυροσβεστική, τοπικές οργανώσεις κ.λ.π., συνεργάζονται και προσφέρουν ανάλογα, για την επίτευξη ειδικών σκοπών. Ο στρατιώτης του Μηχανικού, παρέχει υποστήριξη με την κατασκευή δρόμων και υποδομών, η στρατιωτική αστυνομία βοηθά στην αποκατάσταση της τάξης, στην εκπαίδευση για θέματα εσωτερικής ασφάλειας και οι στρατιώτες υγειονομικού παρέχουν υποστήριξη υγείας.
Από το παρελθόν, το ελαφρό πεζικό, οι αλεξιπτωτιστές και οι ειδικές μονάδες είχαν εμπειρία, και τον κύριο λόγο, και σε άλλες μορφές επιχειρήσεων άλλων από πόλεμο, όπως απομάκρυνση ξένων υπηκόων, ενέργειες κατά της λαφυραγωγίας και έλεγχος, απόσυρση-διακίνηση οπλισμού.
Οι επιχειρήσεις άλλες από πόλεμο δεν είναι πάντοτε ενέργειες ειρηνικής φύσης. Ο στρατιώτης ενεργεί σε ευμετάβλητες καταστάσεις και μπορεί να βρεθεί απότομα από επιχειρήσεις άλλες από πόλεμο σε επιχειρήσεις πολέμου. Πολλάκις, ο στρατιώτης έχει να αντιμετωπίσει αντιδράσεις με τις οποίες άλλοι επιδιώκουν ίδια οφέλη. Αν και ο στρατιώτης έχει το δικαίωμα της αυτοάμυνας, του επιβάλλονται για άλλους λόγους, και περιορισμοί με κανόνες εμπλοκής, που του δίδονται. Ο ηρωϊσμός, όμως, του στρατιώτη δεν έγκειται μόνο στη γενναιότητα και την αποφασιστικότητα του πραγματικού μαχητή αλλά και στην αποδοχή και στην αντοχή του στρατιώτη, στις αβεβαιότητες και στους περιορισμούς κατά την διεξαγωγή επιχειρήσεων άλλων από πόλεμο.
Παρατηρείται ποικιλία και συνδυασμός δραστηριοτήτων άλλων από πόλεμο. Για παράδειγμα, ο στρατιώτης είναι αναγκασμένος στο ένα μέρος της περιοχής των επιχειρήσεων να διατηρεί-επιβάλλει την ειρήνη μεταξύ των αντιμαχομένων, στο άλλο να πολεμά τους αντάρτες και στασιαστές και στο άλλο να ενεργεί ανθρωπιστικές αποστολές, σε πολεμικές συνθήκες. Οι βασικές, όμως, αρχές των δραστηριοτήτων των κυριοτέρων επιχειρήσεων άλλων από πόλεμο, όπως των δραστηριοτήτων υποστήριξης της ειρήνης, των δραστηριοτήτων κατά την κατοχή/απελευθέρωση και της αντιμετώπισης αντίστασης-ανταρσίας, για τις οποίες αναφερόμεθα αντιπροσωπευτικά παρακάτω, ισχύουν, ως επί το πλείστον, για όλες τις επιχειρήσεις άλλες από πόλεμο, κατά την εφαρμογή τους.

Επιχειρήσεις υποστήριξης της ειρήνης

Για την υποστήριξη της ειρήνης προβάλλουν τρεις (3) πιθανοί τρόποι ενεργείας : Πρώτον, η επιβολή της ειρήνης, όπου τα αντιμαχόμενα μέρη πρέπει να αναγκασθούν να σταματήσουν τη σύγκρουση, δεύτερον, η διατήρηση της ειρήνης, όπου οι αντίπαλοι έχουν αποδεχθεί συμφωνία ειρήνης και τρίτον, η επείγουσα ανθρωπιστική βοήθεια, συχνά σε πολεμικές συνθήκες και για την οποία συνήθως επεμβαίνει ο ιδιωτικός τομές και οι ειδικές μονάδες ειρηνευτικών αποστολών. Και οι τρεις (3) κατηγορίες είναι επίφοβες και η στρατιωτική εμπλοκή εγκυμονεί κινδύνους. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν ο πόλεμος στον Κόλπο, στο Κόσσοβο, Αφγανιστάν και στο Ιράκ, στη δεύτερη κατηγορία η κρίση στη Βοσνία, Δυτική Αφρική και πρόσφατα, στην Αϊτή.
Οι επιχειρήσεις για την υποστήριξη της ειρήνης απαιτούν γνώση από το στρατιωτικό προσωπικό των θεμάτων χειρισμού πολιτικών ελευθεριών και διπλωματίας, Όταν ο στρατιώτης απεμπλακεί από τις δραστηριότητες επιβολής της ειρήνης, παραδίδει στα Η.Ε. την ευθύνη διατήρησης της ειρήνης χωρίς να παύσει να συμμετέχει, σε συνεργασία με αυτά.

Επιχειρήσεις κατοχής – απελευθέρωσης

Στην περίοδο που ακολουθεί αμέσως του πολέμου, ο στρατιώτης ενίοτε απαιτείται να εμπλακεί σε επιχειρήσεις άλλες από πόλεμο, όπως έλεγχος φυγάδων, αποκατάσταση τάξης, υποστήριξη πολιτικών υπηρεσιών, παροχής υγειονομικής βοήθειας και άλλες δραστηριότητες μετά τις συγκρούσεις. Όταν ο πόλεμος μετατρέπεται σε κατοχή, ο στρατιώτης βγαίνει από το άρμα του, το όχημά του, θέτει το όπλο του στους ώμους και συνεργάζεται για να αποκτήσει την εμπιστοσύνη των ντόπιων πολιτών.
Γι΄αυτές, όμως, τις δραστηριότητες της κατοχής-απελευθέρωσης δεν είναι, συνήθως, εκπαιδευμένος ο στρατιώτης, όπως εξάλλου συμβαίνει και για τις άλλες επιχειρήσεις άλλες από πόλεμο. Σε ένα πατροπαράδοτο πεδίο μάχης, ο πυροβολητής παραμένει πίσω από την πρώτη γραμμή μάχης και βγάζει στοιχεία βολής για να κτυπήσει τις εχθρικές θέσεις. Στην περίπτωση, όμως, για παράδειγμα στη μετά τον πόλεμο περίοδο στη Βαγδάτη, είναι αναγκασμένος να αναλαμβάνει αποστολές πεζικού, όπως διεξαγωγή καταδρομικών ενεργειών και καταδίωξη στασιαστών-ανταρτών και επιβολή τάξης σε ασταθείς γειτονιές της πόλης, με επιτήρηση δρόμων και ενέδρες στις οροφές των σπιτιών.
Στην κατοχή, οι Διοικητές των μεγάλων μονάδων ενεργούν πολλάκις σαν Δήμαρχοι μεγάλων πόλεων παρά σαν Διοικητές και χρησιμοποιούν προσωπικό εκπαιδευμένο σε θέματα πολιτικής συνεργασίας. Συνεργάζεται με τους ντόπιους στην κατασκευή σχολείων, δρόμων, γεφυρών κ.λ.π. Θέτουν καθημερινά, το ερώτημα προς τους υφισταμένους τους «τι κάνατε σήμερα για να κερδίσετε τις καρδιές και τα μυαλά των ντόπιων ;». Η επιβολή, αντίθετα, αυστηρών κανόνων δεν οδηγεί στην προσέγγιση και στην αποκατάσταση του γοήτρου των ντόπιων πολιτών, που κρίνονται απαραίτητα για επικράτηση της ομαλότητας.
Υπάρχουν περιπτώσεις που ο στρατιώτης πρέπει να εφαρμόζει και αυστηρή τακτική, αλλά πάντοτε με ευαισθησία προς ντόπια αισθήματα, τις ιδιαιτερότητες, την «κουλτούρα», και το πληγωμένο γόητρο των ντόπιων. Υπάρχει διαφορά γοήτρου όταν ένας λαός απαλλάσσεται από ένα καθεστώς ή όταν ηττάται ο στρατός του που εκφράζει την κυριαρχία του. Για παράδειγμα, στην Γερμανία και στην Ιαπωνία, ο στρατός τους έχασε έναν πόλεμο και η στρατιωτική κατοχή μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν ευκολότερη. Στο Ιράκ, όμως, ένα καθεστώς εκδιώχθηκε και η αιφνιδιαστική κατάρρευση του καθεστωτικού στρατού προσέβαλε πολύ τον Ιρακινό λαό ώστε κατέστησε την αποστολή κατοχής περισσότερο δύσκολη, όταν μάλιστα παρουσιάζεται ο λαός έτοιμος για αντίσταση.
Είναι δύσκολο να προσεγγίζεις εκεί που η δημοκρατία και η τήρηση του νόμου είναι μακριά από το βίωμα του λαού. Η δυτικού τύπου προσέγγιση (άνθρωπος προς άνθρωπο) είναι δυσχερής, πολλάκις σ΄αυτές τις περιπτώσεις. Η προσέγγιση των Σείχηδων, Ιμάμηδων, για παράδειγμα, που ελέγχουν τους οπαδούς τους, αποτελεί πρακτικό τρόπο ελέγχου της κατάστασης. Δεν είναι δυνατό να προκύψει όαση μέσα σε μια βραδιά όταν ο λαός είναι διηρημένος από τις φυλές, την θρησκεία και τις εθνικές μειονότητες. Όταν απομονώνεις με αγκαθωτό σύρμα ένα χωριό, και δημιουργείς σημεία εισόδου-εξόδου, τότε εγείρεις εχθρικά αισθήματα εναντίον σου. Πώς να δίνεις μαθήματα ελευθερίας μέσα σε σιδερένια κλουβιά και να πυροβολείς μικρά παιδιά όταν συλλέγουν, από αφέλεια για να παίζουν, χρησιμοποιηθέντες εκτοξευτές ρουκετών. Τότε, σε πυροβολούν εκείνοι τους οποίους ήλθες να σώσεις.
Αντίθετα, μικρές ομάδες στρατιωτών παραμένουν στα χωριά και εκτελούν περιπολίες ενώ οι λοιποί παραμένουν στις βάσεις. Προσφέρουν βοήθεια και υποστήριξη. Η μόνιμη παρουσία είναι προτιμότερη από την τακτική «κτύπησε και φύγε» που πολλάκις ερεθίζει τους ντόπιους. Με αυτή την παρουσία κερδίζεται μακροχρόνια υποστήριξη των ντόπιων και δίδεται εναλλακτική λύση στην κατάσταση, που είχαν πριν. Ο στρατιώτης στην κατοχή μαθαίνει πώς να κτίζει εμπόδια στους δρόμους και να ερευνά σπίτια, πότε να είναι αυστηρός και πότε φίλος και να παίζει ποδόσφαιρο με τα παιδιά. Αυτή την αντίληψη φαίνεται ότι την ενστερνίζονται περισσότερο οι πεζοναύτες.

Επιχειρήσεις αντιμετώπισης / υποστήριξης Αντίστασης – Ανταρσίας

Η κακή εμπειρία από το Βιετνάμ, οδήγησε τους υπεύθυνους να δηλώσουν ότι ουδέποτε θα εμπλακούν σε άλλο ανταρτοπόλεμο. Αλλά και σήμερα ο στρατιώτης παρουσιάζεται και εδώ ανεκπαίδευτος και σχεδόν απρόθυμος για τις επιχειρήσεις άλλες από πόλεμο, γιατί αναπόφευκτα έχει να αντιμετωπίσει και την αντίσταση των ανταρτών και την λαϊκή αντίδραση. Δεν είναι προετοιμασμένος για τις ασύμμετρες τακτικές των ανταρτών και στασιαστών, δηλαδή σε τρόπους με τους οποίους αυτοί πολεμούν. Οι αντάρτες, που συνήθως ενεργούν μέσα στον λαό, στις πόλεις και στα χωριά, προσβάλλουν στρατιωτικές περιπόλους και αποστολές, με φορητούς πυραύλους και ρουκέτες και με αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς και πυρομαχικών, κρυμμένα σε υπόγειους κρυψώνες και ακόμη στα σκουπίδια των δρόμων και που εκρήγνυνται με τηλεχειρισμούς.
Δεν είναι, όμως, δυνατό να κατασταλεί η ανταρσία και η αντίσταση μόνο με τη δύναμη γιατί τότε κερδίζεται μόνο η μάχη και χάνεται ο πόλεμος, για λαϊκή υποστήριξη. Αντενδείκτυται και προκαλεί τον λαό να καταστρέφονται κτίρια που χρησιμοποιήθηκαν από αντάρτες ή να κρατούνται παράνομα συγγενείς υπόπτων στασιαστών. Δεν χρησιμοποιούνται πυρά πυροβολικού κατά υπόπτων θέσεων όλμων των ανταρτών, με παράπλευρες απώλειες και αποφεύγεται να ζητηθούν αεροπορικά πυρά κατά στασιαστών, με ανεπιθύμητες παράπλευρες καταστροφές περιουσιών. Αποφεύγονται, μαζικές σαρώσεις για να συλλάβουν ύποπτους αντάρτες. Οι τακτικές εξαφάνισης προσώπων και γενοκτονίας είναι τελικά αναποτελεσματικές και προκαλούν λαϊκή εξέγερση.
Αντίθετα, όμως, υπάρχουν και περιπτώσεις που επιβάλλεται ο στρατιώτης να εκτελέσει περιορισμένες επιθέσεις και καταδρομές κατά των ανταρτών για ειδικούς σκοπούς, όπως επίδειξη αποφασιστικότητας, εκκαθάριση «φωλεών αντίστασης» κ.λ.π. Στον εκ του συστάδην αγώνα με τους αντάρτες, επιβάλλεται ο στρατιώτης να φέρει ειδικό εξοπλισμό και αυξημένη ατομική προστασία με αλεξίσφαιρα γιλέκα και ενισχυμένη προστασία των οχημάτων μεταφοράς (θωράκιση-προστατευτικά καλύμματα).\
Στο στρατό, οι πεζοναύτες και οι ειδικές μονάδες φαίνονται, και πρέπει να είναι, περισσότερο ικανοί στον ανταρτοπόλεμο. Ενώ οι μηχανοκίνητες και τεθωρακισμένες μονάδες, που παραδοσιακά έχουν καθαρά άλλες αποστολές, καλούνται πολλάκις να αντιμετωπίσουν καταστάσεις για τις οποίες δεν είναι εκπαιδευμένες, όπως καταστάσεις απρόοπτου και ασυμμέτρου της ανταρσίας. Αλλά γενικά, στις διάφορες στρατιωτικές σχολές, το δόγμα για την αντιμετώπιση των ανταρτών διδάσκεται σε μερικές ώρες και αποτελεί επιλεκτικό αντικείμενο σε όλη την στρατιωτική εκπαίδευση και τα σχετικά εγχειρίδια χρήζουν αναθεώρησης. Ο στρατός πρέπει να προσαρμοσθεί και να εθισθεί περισσότερο στις συνθήκες του ανταρτοπολέμου. Για παράδειγμα, τώρα γίνεται προσπάθεια αναπροσαρμογής των τακτικών στο Ιράκ, εκμεταλλευόμενοι την τελευταία εμπειρία άλλων στην αντιμετώπιση ανταρσίας, όπως από τους Βρετανούς (Β. Ιρλανδία), Ισραηλινούς (Παλαιστίνη) και από τους Ρώσους (Τσετσενία).
Πέραν όμως, της στρατιωτικής υπάρχει και η πολιτική διάσταση του θέματος. Οι στασιαστές πολλάκις πολεμούν εμπνεόμενοι από μια ιδέα π.χ. ισλαμισμός, ελευθερία, εθνικισμός κ.λ.π. Τότε οι σφαίρες μόνο, τελικά δεν φέρουν αποτέλεσμα. Για παράδειγμα, οι αντάρτες στο Ιράκ εμφανίζονται τώρα μαχόμενοι ως εθνικιστές και πατριώτες και όχι σαν υποστηρικτές του Σαντάμ, μετά την πτώση του. Πράγματι, από τις πολλές ομάδες αντίστασης στο μετά τον πόλεμο Ιράκ, μερικές μόνο έχουν οργανωθεί από τους πιστούς του Σαντάμ, ενώ οι περισσότερες από Ιρακινούς πρώην στρατιωτικούς με χρήματα από Ιρακινούς πλουσίους.

Συμπεράσματα

Από την θεώρηση των προαναφερθέντων συνάγονται τα παρακάτω συμπεράσματα : Οι επιχειρήσεις άλλες από πόλεμο απαιτούν συνήθως εμπειρία στρατιώτη άλλη από αυτή του πραγματικού μαχητή. Απαιτούν λεπτό χειρισμό, ευαίσθητες αντιδράσεις και ειδικές γνώσεις. Διαφωνούν αρκετά και είναι ευμετάβλητες, μπορεί να μεταπέσουν γρήγορα από επιχειρήσεις άλλες από πόλεμο σε επιχειρήσεις πολέμου και αντίστροφα. Η διάρκεια και το ευμετάβλητο προκαλεί ενίοτε χαλάρωση και ο αντίπαλος εκμεταλλεύεται αυτή την αδυναμία για να ανταποδώσει το κτύπημα. Απαιτούν ειδικό εξοπλισμό και μέσα που παρέχουν αυξημένη αυτοπροστασία στον εκ του συστάδην αγώνα αυτών των επιχειρήσεων και έναντι των απροόπτων και ασυμμέτρων τακτικών του αντιπάλου.
Οι επιχειρήσεις άλλες από τον πόλεμο παρατηρούνται όχι μόνο προ και μετά τον πόλεμο, αλλά και κατά τη διάρκεια του πολέμου και απαιτούν συμμετοχή, πέραν του στρατιώτη, και άλλων πολλών παραγόντων πολιτικής συνεργασίας.
Οι βασικές αρχές διεξαγωγής των επιχειρήσεων άλλων από τον πόλεμο είναι κοινές για τις περισσότερες από αυτές.
Ο στρατιώτης δεν είναι, συνήθως, εκπαιδευμένος για τις επιχειρήσεις άλλες από πόλεμο και παρουσιάζεται απρόθυμος να τις εκτελέσει, αν και οι σημερινές παγκόσμιες συνθήκες ασφαλείας απαιτούν την συμμετοχή του. Πρέπει να μάθει πότε να είναι φίλος και πότε αυστηρός. Πότε να παίζει ποδόσφαιρο με τα παιδιά της περιοχής και πότε να εκτελεί περιορισμένες επιθέσεις και καταδρομές για ειδικούς σκοπούς, αλλά πάντοτε με ευαισθησία στο ντόπιο γόητρο και τα τοπικά αισθήματα.
Ενίοτε ο στρατιώτης στην ειρήνη (και ειδικότερα σήμερα) απαιτείται να επιτηρήσει ευαίσθητους και ύποπτους χώρους για ασύμμετρες τρομοκρατικές ενέργειες, όπως αεροδρόμια, σιδηροδρομικοί σταθμοί κ.λ.π. αλλά και να αναλάβει εναέρια και θαλάσσια επιτήρηση έναντι χημικών, βιολογικών και ραδιολογικών επεισοδίων. Αυτές οι ενέργειες συμβαίνουν και στον πόλεμο.
Τα υφιστάμενα δόγματα διεξαγωγής των επιχειρήσεων άλλων από πόλεμο χρήζουν αναπροσαρμογής σύμφωνα με τις εμπειρίες των προσφάτων διεθνών κρίσεων.
Τα αποτελέσματα των στρατιωτικών επιχειρήσεων άλλων από πόλεμο φαίνονται και από το κατά πόσον ασφαλέστερη θα είναι η περιοχή, που θα έχει αλλάξει-μετασχηματισθεί με αυτές τις επιχειρήσεις και πόσο χρόνο θα πάρει για να μπορέσει ο στρατιώτης να επιστρέψει στη βάση του, για κανονική ζωή.