«Η χρυσή εποχή της Μέσης Ανατολής ή ένα πρόσκαιρο διάλειμμα από τους πολεμικούς κρότους»
«Η χρυσή εποχή της Μέσης Ανατολής ή ένα πρόσκαιρο διάλειμμα από τους πολεμικούς κρότους»
Ποιο το βάρος της ανθεκτικότητας που χαρακτηρίζει το ειρηνευτικό εγχείρημα του Αμερικανού Προέδρου;
Του Δημήτρη Παπαδογιάννη, φοιτητή Πολιτικής Επιστήμης & Δημόσιας Διοίκησης ΕΚΠΑ
Προ ολίγων ημερών τα βλέμματα της διεθνούς κοινότητας στράφηκαν στη μαστίζουσα από τη δίχρονη πολεμική σύγκρουση Μέση Ανατολή, καθώς για πρώτη φορά, έστω φαινομενικά, κατεβλήθησαν απόπειρες για μία ειρηνική επίλυση της εξίσωσης, με διάρκεια συνάμα. Ο εν λόγω πόλεμος αποτέλεσε τον πιο μακροχρόνιο διαξιφισμό ανάμεσα στο ισραηλινό κράτος και την παλαιστινιακή οργάνωση της Χαμάς, οδηγώντας σε δυσθεώρητη ανθρωπιστική κρίση και καταστροφές υποδομών από την πλευρά των Παλαιστινίων και σε εν μέρει κοινωνική κόπωση από την ισραηλινή πλευρά, σε συνάρτηση με την αγωνία για τη μοίρα των ομήρων, τους οποίους η Χαμάς αξιοποιούσε ως διαπραγματευτικό μοχλό.
Ιστορικά, γνωρίζουμε πως το εδαφικό εμβαδόν της Μέσης Ανατολής κατείχε τη θέση του μήλου της Έριδος ανάμεσα σε υπερδυνάμεις αλλά και τοπικούς δρώντες, οι οποίοι άλλοτε εργαλειοποιούνταν ως πολεμικοί πληρεξούσιοι των ισχυρών παικτών και υπό άλλες συνθήκες κονταροχτυπιούνταν μεταξύ τους. Ακόμα και να εξαιρέσουμε την επικαιρότητα από τους σχολιασμούς μας, αντιλαμβανόμαστε πως οι σταθερές ειρηνευτικές απόπειρες σε αυτή την περιοχή, μπορούν πολύ εύκολα και ταχύτατα να αποβούν άκαρπες. Οι παράμετροι για τα προαναφερόμενα ποικίλουν και θα τις παρουσιάσουμε διεξοδικώς εν συνεχεία. Μπορεί ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ να εξήγγειλε από το βήμα της Κνεσέτ (Ισραηλινό κοινοβούλιο) πως τα όπλα σίγησαν, πως ανατέλλει μία νέα αυγή για το βαριά αυτό πληγωμένο γεωγραφικό διαμέρισμα, αλλά επειδή οι διεθνείς σχέσεις εν τοις πράγμασι δεν αποτελούν αποκλειστικά έναν επικοινωνιακό θεατρινισμό, αλλά στον πυρήνα τους κρύβουν ένα ψυχρό και κενό από κάθε συναισθηματισμό, κέλυφος, μας επιβάλλεται να θέσουμε ρεαλιστικά ερωτηματικά για την πορεία των γεγονότων.
Εν αρχή, μία κρίσιμη παράμετρος είναι το εθνοτικό μίσος που ανέκαθεν ανθούσε ανάμεσα σε Άραβες και Εβραίους στην περιοχή της Παλαιστίνης, το οποίο εντάθηκε μετά τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου και την επακόλουθη ισοπέδωση της Γάζας. Η επικρατούσα στην μεταψυχροπολεμική εποχή, φιλελεύθερη θεώρηση διεθνολογικής επιστήμης, βλέπει ως αμελητέες ή ευκόλως εξαληπτέες τις συναισθηματικές αντιπαλότητες ανάμεσα σε δύο εθνότητες. Υπό μία όμως αυστηρά ρεαλιστική ανάγνωση των παρουσών συνθηκών, ο παράγοντας «συναίσθημα» δεν επιτρέπεται να μείνει ανέγγιχτος από το αντικείμενο της μελέτης μας, τηρούμενης ωστόσο εκ μέρους μας, της αξιολογικής ουδετερότητας.
Προχωρώντας την ανάλυσή μας, πρέπει να εξετάσουμε προσεκτικά ορισμένα ψηλά γράμματα, τα οποία ενίοτε περνούν απαρατήρητα πίσω από τις μεγαλόστομες υποσχέσεις των υπογραφών και τη διόγκωση των αισιόδοξων μηνυμάτων από τα παγκόσμια ειδησεογραφικά πρακτορεία. Ένα από τα πρώτα ενδεικτικά στοιχεία της ευθραυστότητας του ειρηνευτικού σχεδίου, μπορεί να θεωρηθεί η επιλογή του πρώην Βρετανού πρωθυπουργού Τony Blair ως τοποτηρητή και επικεφαλή μίας μεταβατικής αρχής. Ο ίδιος είναι γνωστός υποστηρικτής της νέο-επεμβατικής στρατηγικής και των υποδείξεων άσκησης της εσωτερικής πολιτικής σε ξένο έδαφος. Το αναφερόμενο πρόσωπο ευθύνεται κατά μεγάλο βαθμό για την αποσταθεροποίηση της Μέσης Ανατολής, κυρίως με τη στάση που υιοθέτησε στον πόλεμο κατά του Ιράκ το 2003. Οι Παλαιστίνιοι αποκλείεται να αποδεχθούν με ελαφρά τη καρδία, την προετοιμαζόμενη από τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, τεχνοκρατική κυβέρνηση στη μεταπολεμική Γάζα, σε περίπτωση που ο Blair φιγουράρει στην κορυφή της.
Ακολούθως, εντοπίζουμε και άλλα αγκάθια στα συμφωνητικά κείμενα για την ειρήνη. Ως απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη αυτής έχει οριστεί ο αφοπλισμός των ενόπλων παλαιστινιακών φατριών με συνεπακόλουθο την αποστρατιωτικοποίηση της Γάζας, με τις τελευταίες όμως να αρνούνται, προς στιγμήν να παραδώσουν τον οπλισμό τους, παρά την απελευθέρωση των ομήρων.
Επιπρόσθετα, κυκλοφορούν πληροφορίες για την εκδήλωση εμφύλιων διαμαχών εντός των εδαφών που ελέγχουν οι παλαιστινιακές κοινότητες και για βιαιοπραγίες. Τα παραπάνω συμβάντα μπορούν να δώσουν άμεσα στο Ισραήλ την αφορμή να επέμβει, όπως άλλωστε έχει με σαφήνεια προειδοποιήσει σε περίπτωση παραβιάσεων των σημείων της συμφωνίας για την εκεχειρία. Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και ο Τραμπ, ο οποίος δήλωσε ρητά πως σε περίπτωση που η Χαμάς επιμείνει στην άρνησή της, θα προχωρήσει στον βίαιο αφοπλισμό της και αυτομάτως στην εγκαινίαση ενός νέου κύκλου συγκρουσιακής κλιμάκωσης.
Επιπλέον, δραματικά αξιοσημείωτη είναι η εσωτερική αντινομία που παρατηρείται στο προφίλ των εγγυητριών δυνάμεων. Συγκεκριμένα, ρόλο εγγυητή έχουν αναλάβει οι ΗΠΑ, το Κατάρ, η Αίγυπτος και η Τουρκία, οι οποίες χώρες υπέγραψαν και τη συμφωνία για την εκεχειρία. Το αντιφατικό σημείο εδώ όμως είναι, πως μερικοί από τους πρωταγωνιστές της ειρηνευτικής διαμεσολάβησης διατηρούν μεταξύ τους μία αντιπαλότητα, καθώς και έντονα καταγγελτική στάση απέναντι στο Ισραήλ. Προσθετικά, η ρητορική τους ως προς την επίλυση του ζητήματος χαρακτηρίζεται και από ένα χάσμα θέσεων. Κατά συνέπεια, βυσσοδομεί ο κίνδυνος της πρόκλησης μίας κρίσης ανάμεσα σε έναν από τους εγγυητές και το κράτος του Ισραήλ, καθώς και έντονη διαφωνία μεταξύ αυτών, με αποτέλεσμα την έναρξη ενός νέου γύρου διπλωματικής έστω, αν όχι στρατιωτικής έντασης, στην ήδη λεπτή ισορροπία που κυριαρχεί επί του παρόντος. Περίτρανο παράδειγμα για μία τέτοια κατάληξη συνιστά η Κύπρος κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, όπου υπήρξε διένεξη ανάμεσα στους εγγυητές της εθνικής της ακεραιότητας.
Τέλος, αλλά όχι λιγότερο μείζον εκ των λοιπών, είναι το γεγονός πως οι Ισραηλινοί εδώ και αρκετές ημέρες βομβαρδίζουν τη λιβανέζικη επικράτεια, ενέργεια που δε βοηθά ιδιαιτέρως στη διατήρηση της ειρήνης, ιδίως εάν η κατάσταση εκτροχιαστεί και δώσει επικοινωνιακές αφορμές στους εχθρούς του να το κατηγορήσουν για νέα κλιμάκωση. Επίσης, στον απόηχο των σημαινόντων αυτών εξελίξεων δε θα πρέπει να μείνει ασχολίαστη και η άρνηση της απόδοσης του νόμπελ ειρήνης στον Ντόναλντ Τραμπ, από τον οργανισμό της παράδοσης των βραβείων. Το γεγονός πως δεν παραδόθηκε σε εκείνον αλλά στην αρχηγό της βενεζουελιανής αντιπολίτευσης, αξιολογώντας το έργο της ως σημαντικότερο, καταδεικνύει πως το διεθνές κατεστημένο πάσχει ακόμα από μία μορφή προκατάληψης απέναντι στο πρόσωπο του Αμερικανού Προέδρου, καθώς και της νέας πολιτικής ατζέντας που προσπαθεί να εισαγάγει για εσωτερικά και διεθνή ζητήματα.
Εν κατακλείδι, οι προβλέψεις για την έκβαση των γεγονότων στη Μέση Ανατολή, είναι πεσιμιστικές και ο ορίζοντας σκιαγραφείται αβέβαιος και ασταθής, βάσει της ανάλυσής μας και έτερων εκτιμήσεων εξίσου. Θα είναι ακόμα άγουρη χρονικά η απόπειρα μίας σίγουρης πρόβλεψης για τη μορφή της Μέσης Ανατολής του αύριο.
Πηγές: