Ιωάννης Μπαλτζώης: Πώς θα είναι η Συρία μετά τον πόλεμο
Οι εξελίξεις στη Συρία είναι ραγδαίες, αποσαφηνίζουν το τοπίο και αποκαλύπτουν τους σχεδιασμούς και τις επί μέρους συμφωνίες των δυνάμεων με ισχυρή προβολή ισχύος που κατοχυρώνουν τα συμφέροντά τους στην περιοχή. Συμφέροντα που διασφαλίζονται είτε αμέσως και δη φανερά, είτε εμμέσως δια αντιπροσώπων και δια μυστικών συμφωνιών, που θα αποκαλυφθούν στην τελική λύση για ολόκληρη την περιοχή.
Και αναφερόμαστε πρώτα από όλα στις ΗΠΑ και στην Ρωσία, ως τις δύο μεγάλες δυνάμεις με μεγάλη προβολή ισχύος και κατόπιν σε περιφερειακές δυνάμεις, όπως το Ιράν, η Τουρκία, η Σαουδική Αραβία, το Ισραήλ και ακόμη μικρότερες, σύμμαχοι αυτών, όπως η Χεζμπολάχ του Λιβάνου, οι Κούρδοι της Συρίας, οι Δρούζοι της Συρίας, θρησκευτικές ομάδες όπως Σουνίτες, Σιΐτες, Αλαβίτες κλπ.
Συρία: Ποιός ελέγχει τι.
Ακόμη, στο μέτωπο της πόλης Σιαζάραχ (Shajarah) οι ελίτ δυνάμεις με την επωνυμία Tigers του Συριακού Αραβικού Στρατού εκκαθάρισαν σχεδόν ολόκληρη την περιοχή, εκτός ενός θύλακα 50 τετρ. χλμ, όπου ακόμη κατέχεται από τζιχαντιστές. Όταν λοιπόν εκκαθαριστεί και αυτός ο θύλακας όλη η περιοχή της Νότιας Συρίας από το λεκανοπέδιο του Γιαρμούκ, νότια της Δαμασκού μέχρι ολόκληρη την περιοχή της Νταράα μέχρι τα σύνορα με το Ισραήλ, θα έχει απελευθερωθεί από κάθε μορφής τζιχαντικής οργάνωσης για πρώτη φορά από το 2011 όταν άρχισε ο «εμφύλιος» πόλεμος στην Συρία.
Οι εξελίξεις αυτές αποδεικνύουν την εμφατική νίκη του προέδρου της Συρίας Άσαντ, που με την βοήθεια των συμμάχων του, Ρωσίας, Ιράν και Χεζμπολάχ, έχει ανακτήσει το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής δυτικά του Ευφράτη ποταμού. Ωστόσο, τρείς περιοχές είναι εκτός ελέγχου στον βορρά όπου οι Τούρκοι εισέβαλαν και κατέλαβαν και ελέγχουν τουλάχιστον δύο περιοχές της Συρίας έχοντας την έγκριση της Ρωσίας και την ανοχή των ΗΠΑ. Μέχρι τώρα οι η τουρκική παρουσία στην περιοχή επιτυγχάνεται ως εξής:
- Ουσιαστικός έλεγχος της επαρχίας του Ιντλίμπ, όπου συγκεντρώνονται τα απομεινάρια των τζιχαντιστών όλων των εξτρεμιστικών ισλαμιστικών οργανώσεων με την στήριξη και επίβλεψη της Τουρκίας, εφαρμόζοντας την απόφαση της Συνόδου της Αστάνα (Σεπτέμβριος 2017), μεταξύ Ρωσίας, Ιράν και Τουρκίας, με σκοπό τον έλεγχο και περιστολή της έντασης στην περιοχή, εγκαθιστώντας εντός του συριακού εδάφους 12 σημεία επιτήρησης.
- Με την επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη» (Αύγουστος 2016-Μάρτιος 2017) έθεσε υπό έλεγχο την ευρύτερη περιοχή της πόλης Γιαραμπλούς, καταλαμβάνοντας 243 κατοικημένους τόπους, μια περιοχή 2.015 τ.χλμ.
- Με την επιχείρηση «Κλάδος Ελαίας» (Ιανουάριος 2018 έως Μάρτιος 2018) κατέλαβε εξολοκλήρου το κουρδικό καντόνι του Αφρίν, εκδιώκοντας τους Κούρδους της περιοχής αυτής.
Φυσικά όλες οι στρατιωτικές επιτυχημένες επιχειρήσεις των Τούρκων έγιναν με την έγκριση και ανοχή των Αμερικανών και Ρώσων για διαφορετικούς λόγους και αιτίες, που δεν θα αναφερθούν στο παρόν.
Το Ισραήλ ανησυχεί
Βέβαια το Ισραήλ, που ανησυχεί με τις εξελίξεις, είχε μεριμνήσει να συμμαχήσει και να θέσει υπό την στήριξή του τις τζιχαντιστικές οργανώσεις που δρούσαν στην περιοχή Κουνέιτρα και Νταράα. Ο αρχικός σχεδιασμός ήταν να δημιουργηθούν ζώνες ασφαλείας 50 χλμ. από τα βορειοανατολικά σύνορά του με την Συρία στα υψώματα του Γκολάν, με τον φόβο ότι στις περιοχές αυτές θα εγκαθίσταντο στρατιωτικές δυνάμεις του Ιράν και της Χεζμπολάχ. Ο σχεδιασμός αυτός του Ισραήλ, αν και αρχικά υλοποιήθηκε, τελικά οι εξελίξεις διαφοροποίησαν τους σχεδιασμούς του.
Εκκαθάριση περιοχών Νταράα και Κουνέιτρα, απέναντι από το Γκολάν. (Πηγή: https://www.almasdarnews.com/)
Έτσι η κατάληψη των περιοχών στα σύνορά του από τις συριακές δυνάμεις ανησύχησαν το Ισραήλ, πλην όμως δεν απέτρεψαν τις εν λόγω επιχειρήσεις. Προφανώς διότι πείστηκαν από τις διαβεβαιώσεις του προέδρου Πούτιν στον πρωθυπουργό Νετανιάχου, ότι η Ρωσία εγγυάται και δεν θα επιτρέψει να συμβεί αυτό που φοβούνται. Δηλαδή να εγκατασταθούν στην (βόρεια) αυλή του Ισραήλ στρατιωτικές δυνάμεις του Ιράν.
Η σχεδιαζόμενη Ζώνη Ασφαλείας του Ισραήλ, Ανατολικά του Γκολάν, που πλέον δεν υφίσταται. (Πηγή: https://theintercept.com)
Ο ισραηλινός Τύπος επικρίνει την αδράνεια της κυβέρνησής του, καθόσον όπως ισχυρίζεται, οι παραπάνω επιτυχίες επετεύχθησαν όχι από τις συριακές δυνάμεις, αλλά από ιρανικές δυνάμεις και δυνάμεις της Χεζμπολάχ, που ονομάσθηκαν για ευνόητους λόγους «Τοπικές Συριακές Δυνάμεις» και ήταν υπό την διοίκηση των Ιρανών. Άρα ο κίνδυνος του Ιράν είναι υπαρκτός και άμεσος για την ισραηλινή ασφάλεια.
Το τέλος του πολέμου και η Τουρκία
Ο πόλεμος στη Συρία φθάνει στο τέλος του. Σήμερα το Ισλαμικό Κράτος έχει απωλέσει το 95% των εδαφών που κατείχε στην Συρία και στο Ιράκ, όταν άρχισε τις επιχειρήσεις του πριν 4 χρόνια, τον Μάιο του 2014. Πλέον, ευρίσκεται σε απομονωμένες περιοχές-νησίδες, οι οποίες σιγά σιγά εξαλείφονται. Όταν άρχισε η εξέγερση της λεγόμενης τότε συριακής αντιπολίτευσης κατά του Άσαντ και μάλιστα από την περιοχή της Ντεράα τον Μάρτιο του 2011, οι εκτιμήσεις των Δυτικών, Ισραηλινών και άλλων ειδικών ήταν ότι ο Άσαντ θα ανατραπεί μέσα σε λίγες εβδομάδες ή μήνες.
Η διάψευση της εκτίμησης αυτής ήταν εκκωφαντική και αποτέλεσε δε μια από τις μεγαλύτερες ανθρωπιστικές κρίσεις μεταπολεμικά. Έτσι, μετά από επτάμισι χρόνια διάρκειας ο υποκινούμενος από εξωτερικές δυνάμεις πόλεμος, που δεν ήταν εμφύλιος αφού συμμετείχαν πολλές χώρες και μαχητές-τζιχαντιστές από δεκάδες άλλες χώρες, φαίνεται να φθάνει στο τέλος του. Ένας πόλεμος που, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, αφήνει πίσω του περί τους 500.000 νεκρούς, 5,4 εκατ. πρόσφυγες και 6,3 εκατ. μετεγκατεστημένους Σύριους στο εσωτερικό της χώρας.
Η Άγκυρα ισχυρίζεται και εκβιάζει, ότι στην Τουρκία έχουν καταφύγει 3.500.000 Σύριοι πρόσφυγες εν δυνάμει υποψήφιοι να περάσουν στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, όπως έγινε και το 2015, αποτελώντας μια βόμβα στα θεμέλια της ΕΕ. Όπως προαναφέραμε οι Τούρκοι κατέχουν δύο περιοχές (όχι πολύ μεγάλες) στη βόρειοδυτική Συρία, το καντόνι του Αφρίν και την περιοχή της Γιαραμπλούς.
Τις κατέχουν με το πρόσχημα και τις συμφωνίες Αστάνα και Σότσι (Ρωσία, Τουρκία, Ιράν) για δημιουργία Ασφαλών Περιοχών (Guvenli Bolgesi), στην βόρεια Συρία, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι τζιχαντιστές, στο αγώνα που κάνει(!) εναντίον τους. Την ίδια στιγμή όμως, είναι γνωστή στους πάντες η μεγάλη βοήθεια και στήριξη που παρείχε στους τζιχαντιστές από την αρχή του πολέμου μέχρι και τώρα στην επαρχία Ιντλίμπ.
Στην ουσία, την Τουρκία ενδιαφέρει μόνο η ακύρωση δημιουργίας κουρδικού κράτους στη βόρεια Συρία, καθόσον η δημιουργία του θα αποτελέσει την θρυαλλίδα για τις καταιγιστικές εξελίξεις σε ολόκληρη την περιοχή (Τουρκία, Συρία, Ιράκ και Ιράν). Είναι γεγονός ότι στην περιοχή αυτή υπάρχουν περίπου 35 εκατομμύρια Κούρδοι, εκ των οποίων πάνω από 15 εκατομμύρια ευρίσκονται στη νοτιοανατολική Τουρκία.
Η συμφωνία ΗΠΑ-Ρωσίας
Σε ότι αφορά τη Συρία, ένα δημοσίευμα της φιλοκυβερνητικής συριακής εφημερίδας Εl Watan μας «αποκαλύπτει» το μέλλον της πολύπαθης αυτής χώρας. Φαίνεται ότι η Ρωσία και οι ΗΠΑ «έχουν καταλήξει» σε μια συμφωνία για τη Συρία. Στην ουσία την έχουν μοιράσει στα δύο. Ως γνωστόν κατά τις πολεμικές επιχειρήσεις κατά του Ισλαμικού Κράτους, Ρωσία και ΗΠΑ είχαν διαχωρίσει την Συρία σε δύο τομείς. Ανατολικά του Ευφράτη οι ΗΠΑ με τους συμμάχους τους τις SDF (Syrian Democratic Forces), δηλαδή Κούρδοι της Συρίας και μετριοπαθείς Άραβες. Δυτικά του Ευφράτη, ο Συριακός Αραβικός Στρατός (Άσαντ) με τους συμμάχους του, Ρωσία, Ιράν και Χεζμπολάχ.
Ο Ευφράτης ποταμός, στο κέντρο του χάρτη χωρίζει την Συρία στις δύο σφαίρες επιρροής. Ανατολικά οι ΗΠΑ και Δυτικά η Ρωσία.
Έτσι, με βάση το δημοσίευμα της Εl Watan, κατά τις πρόσφατες συνομιλίες ΗΠΑ-Ρωσίας συζητήθηκε το θέμα της μετατροπής των δυνάμεων του PKK/PYD (Κούρδοι της Συρίας) σε έμμισθο στρατό που θα υπάγεται στον εθνικό στρατό της Συρίας. Η εφημερίδα El Watan, που αποτελεί ημιεπίσημο όργανο του κόμματος Μπάαθ και της κυβέρνησης Άσαντ, επιβεβαίωσε ότι κορυφαία στελέχη του PKK/PYD (Οργάνωση Κούρδων της Συρίας) βρίσκονται στη Δαμασκό, για επαφές με την κυβέρνηση και επετεύχθη συμφωνία των δύο μερών.
Οι στρατιωτικές δυνάμεις του PKK/PYD, δηλαδή ο YPG (Δυνάμεις Προστασίας του Λαού), που δραστηριοποιούνται ανατολικά του Ευφράτη, προετοιμάζονται για να ενταχθούν ως ξεχωριστή δύναμη στον εθνικό στρατό της Συρίας. Σύμφωνα με το πλαίσιο των συζητήσεων, στην περιοχή που ελέγχουν οι Κούρδοι θα επαναλειτουργήσουν τα στρατολογικά γραφεία, θα αναρτηθούν οι σημαίες της Συρίας, θα τοποθετούνται οι δημόσιοι υπάλληλοι από την κυβέρνηση της Δαμασκού, ενώ θα αναγνωριστούν ειδικά πολιτικά και στρατιωτικά δικαιώματα στους Κούρδους του PKK/PYD.
Ο μισθός των στελεχών του PKK/PYD θα πληρώνεται από τη Δαμασκό. Όσον αφορά τους μαχητές που πολέμησαν τα προηγούμενα χρόνια στις τάξεις του YPG, η περίοδος αυτή θα θεωρηθεί θητεία στον συριακό στρατό. Στις περιοχές που ελέγχονται από το PYD η εκπαίδευση θα επανασχεδιαστεί και θα γίνεται στα κουρδικά και τα αραβικά. Επίσης, έχει συμφωνηθεί ο υπουργός Πετρελαίου της Συρίας να είναι Κούρδος, όπως και η συνέχιση της παραμονής των στρατευμάτων των ΗΠΑ στην περιοχή, ανατολικά του Ευφράτη.
Δηλαδή, σύμφωνα με τις αποκαλύψεις της εφημερίδος και όπως φαίνεται από τις τελευταίες εξελίξεις, προς το παρόν δεν δημιουργείται ανεξάρτητο κουρδικό κράτος στην βόρεια Συρία, αλλά οι Κούρδοι της Συρίας λαμβάνουν μεγάλη αυτονομία σε μια ομόσπονδη Συρία και συμμετέχουν στην μελλοντική κυβέρνηση.
Ξεκρεμάστε Οτσαλάν, κρεμάστε Άσαντ
Στις πετρελαιοφόρες περιοχές που ελέγχονται από το PYD, δικαίωμα άντλησης και εκμετάλλευσης θα έχουν εταιρείες δυτικών συμφερόντων (ΗΠΑ και σύμμαχοί τους). Η Ρωσία, πέραν της νομιμοποίησης-μονιμοποίησης της στρατιωτικής της παρουσίας στις περιοχές Χομς, Ντερ Ελ Ζορ, Λατάκειας και Ταρτούς, θα αποκτήσει ενισχυμένα δικαιώματα άντλησης και εκμετάλλευσης στις περιοχές που υπάρχουν αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου, δυτικά του Ευφράτη.
Βασικά το σχέδιο επανένωσης της Συρίας, προβλέπει την παραμονή των στρατιωτικών βάσεων των ΗΠΑ ανατολικά του Ευφράτη, αλλά και στην περιοχή Ριμελάν και τούτο για να σταματήσουν τα σχέδια της Τουρκίας για την Ιεράπολη/Μένμπετζ και την περιοχή Γκίρε Σπι / Τελ Αμπιάντ. Ήδη στην Ιεράπολη, την Γκίρε Σπι / Τελ Αμπιάντ και τη Ράκα οι Κούρδοι ήδη έχουν αρχίσει να κατεβάζουν τα πορτρέτα του Οτζαλάν και τις σημαίες του PKK και σύντομα θα αναρτηθούν οι σημαίες της Συρίας και τα πορτρέτα του Άσαντ.
Φυσικά, σημαντικό ρόλο στη νέα Συρία θα έχει στις περιοχές δυτικά του Ευφράτη και το Ιράν. Η Τεχεράνη αποδείχτηκε σταθερός σύμμαχος της Συρίας από την αρχή του πολέμου, καθώς τα πρώτα τέσσερα χρόνια έσωσε στην κυριολεξία τον Άσαντ. Απέτρεψε δε τον διαμελισμό της χώρας από τους τζιχαντιστές, μέχρι την στρατιωτική εμπλοκή της Ρωσίας από τον Οκτώβριο του 2015.
Το Ιράν, αν και θα το επιθυμούσε θα «παρίσταται» υπό μορφή συμβούλων στις Ένοπλες Δυνάμεις της Συρίας, καθώς και σε στρατιωτικές βάσεις, αλλά σε περιοχές μακράν των συνόρων με το Ισραήλ. Η εξήγηση είναι ότι η εγγύτητα των δύο μισητών εχθρών (Ισραήλ και Ιράν) αποτελεί εύφλεκτη ύλη για θερμή σύρραξη στην περιοχή. Η δε Χεζμπολάχ έγινε πλέον εμπειροπόλεμη, καλά εξοπλισμένη πολιτικο-στρατιωτική δύναμη, που θα έχει λόγο στην περιοχή και ιδιαίτερα στον Λίβανο, όπου συμμετέχει στις πολιτικές διεργασίες.
Ιδανική λύση με το αζημίωτο
Όπως προαναφέραμε το τέλος του πολέμου στην Συρία, φαίνεται ότι πλησιάζει. Οι δύο μεγάλες δυνάμεις φαίνεται ότι βρήκαν την ιδανική λύση και φυσικά με τα συμφέροντά τους αζημίωτα. Οι δύο περιοχές που κατέχουν οι Τούρκοι (Αφρίν και Γιαραμπλούς), καθώς και η ελεγχόμενη τρίτη περιοχή (επαρχία Ιντλίμπ) που όπως φαίνεται θα αποτελέσει χώρο συγκέντρωσης και απομόνωσης των υπολοίπων τζιχαντιστών, θα αποτελέσουν περιοχές εκκρεμότητας και μελλοντικής επίλυσης.
Προς το παρόν αυτό που δημιουργείται δεν είναι ένα κουρδικό κράτος στη βόρεια Συρία αλλά ένα κουρδικό αυτόνομο ομόσπονδο κράτος, ανατολικά του Ευφράτη, με μεγάλες αλλαγές σε εκπαίδευση, γλώσσα, προνόμια κλπ, το οποίο θα συμμετέχει με υπουργούς στην κυβέρνηση της Βαγδάτης. Οι υπό κατάληψη περιοχές των Τούρκων θα αποτελέσουν χαρτί πίεσης από και προς την Τουρκία των δύο δυνάμεων Ρωσίας και ΗΠΑ, ανάλογα με τις γεωπολιτικές εξελίξεις, όπως π.χ. που θα καταλήξει το παιχνίδι της πολιτικής ισορροπίας και πολιτικών εκβιασμών της Τουρκίας, μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας. Και εδώ έχουμε πολλά να δούμε ακόμη, γιατί το γεωπολιτικό αυτό παίγνιο είναι εν εξελίξει.
Το Ιντλίμπ εκτιμούμε ότι στην παρούσα φάση, είναι το αναγκαίο κακό, που πρέπει να υπάρξει και να διατηρηθεί σε αυτή την μορφή. Ουδείς επιθυμεί να εκκαθαριστεί το Ιντλίμπ από τους τζιχαντιστές που έχουν συγκεντρωθεί. Και τούτο, καθόσον είναι πολύ πιθανόν και αναμενόμενο πολλοί από τους εναπομείναντες τζιχαντιστές να διασκορπιστούν κατόπιν σε ολόκληρη την Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο, απελπισμένοι, έμφορτοι ακραίων θρησκευτικών ιδεοληψιών και εκδικητικών αντιλήψεων, καθώς και από την επιθυμία τους να καταστούν Shahid (Μάρτυρες) και να αιματοκυλίσουν τον κόσμο όλο.
Το Ιντλίμπ εκτιμάται ότι θα καταστεί μια μεγάλη φυλακή τύπου Γάζας. Ένας βούρκος με θρησκευτικά εξτρεμιστικά περιττώματα, φυλασσόμενος και ταυτόχρονα προστατευόμενο εξτρεμιστικό θρησκευτικό είδος. Αργότερα και μετά τις ρυθμίσεις στην περιοχή θα επανεξετασθεί το μέλλον του.
Η Συρία θα ανακτήσει σχεδόν ολόκληρη την εδαφική της έκταση, με τις εθνότητες και τις θρησκευτικές ομάδες, χαλαρά συνεννοούμενες σε μια μορφή που θα είναι μεταξύ «ενιαίας» και ομοσπονδιακής κρατικής οντότητας. Ουσιαστικά ένας χώρος-προτεκτοράτο ελεγχόμενος από τις χώρες που συμμετείχαν στο μεγάλο αυτό ανθρωπιστικό έγκλημα του αιώνα μας και θέλουν να διατηρήσουν την προβολή ισχύος τους, προς χάρη των συμφερόντων τους. Ρωσία και ΗΠΑ τα έχουν κανονίσει και τα έχουν συμφωνήσει όλα.
Καμιά συγνώμη
Και ο Άσαντ; Αμφιβάλλει κανείς ότι είναι ο μεγάλος νικητής, αφού από διεθνές πολιτικό απόβλητο και εν δυνάμει «εγκληματίας πολέμου» πριν λίγα χρόνια από όλη σχεδόν την διεθνή κοινότητα, τώρα είναι ουσιαστικό μέρος της λύσης του συριακού ζητήματος και ισοδύναμος συνομιλητής με τις άλλες πλευρές; Τουλάχιστον τώρα. Και ίσως αύριο να αποσυρθεί και να παραδώσει την εξουσία σε άλλον ηγέτη, για την επίτευξη της ήδη συμφωνημένης λύσης.
Και τι έμεινε από όλα αυτά; Μα οι νεκροί οι πρόσφυγες οι εκτοπισμένοι, μια χώρα γεμάτη ερείπια με τις υποδομές της κατεστραμμένες. Για τους ανθρώπους βέβαια καμιά συγνώμη από τους μεγάλους υπεύθυνους και καμιά τιμωρία. Όσο για την κατεστραμμένη ολοσχερώς αυτή χώρα, κανένα πρόβλημα, έρχεται η ανοικοδόμηση. Δυτικές και ρωσικές εταιρείες βάζουν μπροστά από τώρα τα μηχανήματά τους για την γιγαντιαία ανοικοδόμηση της χώρας, όπως έχει μοιραστεί ήδη: ανατολικά του Ευφράτη, Αμερικανοί και Δυτικοί και δυτικά του Ευφράτη, Ρώσοι, σύμμαχοί τους και πιθανότητα και η Τουρκία, ο μεγάλος ένοχος στα εγκλήματα της Συρίας. Και από χρήματα; Μα φυσικά οι φυσικοί πόροι της χώρας, που δεσμεύονται πλέον για δεκαετίες.
Το Διεθνές Δίκαιο είναι για τις μικρές χώρες και τους μικρούς ηγέτες, οι οποίοι το επικαλούνται ή και ελέγχονται από τους κανόνες του και τα διεθνή του δικαστήρια. Για τις μεγάλες χώρες και τους ηγέτες του, το Διεθνές Δίκαιο απλά αγνοείται. Εκεί ισχύει το πολιτικό δίκαιο, ή αλλιώς το Δίκαιο της Ισχύος, όπως μας διδάσκει από την αρχαιότητα και ισχύει μέχρι σήμερα ο μέγας Θουκυδίδης, στον περίφημο και δραματικό διάλογο Αθηναίων και Μηλίων: «ὅτι δίκαια μὲν ἐν τῷ ἀνθρωπείῳ λόγῳ ἀπὸ τῆς ἴσης ἀνάγκης κρίνεται, δυνατὰ δὲ οἱ προύχοντες πράσσουσι καὶ οἱ ἀσθενεῖς ξυγχωροῦσιν» {5.89}.
Πηγές:
1. https://www.almasdarnews.com/
2. https://theintercept.com/
3. https://www.debka.com/syria-proclaims-control-of-borders.
4. http://www.alwatan.sy/
5. Εθνικές Επάλξεις, Αρ. Τεύχους 124, Χρήστου Μηνάγια, Ανάλυση Κυρίων Γεγονότων στην Τουρκία.
6. http://makhaterltakfir.com/en
* Ο Ιωάννης Μπαλτζώης είναι αντιστράτηγος ε.α., πρώην Ακόλουθος Άμυνας στο Τελ Αβίβ, πρώην Αξιωματικός επιχειρήσεων της ECMM στον πόλεμο της Βοσνίας, Απόφοιτος Tactical Intelligence School (U.S. Army), Μεταπτυχιακό (M.Sc.) στην Γεωπολιτική Ανάλυση, Γεωστρατηγική Σύνθεση και Σπουδές Άμυνας και Διεθνούς Δικαίου του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, μέλος του Δ.Σ. του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών.