Ευάγγελος Βενέτης*: Η κρίση με το ιρανικό τάνκερ και η Ελλάδα
Μέρα με τη μέρα η αμερικανο-ιρανική αντιπαράθεση για την υπόθεση με το ιρανικό τάνκερ Adrian Darya 1 (πρώην Grace 1) στην Μεσόγειο εξελίσσεται σε γεωπολιτική κρίση η οποία απλώνεται σε μεγαλύτερα γεωγραφικά μήκη και πλάτη ακολουθώντας την κίνηση του προς την Αν. Μεσόγειο και εμπλέκοντας την ΕΕ και την Ρωσία. Η κρίση είναι αποτέλεσμα της πολιτικής των ΗΠΑ να επιβάλουν ολικό εμπάργκο στις πωλήσεις και μεταφορά ιρανικού πετρελαίου ανά τον κόσμο μετά τη μονομερή αποχώρησή τους από την συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Η εξωτερική πολιτική των Συντηρητικών του Τραμπ στην Μέση Ανατολή σε σχέση με το Παλαιστινιακό, το Ιράν, την Συρία κλπ. υπολείπεται σε ρεαλισμό εκείνης των Δημοκρατικών του Ομπάμα, καθώς με τρόπο μονομερή δεν βλέπει όλους τους παράγοντες ισχύος στην Μ. Ανατολή και δεν διαβλέπει τις επερχόμενες εξελίξεις.
Χωρίς αρκετά καύσιμα και προμήθειες το ρωσικής ιδιοκτησίας και ιρανικής χρήσης τάνκερ φορτωμένο με δύο εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου, ο καπετάνιος του τάνκερ επιδιώκει να μεταφορτώσει μέρος του φορτίου σε άλλα μικρότερα πλοία χωρίς ακόμη να έχει γίνει γνωστός ο προορισμός του. Οι ΗΠΑ θεωρούν ότι το πετρέλαιο προορίζεται για την κυβέρνηση Άσσαντ αλλά το Ιράν έχει διαψεύσει αυτόν τον προορισμό χωρίς να διασαφηνίζει περεταίρω.
Το αδιέξοδο στο οποίο δείχνει να οδεύει η πορεία του ιρανικού τάνκερ είναι ορατό: η ελληνική κυβέρνηση δείχνει μέσω δηλώσεων αξιωματούχων της ότι δεν προτίθεται να παράσχει οιαδήποτε συνδρομή στο τάνκερ, υπό το βάρος των αμερικανικών απειλών κατά πάντων για το ενδεχόμενο υποδοχής του τάνκερ από κάποια από τις μεσογειακές χώρες. Ωστόσο πέραν της Ρωσίας, αποδέκτης αυτών των απειλών δεν είναι η Αθήνα αλλά η Τουρκία, η Συρία και ο Λίβανος, χώρες οι οποίες είναι σε θέση να αψηφήσουν τις αμερικανικές απειλές και να παράσχει κάθε είδους βοήθεια στο τάνκερ εφόσον αυτό κατορθώσει να φθάσει στις ακτές τους. Η Τουρκία αναμένεται να εμπλακεί νωρίτερα λόγω γεωγραφικής θέσης και των αγαστών σχέσεων της Άγκυρας με την Μόσχα και την Τεχεράνη αλλά και των ανοικτών λογαριασμών της Τουρκίας με τις ΗΠΑ στο κουρδικό και τα ενεργειακά της Κύπρου. Προς αυτή την κατεύθυνση ερμηνεύεται και η αλλαγή ρότας του τάνκερ από την Καλαμάτα στην Μερσίνα της Τουρκίας.
Η κρίση του τάνκερ εμπλέκει ουσιαστικά τις ΗΠΑ και την Ρωσία σε ένα ακόμη ασύμμετρο μέτωπο με έμφαση το Ιράν. Η Ρωσία έχει καταστήσει σαφές στις ΗΠΑ ότι δεν θα ανεχθεί να συλλάβουν το τάνκερ ξανά. Στόχος του καπετάνιου του τάνκερ είναι να φθάσει στα ανατολικά νερά της Μεσογείου όπου υπάρχουν χώρες που είναι σε θέση να το συνδράμουν. Κυρίως όμως εκεί υπάρχουν οι ρωσικές ναυτικές βάσεις στην Συρία. Το ερώτημα είναι πόσα καύσιμα διαθέτει το τάνκερ το οποίο κινείται με την ελάχιστη δυνατή ταχύτητα για να εξοικονομήσει ενέργεια και να δώσει χρόνο στις κυβερνήσεις της Τεχεράνης και της Μόσχας να βρουν λύση για την τροφοδότησή του με καύσιμα και την μεταφόρτωσή του φορτίου του. Επίσης κομβικό ρόλο στην υπόθεση δύναται να διαδραματίσει η ακτή της Λιβύης η οποία, λόγω του γενικότερου χάους που επικρατεί, προσφέρεται για καταδρομικές υποστηρικτικές επιχειρήσεις σε σχέση με την διασφάλιση του πλου του πλοίου ανατολικότερα.
Το κύριο μέλημα όλων των κυβερνήσεων σε αυτή την κρίση είναι η διαχείρισή της επί τη βάσει του Διεθνούς Δικαίου και της περιβαλλοντολογικής ασφάλειας της Μεσογείου. Οι αμερικανικές και ευρωπαϊκές κυρώσεις στις πωλήσεις ιρανικού πετρελαίου δεν βασίζονται σε ψηφίσματα του ΟΗΕ αλλά σε μονομερείς αποφάσεις επί τη βάση του δικαίου της όποιας ισχύος. Για την αποφυγή των χειρότερων σε σχέση με το φορτίο του τάνκερ, λ.χ. του σεναρίου να ξεμείνει το τάνκερ από καύσιμα με ορατό τότε το ενδεχόμενο της ασφάλειας του πληρώματος του πλοίου, ακόμη και της περιβαλλοντολογικής μόλυνσης από πιθανή διαρροή ως αποτέλεσμα ατυχήματος θα πρέπει να αναληφθούν πρωτοβουλίες για την άμεση επίλυση της κρίσης.
Σε αυτή την διαδικασία χώρες, όπως η Ελλάδα και η Κύπρος, είναι σε θέση να διαδραματίσουν εποικοδομητικό και σταθεροποιητικό ρόλο λόγω των θετικών σχέσεων που χαίρουν και με τις δύο πλευρές της κρίσης, και κυρίως λόγω της δυσαναπλήρωτης σημασίας τους στις ελληνο-ισραηλινές σχέσεις. Ιδιαίτερα η Αθήνα έχει περιθώρια διπλωματικών πρωτοβουλιών και ελιγμών στην διαχείριση της κρίσης του τάνκερ με προφανή τα οφέλη που δύναται να έχει αναφορικά με την αύξηση της γεωπολιτικής επιρροής στην περιοχή ως νατοϊκή χώρα αλλά και ως χώρα που έχει παραδοσιακά φιλικές σχέσεις με την Ρωσία και το Ιράν. Εξάλλου επί δεκαετίες το Ιράν πωλούσε το πετρέλαιό του στην Ελλάδα με εξαιρετικά επωφελείς όρους αποπληρωμής για την Αθήνα. Η εποικοδομητική στάση της Αθήνας στην εν λόγω κρίση θα πρέπει να βασίζεται στην ενεργητική ρεαλιστική και ζυγισμένη εμπλοκή και όχι την παθητική άρνηση εμπλοκής. Μία τέτοια ενεργητική στάση προϋποθέτει πλεόνασμα ηγεσίας.
Πηγή https://www.cnn.gr/focus/apopseis/story/188494/h-krisi-me-to-iraniko-tanker-kai-i-ellada
*Ο Δρ. Ευάγγελος Βενέτης είναι ειδικός σε θέματα Ισλάμ και Μέσης Ανατολής, Μέλλος ΕΛΙΣΜΕ