Blog

Ο Πρωθυπουργός μας, σύντομα, θα επισκεφθεί τον σύγχρονο Σουλτάνο, και όψιμα ‘‘ειλικρινή’’ συνομιλητή των δύο Υπερδυνάμεων. Εμείς, ως Κοινή Γνώμη, έχομε μία μόνον επιλογή. Να αφήσομε τις ευχές στα μοναστήρια και στα τζαμιά, και να συνοδεύσομε την Ελληνική αντιπροσωπεία, φορώντας κοστούμι πατριωτικού ρεαλισμού. Δηλώνομε επ’ αυτού, ότι είμαστε υπέρ της υψηλής διπλωματίας, αλλά ταυτόχρονα αγωνιούμε και για το ποιός θα έχει την ψιλή κυριότητα στο τέλος της διαδρομής. Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, δηλαδή, όταν η διπλωματία θα έχει αποτύχει και το επίδικο αντικείμενο θα έχει ‘‘ισοπεδωθεί’’, σύμφωνα με πρόσφατη δήλωση των Αθηνών, από θερμά επεισόδια πάσης φύσεως και εκτάσεως. Για θύματα θα μιλήσουν αργότερα οι στατιστικές.

---

Ναι, η αποφυγή συγκρούσεων είναι ο σκοπός των διακρατικών συνομιλιών σε υψηλό επίπεδο. Και σε αυτή τη φάση των διπλωματικών επαφών η Ιστορία είναι, ή πρέπει να είναι, παρούσα. Είναι εμπεδωμένο στη συνείδηση της κοινής γνώμης, ότι κάθε τομή που επιχειρείται στην Ιστορία, λίγο ή πολύ, είναι πράξη αυθαιρεσίας, οι δε αποσπασματικές αναφορές σ’ αυτήν συνιστούν, ή έστω εξυπηρετούν, κάποια προπαγάνδα. Βέβαια, από κάπου πρέπει να αρχίζομε. Έ, αυτό είναι θέμα της Διπλωματίας. Αποδοχή, πάντως, διακρατικής συζήτησης για ένα ιστορικό αιτιατό, για μια ιστορική πραγματικότητα, με παρούσα και μελλοντική αξία, χωρίς σύνδεση με το αίτιο, με τα όσα προηγήθηκαν, συνιστά υποχώρηση apriori. Επ’ αυτού οι Διπλωματικές Υπηρεσίες έχουν πολύ δουλειά. Ας την πούμε, προετοιμασία της επισκέψεως. Τελευταία, αυτή η ‘‘προετοιμασία’’ μάλλον πάσχει . . .

Το 1938, ο Πρωθυπουργός Τσάμπερλαιν μοιάζει να έχει τον απόλυτο έλεγχο όλης της εξωτερικής πολιτικής της Μεγάλης Βρετανίας. Ο διαμελισμός της Τσεχοσλοβακίας είναι προ των πυλών. Αποφασίζει να επισκεφθεί τον Χίτλερ για τη διάσωση της ειρήνης. Τον Σεπτέμβριο, λοιπόν, του έτους αυτού, θα πραγματοποιήσει τρία ταξίδια στην έδρα του Φύρερ. Στην επιστροφή από το πρώτο ταξίδι θα πει για τον συνομιλητή του, «Παρ’ όλη τη σκληρή και αμείλικτη έκφρασή του, διέκρινα έναν άνθρωπο που μπορείς να του έχεις εμπιστοσύνη, ότι θα κρατήσει το λόγο του». Όταν επέστρεψε από το δεύτερο ταξίδι θα διαμηνύσει, «Δεν επιθυμώ να νομίζει η Βουλή των Κοινοτήτων, ότι ο Χίτλερ με εξαπατά ενσυνείδητα, ούτε για ένα δευτερόλεπτο δεν το πιστεύω αυτό». Μετά από το τρίτο και τελευταίο ταξίδι, θα διατρανώσει από παράθυρο της Downing Street προς το ανοιχτό Αγγλικό ακροατήριο, «Είναι η δεύτερη φορά στην Ιστορία μας, που από τη Γερμανία ήλθε η έντιμος ειρήνη και πιστεύω θα διαρκέσει σε όλη μας τη ζωή». Βέβαια, πριν λίγο, μέσα στο αυτοκίνητο, στη διαδρομή από το αεροδρόμιο προς Λονδίνο, είχε πει στον Λόρδο Χάλιφαξ, υπουργό Εξωτερικών, που καθόταν δίπλα του, δείχνοντάς του τους όρους της διαπραγμάτευσης με τον Χίτλερ, «Σε τρείς μήνες δεν θα έχει μείνει τίποτε από αυτά». Ναι, είναι η περιβόητη ”Συμφωνία του Μονάχου του 1938’’.

Σε αυτές τις συνομιλίες του Τσάμπερλαιν, η οξυδέρκεια του Χίτλερ είχε για μια ακόμη φορά επικρατήσει. Η συνέχεια είναι γνωστή. Η Αγγλία αποκοιμήθηκε και η Γερμανία μπήκε σε τροχιά προς ‘‘Das Lebenraum’’ (ζωτικό χώρο). Στη δίκη της Νυρεμβέργης, 1946, ο Τσεχοσλοβάκος εκπρόσωπος θα ρωτήσει τον Κάϊτελ, αν το Ράϊχ θα επιτίθετο εναντίον της Τσεχοσλοβακίας το 1938. «Βεβαίως όχι. Από στρατιωτική άποψη δεν ήμασταν ισχυροί. Ο σκοπός του ‘‘Μονάχου’’ ήταν να κρατήσει τη Ρωσία μακριά, να κερδίσομε χρόνο και να ολοκληρώσομε τους εξοπλισμούς μας», ήταν η απάντηση του Γερμανού στρατάρχη.

Ο Τσώρτσιλ, κατόπιν εορτής, βέβαια, υπαινισσόμενος τη στάση του Χίτλερ, και μη παραλείποντας να εξάρει την ιδιοφυΐα και τη διαίσθησή του, θα γράψει, «Ωστόσο, υπάρχει ένας κρίσιμος οδηγός πορείας για μια χώρα: να μείνει πιστή στο λόγο της, και να ενεργεί σύμφωνα προς τις υποχρεώσεις που έχει αναλάβει με τις Συνθήκες που υπέγραψε με τους συμμάχους της. Ο οδηγός αυτός λέγεται: Τιμή . . .». Χμ, ενδιαφέρον, αείμνηστε Ουίνστων!

Μοιάζει η περίπτωση με αυτή του Θεμιστοκλή, ο οποίος γνώριζε πολύ καλά, ότι ο στίβος των διαπραγματεύσεων δεν έχει ούτε ηθική, ούτε νόμους, αφού όλα εξανεμίζονται μπρός στη βαθύτερη ουσία κάθε εγχειρήματος, δηλαδή το συμφέρον της πόλεως-κράτους. Είχε προηγηθεί πρόταση της Σπάρτης, να μείνει η Αθήνα ανοχύρωτη για δήθεν στρατηγικούς λόγους, σε περίπτωση που γινόταν νέα Περσική εισβολή. Μάλιστα! Ο Θεμιστοκλής, υποψιασμένος, έπεισε τους άρχοντες της Αθήνας να αρχίσει αμέσως η ανέγερση του τείχους.

Ταυτόχρονα, επικεφαλής αντιπροσωπείας, αναχώρησε για τη Σπάρτη για να συζητήσει το θέμα, έχοντας ορμηνεύσει, όπως θα ‘λεγε η μάνα μου, τους Αθηναίους, ότι σε περίπτωση που εμφανιζόταν Σπαρτιατική αντιπροσωπεία, για επί τόπου έλεγχο μη ανεγέρσεως του τείχους, να την καθυστερούσαν με διάφορα προσχήματα, κερδίζοντας χρόνο για την ολοκλήρωση του έργου. Ο ίδιος, φθάνοντας στη Σπάρτη, καθυστερούσε με διάφορες δικαιολογίες να παρουσιαστεί στους εκεί Άρχοντες. Κάποτε έγινε και αυτό, και τους πρότεινε να σταλεί αντιπροσωπεία στην Αθήνα για σχετικούς ελέγχους.

Όταν τελικά η Σπαρτιατική Αντιπροσωπεία, μετά από τις δύο προηγηθείσες διαδοχικές καθυστερήσεις, από Θεμιστοκλή και Αθηναίους, πήρε την άδεια από τους Άρχοντες να κάνει τους σχετικούς ελέγχους, ήταν ήδη πολύ αργά. Το τείχος είχε ολοκληρωθεί. Ο ίδιος δε ο Θεμιστοκλής είχε σπεύσει να απομακρυνθεί από τη Σπάρτη, αποφεύγοντας έτσι την ομηρία μέχρις ότου ολοκληρωθεί ο επί τόπου έλεγχος της ‘‘μη ανέγερσης’’ του τείχους. Στην οποία ανέγερση εργάστηκε, ανεξαιρέτως, όλος ο λαός, χρησιμοποιώντας πάσης φύσεως υλικά, εική και ως έτυχε τοποθετημένα, λόγω της βιασύνης και του επείγοντος. Λέγεται, ότι αυτή η λεπτομέρεια είναι και σήμερα ευδιάκριτη στα απομεινάρια του τείχους.

Πού καταλήγουμε. Ναι, διπλωματία στα σαλόνια με οξυδέρκεια και διαίσθηση, αλλά και προετοιμασία του ‘‘τείχους’’ στα μετόπισθεν! Διότι, η ισότιμη ειρήνη εξασφαλίζεται μόνον μεταξύ ίσων. Η στρατιωτική κυριαρχία του ενός ανατρέπει κάθε ισοτιμία. Και η αποκατάσταση των στρατιωτικών ισορροπιών αναιρεί όλες τις διπλωματίες. Και αυτό το ήξερε πολύ καλά ο Θεμιστοκλής. Τόσα είχαν προηγηθεί. Είμαστε κάποια χρόνια μετά την ιστορική και αποφασιστική Ναυμαχία της Σαλαμίνας, 480 π.Χ. , όπου είχε μεσουρανήσει το άστρο του.

Βέβαια, ο ίδιος, ο Θεμιστοκλής θα εξοστρακιστεί, 471 π.Χ. , μάλλον από τον φθόνο και τη φιλαυτία των αντιπάλων του, και θα καταλήξει ικέτης στον Άδμητο, τον Βασιλιά των Μολοσσών (πάντα πονόψυχοι εμείς οι Ηπειρώτες), ο οποίος, για να μην τον παραδώσει στους Αθηναίους, αλλά και στους Σπαρτιάτες που τον ζητούσαν και τον μισούσαν για τον τρόπο που τους είχε εξαπατήσει στην ανέγερση του τείχους, τον φυγάδευσε στην αυλή του Πέρση βασιλιά. Περίεργα πράγματα! Θα πει ο Αρταξέρξης, ‘‘Μακάρι οι Έλληνες να διώχνουν πάντα τους καλλίτερους ανθρώπους τους’’. Πάντως, θα παραμείνει ο Θεμιστοκλής παγκόσμιο σύμβολο ιδιοφυούς ηγέτη.

Διερωτώμεθα, ο εκάστοτε σύγχρονος ‘‘Θεμιστοκλής’’ της σημερινής Ελλάδος τι γνωρίζει και τι πρεσβεύει επί των διακρατικών ισορροπιών και της ‘‘ειλικρινούς συνεργασίας’’ των λαών; Η στρατιωτική υπεροχή του αντίπαλου, λαμβάνεται υπόψη από πλευράς μας;

Τη μαγιά του Ελληνικού κράτους απετέλεσαν δύο Συνθήκες και κάποια Πρωτόκολλα, που συμφώνησαν και υπέγραψαν Ρωσία, Αγγλία και Γαλλία:

Με την πρώτη, τη Συνθήκη του Λονδίνου, 6 Ιουλίου 1827, χρησιμοποιείται για πρώτη φορά στη διπλωματική γλώσσα η λέξη ‘‘Ελλάς’’, και με διεθνή καταστατική πράξη εξασφαλίζεται η Ελληνική ελευθερία. Η Ελλάδα εξέρχεται από την πολιτική μηδαμινότητα. Η Τουρκία προβάλλει αντιρρήσεις . .

Με τη Συνθήκη της Αδριανουπόλεως, 14 Σεπ. 1829, η Τουρκία, για πρώτη φορά, αναγνωρίζει την ύπαρξη ελεύθερου Ελληνικού κράτους. Είχε προηγηθεί η Ναυμαχία του Ναυαρίνου . . .

Με τα Πρωτόκολλα δε του Λονδίνου, 3 Φεβ. 1830 το πρώτο, αρχίζουν να προσδιορίζονται τα στενά, ακόμη, σύνορα του νέου Ελληνικού κράτους. Θα είναι μακρά και πολύ αιματηρή η περαιτέρω πορεία . . .

Με αυτή τη μαγιά, λοιπόν, με πολέμους, συμμαχίες και διπλωματικές πρωτοβουλίες, η Ελλάδα, έχοντας πάντα ως ορόσημο τη Μεγάλη Ιδέα, μετά από έναν σχεδόν αιώνα, θα φθάσει, με τη Συνθήκη των Σεβρών, 10 Αυγ. 1920, στα όρια που απεικονίζονται στον χάρτη, με την υπογραφή και της Τουρκίας. Μόλις 35 χιλιόμετρα από την Κωνσταντινούπολη, η οποία έβαινε προς διεθνοποίηση, και μεγάλο μέρος της Ιωνίας να περιέρχεται στην Ελλάδα, με την Ελληνική Στρατιά να προελαύνει στη Μικρά Ασία. ‘‘Σας φέρνω την Ελλάδα των δύο Ηπείρων και των πέντε Θαλασσών’’, θα δηλώσει ο Βενιζέλος μετά την επιστροφή του από τις Σέβρες.

Αλλοίμονο, όμως! Η Συνθήκη αυτή ήταν τόσο εύθραυστη όσο και οι πορσελάνες της πόλεως όπου υπεγράφη. Μετά από λίγους μήνες ο Βενιζέλος, 1η Νοεμβρίου 1920, θα προκηρύξει εκλογές, με τη βεβαιότητα ότι θα θριαμβεύσει. Τραγικό λάθος. Θα ηττηθεί. Η Ελλάδα θα αναγκαστεί, μεσούσης της Μικρασιατικής Εκστρατείας, ‘‘να αλλάξει άλογα στη μέση του ποταμού’’. Οι Σύμμαχοί μας αλλάζουν στάση. Ο Κεμάλ θα αντεπιτεθεί με αξιώσεις και αποφασιστικότητα. Τα πάντα θα χαθούν. ‘‘Μικρασιατική Καταστροφή’’. Η Συνθήκη των Σεβρών θα αντικατασταθεί από τη Συνθήκη της Λωζάνης, 24 Ιουλίου 1923. Και η Ελλάδα, τότε, θα πάρει τη σημερινή εδαφική μορφή.

Μετά από κάποια χρόνια ατμόσφαιρας κατευνασμού και συνεννοήσεως, θα υπογραφεί μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, στην Άγκυρα, 30 Οκτ. 1930, Συνθήκη Φιλίας, Ουδετερότητας και Συνδιαλλαγής. ‘‘Η Τουρκία δεν θα επιτεθεί κατά της Ελλάδος, έστω και αν η Ελλάς υποστεί επίθεση άλλου κράτους’’. ‘‘Κλείνει ο ανταγωνισμός σε ναυτικούς εξοπλισμούς με φιλική ανταλλαγή απόψεων και της παροχής εξηγήσεων με πνεύμα πλήρους ειλικρινείας’’. ‘‘Πρόκειται για την οριστική συμφιλίωση δύο προαιώνιων εχθρών και την απαρχή συστηματικής συνεργασίας των Κυβερνήσεών τους εφ’ εξής’’. Είναι η σάλτσα της Συμφωνίας!

Ναι, επρόκειτο, πράγματι, για συμφωνία αποφασιστικής πρωτοβουλίας και μεγάλης δεξιοτεχνίας, που έφερε τη σφραγίδα του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο οποίος είχε επανέλθει στην πολιτική σκηνή, έχοντας απέναντί του τον Ισμέτ Ινονού. «Τοιουτοτρόπως, έκλεινε ένα από τα δραματικότερα κεφάλαια της διπλωματικής ιστορίας, έκλεινε ο μακραίων Ελληνο-Τουρκικός ανταγωνισμός», θα σημειώσει ο διακεκριμένος διπλωμάτης και πολιτικός, Π. Πιπινέλης. Χμ . . .

Το τι μεσολάβησε από τότε, είναι σε όλους μας γνωστά, και σε κάποιο βαθμό, για κάποιους από εμάς, βιωματικά. Ορόσημο τα έτη 1955, 1964, 1967, 1974, 1996. Σήμερα, και διαχρονικά, αυτοί που κατέχουν την ψιλή κυριότητα της ελληνικής γης της Ιωνίας, αρχικά de facto, διά των όπλων και της βίας, ξεκινώντας από τη μάχη του Μάντζικερτ το 1071 και αργότερα του Μυριοκέφαλου το 1176, και κατόπιν de jure, διά των Διεθνών Συνθηκών, Συνθήκη Λωζάννης, δεν δείχνουν να ακολουθούν ή να σέβονται κάποιον ‘‘Οδηγό Τιμής’’, στις μεταξύ μας σχέσεις, χωρίς βέβαια να παραβλέπομε και τα δικά μας, κάποτε ολέθρια, λάθη.

Φαίνεται, ο σύγχρονος πολυχρονεμένος μας Σουλτάνος, ότι έχει μπει σε τροχιά μιμήσεως του Φύρερ. Και αυτό είναι το χειρότερο. Να θυμηθούμε, ότι ο Χίτλερ με την αμφισβήτηση της Συνθήκης των Βερσαλλιών άρχισε. Βέβαια εκείνος ποτέ δεν απείλησε . . . Και γνωρίζομε, ότι οι Διεθνείς Συνθήκες ανατρέπονται μόνον με τη βία και τα όπλα. Ναι, η Σύμβαση της Βιέννης του 1969, ‘‘Περί του Δικαίου των Συνθηκών’’, θέτει ως προϋπόθεση αλλαγής μιας Συνθήκης, τη ‘‘θεμελιώδη αλλαγή των περιστατικών’’. Και επίσης γνωρίζομε, ότι ένας διπλωματικός ελιγμός πολλές φορές ταυτίζεται με, συγγνωστή, ίσως, απάτη.

Μήπως ο Ερντογάν έχει πιστέψει, ότι η Ιστορία θα τον επιδαψιλεύσει ως ιδιοφυία και ως ηγέτη με μεγάλη διαίσθηση, στην όψιμη εθνικιστική του προσπάθεια για εξεύρεση δήθεν ‘‘ζωτικού χώρου’’;

Φροντίστε, κύριε Πρωθυπουργέ, όποιος και αν είστε, τώρα ή αργότερα, να μην γίνετε ένας νέος Τσάμπερλαιν. Ούτε κάποιος από τους άρχοντες της Σπάρτης. Και θα θέλαμε, η όποια συνάντηση να γίνει εκείθεν της ιερής γης της Ιωνίας και πολύ μακράν της Βασιλεύουσας των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων. Εκτός από τους συμβολισμούς υπάρχουν και συναισθηματισμοί στην Ελληνική Κοινή Γνώμη. Και βεβαίως αυτή, η συνάντηση, να μην μοιάζει με νέο ‘‘Μόναχο’’, όπου ο Σουλτάνος θα απαριθμήσει τις εδαφικές και τις άλλες αξιώσεις του. Και να μην ξεχνάμε, ότι οι ‘‘καθυστερήσεις’’ είναι επιβεβλημένες στις διπλωματικές αποστολές, αν το όποιο ‘‘τείχος’’ στα μετόπισθεν πρέπει να ολοκληρωθεί . . . και μάλιστα με όλον τον λαό να εργάζεται για την ‘‘ανέγερσή’’ του, έστω και με ‘‘υλικά πάσης φύσεως’’!

Πράγμα που δεν τηρήθηκε στην υπόθεση των ‘‘Πρεσπών’’, την τελευταία θλιβερή εθνική μας εμπειρία . . .

1η Φεβ. 2019. Γρηγόριος Δημ. Νούσιας – Αεροπόρος.

Υ.Γ. Φωτο: Χάρτης της Ελλάδος με βάση τη Συνθήκη των Σεβρών