Blog

 

 

          Στη νεοσυσταθείσα Κοινωνία των Εθνών (ΚτΕ) συμμετείχαν μόλις 59 κράτη στο αποκορύφωμα της και το πλήγμα που δέχτηκε ήδη από τα πρώτα της βήματα ήταν η μη συμμετοχή των ΗΠΑ. Η ΚτΕ δημιουργήθηκε για να αποτρέψει έναν νέο Παγκόσμιο Πόλεμο. Όμως όπως επισήμανε προφητικά ο Γάλλος Στρατηγός Ferdinand Foch «δεν επρόκειτο για ειρήνη μετά τον πόλεμο αλλά για ανακωχή είκοσι ετών». Έως το 1939 δεν μπόρεσε επίσης να αποτρέψει την εισβολή στη Μαντζουρία, στην Αιθιοπία, στη Φιλανδία και τον ισπανικό εμφύλιο. Η επιβολή ταπεινωτικών κυρώσεων στη Γερμανία με απώλεια εδαφών, πληθυσμού, οικονομικών αποζημιώσεων, περιορισμό Ενόπλων Δυνάμεων και κυρίως παραδοχή της πολεμικής ενοχής σε συνδυασμό με την οικονομική ύφεση που ακολούθησε, την ξενοφοβία και την άνοδο επεκτατικών ιδεολογιών είχαν ως αποτέλεσμα την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.[2]

          Έως το 1945 η ανθρωπότητα επιδόθηκε σε αιματοχυσία που προηγούμενη της δεν υπήρξε. Ακολούθησε η περίοδος του Ψυχρού Πολέμου και ο διαχωρισμός του πλανήτη σε δύο μπλοκ: το δυτικό που αποκαλούνταν ελεύθερος κόσμος και το ανατολικό, γνωστό ως σιδηρούν παραπέτασμα ή κόσμος του υπαρκτού σοσιαλισμού (υπήρξαν και οι Αδέσμευτες χώρες αλλά με μικρό ρόλο στην παγκόσμια σκακιέρα). Προηγουμένως, οι ηγέτες των νικητριών δυνάμεων συμφώνησαν στο διαχωρισμό της Ευρώπης σε ζώνες επιρροής. Οι δυτικές χώρες δημιούργησαν τον Οργανισμό Βορειοατλαντικού Συμφώνου, το ΝΑΤΟ υπό την πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ και οι ανατολικές το Σύμφωνο της Βαρσοβίας υπό την ΕΣΣΔ. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος που παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου ήταν η χρησιμοποίηση των πυρηνικών όπλων που κατείχαν τα αντίπαλα στρατόπεδα. Προς την κατεύθυνση της αποτροπής – αποφεύχθηκε την τελευταία στιγμή στην Κούβα το 1962 με την εγκατάσταση σοβιετικών πυραύλων- και της μείωσης του οπλοστασίου υπογράφτηκαν συνθήκες μεταξύ των ηγέτιδων δυνάμεων των δύο συνασπισμών: της Ανταρκτικής (1959), της SALT (1972), της ΙΝF (1987) και της CFE (1990).[3]

          Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) δημιουργήθηκε με τη λήξη του Β΄ ΠΠ και είχε ως άμεσο στόχο τη ρύθμιση του μεταπολεμικού κόσμου. Οι νικήτριες δυνάμεις συνέταξαν τον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών ελπίζοντας σε παγκόσμια συνεργασία και ενότητα. Πολιτική του βάση υπήρξε η συλλογική ασφάλεια, σύμφωνα με την οποία όταν ένα κράτος προχωρά σε επίθεση προς ένα άλλο, τα υπόλοιπα θα του επιβάλλουν οικονομικές και στρατιωτικές κυρώσεις. Λειτούργησε αυτό όμως στην πράξη; Τα επόμενα χρόνια και οι συγκρούσεις ανά την υφήλιο απέδειξαν το αντίθετο. Η πρωτοκαθεδρία της δύσης και ο «μονοπολισμός» των ΗΠΑ από το 1990 και έπειτα δε σήμανε το τέλος της ιστορίας. Σε πολλές περιπτώσεις η μοναδική υπερδύναμη και οι πέριξ αυτής σύμμαχοι (ΝΑΤΟ) δε σεβάστηκαν τους κανόνες τους οποίους οι ίδιοι είχαν δημιουργήσει. Χαρακτηριστικά αναφέρεται η εμπλοκή στη Γιουγκοσλαβία, στο Κόσσοβο, στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ, στη Συρία, στη Λιβύη και η απουσία στην Κύπρο.

          Η πτώση του κομμουνισμού και η κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ αποτέλεσε το σημαντικότερο γεγονός στη μεταπολεμική περίοδο. Ο κορυφαίος Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας Samuel Huntington διαχώρισε τον πλανήτη στη μεταψυχροπολεμική περίοδο σε 9 ζώνες πολιτισμών: δυτικό, λατινοαμερικάνικο, αφρικανικό, ισλαμικό, σινικό, ινδουιστικό, ορθόδοξο (συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας), βουδιστικό και ιαπωνικό. Σε κάθε πολιτισμό υπάρχει ένα κράτος πυρήνας γύρω από το οποίο συντάσσονται τα υπόλοιπα κράτη. Οι φιλοσοφικές παραδοχές, οι κυρίαρχες αξίες, οι κοινωνικές σχέσεις, τα έθιμα και η γενική άποψη για τη ζωή διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των πολιτισμών. Επιπλέον η δύναμη της επί μακρόν κυρίαρχης δύσης μετατοπίζεται, ενώ η παγκόσμια πολιτική έχει γίνει πολυπολική.[4]    

          Η δύση και ο αγγλοσαξωνικός δρών ακολούθησε πιστά τη θεωρία του Spykman περί Δακτυλίου της Γης, η οποία λειτουργεί ως ανάχωμα στην επέκταση και κάθοδο της Ευρασιατικής Χερσαίας Δυνάμεως στη Μεσόγειο.[5] Η Ρωσική Ομοσπονδία αναγνωρίστηκε ως η διάδοχη οντότητα της ΕΣΣΔ. Οι μέρες που βίωσε κατά τη δεκαετία του 1990 υπήρξαν δύσκολες τόσο σε υπαρξιακό όσο και σε βιοτικό επίπεδο. Οι τέσσερις πυλώνες της ισχύος της βρέθηκαν σε αμφισβήτηση (διπλωματία, Ένοπλες Δυνάμεις, οικονομία, εθνική/κοινωνική συνοχή). Ως κράτος πυρήνας στον ορθόδοξο πολιτισμό η Ρωσία θέλει να κυριαρχεί στα κράτη που τον απαρτίζουν, κυρίως δε στα γειτονικά της και να προωθεί τα δικά της συμφέροντα. Αυτό το απέδειξε με καταστολή αυτονομιστικών κινημάτων όπως στην Τσετσενία αλλά και με την επέμβαση της στη Γεωργία, το Αζερμπαϊτζάν, την Κριμαία και το Καζακστάν. Ξεκάθαρο μήνυμα πως στα της γειτονιάς της εκείνη θα έχει τον πρωτεύοντα ρόλο. Στις διαπραγματεύσεις μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ, ο Αμερικανός ΥΠΕΞ James Baker, υποσχέθηκε πως το αντάλλαγμα για τη σύμφωνη γνώμη των Σοβιετικών για ενοποίηση της Γερμανίας –μέλος του ΝΑΤΟ-, θα είναι η μη επέκταση του ΝΑΤΟ προς την Ανατολή.[6] Το ΝΑΤΟ όμως από το 1990 και έπειτα ενέταξε στους κόλπους του 14 χώρες, μεταξύ αυτών τις συνορεύουσες με τη Ρωσία Βαλτικές, τις βαλκανικές Ρουμανία, Βουλγαρία, Μαυροβούνιο και Βόρεια Μακεδονία.[7]

Η ρωσική ηγεμονία στον ορθόδοξο πολιτισμό, που ανέφερε ο Huntington, ουσιαστικά έπαψε να υπάρχει. Η προοπτική ένταξης στο ΝΑΤΟ και της γειτονικής Ουκρανίας αποτέλεσε την αφορμή, κατά τη Δύση ή την αιτία, κατά τη Ρωσία, για την εισβολή των Ρώσων στην επικράτεια της στις 24 Φεβρουαρίου 2022. Προηγήθηκε η αναγνώριση της ανεξαρτησίας από το Ρώσο πρόεδρο των Donetsk και Luhansk. Ο Αμερικανός πρόεδρος δήλωσε πως η Ρωσία δεν έχει το δικαίωμα να αναγνωρίζει ως ανεξάρτητες οντότητες, περιοχές που ανήκουν σε κυρίαρχο κράτος.[8] Όμως 14 χρόνια πριν η κυβέρνηση των ΗΠΑ αναγνώρισε την ανεξαρτησία του Κοσσόβου, που ανήκει στην επικράτεια της Σερβίας, αφού είχε ηγηθεί του νατοϊκού βομβαρδισμού το 1999 για ανθρωπιστικούς λόγους. Αντίφαση ή εξυπηρέτηση συμφερόντων;  

          Δυστυχώς ο πλανήτης συνεχίζει να ακολουθεί τις ίδιες πολιτικές τακτικές. Γεωπολιτικά και οικονομικά συμφέροντα συνασπίζουν ή διαχωρίζουν τα κράτη τα οποία επικαλούνται το διεθνές δίκαιο όταν θίγονται τα συμφέροντα τους, το καταπατούν όμως όταν θέλουν να εξυπηρετήσουν τα δικά τους. Εφευρίσκουν δικαιολογίες και αφορμές όπως η εγκαθίδρυση της δημοκρατίας, η προστασία των μειονοτήτων, η ανατροπή ενός τύραννου κυβερνήτη, η ύπαρξη πυρηνικών όπλων. Η επέμβαση τους όμως δεν έχει βελτιώσει το βιοτικό και κοινωνικό επίπεδο των πολιτών των κρατών που επεμβαίνουν, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που δημιουργούν πίσω τους δυσμενέστερες συνθήκες από αυτές που υποτίθεται ότι πήγαν να αλλάξουν, π.χ. Συρία. Επομένως, στην καλύτερη των περιπτώσεων θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε ως αφελείς όσους αναφέρουν ότι η σημερινή σύγκρουση στην Ουκρανία είναι μεταξύ του απολυταρχισμού και της δημοκρατίας.     

Υπλγός (ΕΜ) Μιλτιάδης Β. Παρλάντζας, MSc

Σημειώσεις