Blog

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Το άρθρο εστιάζεται στην προβληματική Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) υπό το πρίσμα των ευρύτερων γεωπολιτικών εξελίξεων. Επισημαίνονται επιγραμματικά τα θέματα στα οποία η ΕΕ καλείται να έχει σαφείς θέσεις προκειμένου να διαμορφώσει αποτελεσματική πολιτική σε σημαντικούς τομείς τόσο στο εσωτερικό της όσο και στο εξωτερικό. Η εν λόγω πολιτική θα πρέπει να διασφαλίζει την συνοχή, την αλληλεγγύη και την ομοψυχία των ευρωπαϊκών κοινωνιών, καθώς και τα ανά τον κόσμο ζωτικά συμφέροντα της ΕΕ, μέσω οραματικών και όχι διαχειριστικών ηγεσιών.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) υπήρξε το όνειρο και πυξίδα των λαών της. Κοινό ταυτοτικό δεσμό τους αποτελούν η Δημοκρατία και το κοσμικό κράτος τα οποία κατακτήθηκαν μετά από μακραίωνες αιματηρούς αγώνες των Ευρωπαίων, όταν με πυξίδα την αρχαία Ελλάδα απηλλάγησαν από τον θρησκευτικό και φεουδαρχικό μεσαιωνικό αυταρχισμό.

Παρά τα σταδιακά θετικά βήματά της, η ΕΕ αντιμετωπίζει σήμερα καθοριστικές προκλήσεις για το μέλλον της. Είναι κοινώς αποδεκτό ότι το έλειμμα ισχύος δεν καθιστά την ΕΕ κύριο γεωπολιτικό δρώντα. Κατα την τρέχουσα περίοδο η ΕΕ παρακολουθεί απαξιωμένη την διαπραγμάτευση για το Ουκρανικό ζήτημα μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας. Οι ΗΠΑ εστιάζοντας στην οικονομία της και στην Κίνα, προβαίνει σε πλήρη αναστροφή της μέχρι τώρα πολιτικής της στο Ουκρανικό ζήτημα, αιφνιδιάζει στην Γάζα, ζητά την απόκτηση της Γροιλανδίας και θέτει δασμούς. Πούτιν και Τραμπ αλληλοεκθειάζονται και όταν επιτευχθούν οι βασικές αρχές της συμφωνίας για την Ουκρανία, διαφαίνεται ότι μόνοι κερδισμένοι θα είναι οι δύο συνομιλητές. Εκτιμάται ότι η ΕΕ και η Ουκρανία θα κληθούν να συμμετάσχουν  στις λεπτομέρειες εφαρμογής της Συμφωνίας και στην παροχή εγγυήσεων ασφαλείας. Είναι χαρακτηριστικό ότι προ της ενάρξεως των διαπραγματεύσεων οι ΗΠΑ αποδέχονται την εκχώρηση των  κατακτημένων εδαφών στην Ρωσία και την μη είσοδο της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Οι παραχωρήσεις αυτές οδηγούν στην εκτίμηση μίας κατά πολύ ευρύτερης διαπραγματεύσεως μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων στην βάση του «δούναι και λαβείν».

Αποτελεί ακόμη θεμελιώδες ζητούμενο η κοινή ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική, άμυνα και ασφάλεια. Η επίτευξη του στόχου αυτού προϋποθέτει την ευρωπαϊκή απόφαση και ανάληψη σχετικών μέτρων σε σειρά σημαντικών ερωτημάτων όπως τα εξής:

• Ποια είναι και ποια έπρεπε να είναι η θέση της ΕΕ στο διεθνές σύστημα; Υπάρχουν συλλογικά ευρωπαϊκά συμφέροντα και εάν ναι δύναται η ΕΕ να τα προασπίσει σε οποιοδήποτε μέρος του πλανήτου;
• Η νέα ηγεσία των ΗΠΑ έχει θέσει ψηλά στην αντζέντα της την οικονομία της χώρας, το κολοσσιαίο της χρέος και την Κίνα. Μία υπερδύναμη που απαιτεί σύμπλευση των εταίρων της με τις πολιτικές επιλογές της δικαιούται να ανατρέπει πλήρως τις πολιτικές αυτές αναλόγως του εκάστοτε Προέδρου και να εμμένει στην σύμπλευση; Ένας πιθανός εκ νέου ευρωπαϊκός διαχωρισμός σε σφαίρες επιρροής υπερδυνάμεων υπηρετεί τα συμφέροντα της ΕΕ; Είναι έτοιμη η ΕΕ να ανταποκριθεί σε δραστικές αλλαγές των ευρωατλαντικών σχέσεων;
• Η Ρωσία προσεγγίζεται βάσει του Γκωλικού οράματος μίας Ευρώπης από τον Ατλαντικό έως τα Ουράλια ή με όρους αποτροπής; Η φθηνή ενέργεια από την Ρωσία προκαλεί πολιτική εξάρτηση της ΕΕ ή όχι; Η πλήρης δικαίωση της εισβολής στην Ουκρανία ενθαρρύνει κάθε αναθεωρητική δύναμη ή όχι;
• Ποια είναι τα όρια ανοχής στην Κινεζική διείσδυση στην Ευρώπη, την Μ. Ανατολή και την Αφρική; Η ευρωπαϊκή πολιτική ως προς την Κίνα ταυτίζεται με την αντίστοιχη αμερικανική; Εάν όχι σε ποια σημεία διαφοροποιείται;
• Ενώ η ευρωπαϊκή εμβάθυνση παραμένει προβληματική, που φθάνει η διεύρυνση της ΕΕ; Τα κριτήρια διευρύνσεως είναι αρκούντως αυστηρά ώστε να διασφαλίζουν την μη διατάραξη του ευρωπαϊκού αξιακού συστήματος και να μην εμπλέκουν την ΕΕ σε μελλοντικά εξωτερικά και εσωτερικά προβλήματα; Υπηρετούν τα κριτήρια αυτά την Ευρώπη ή εξυπηρετούν μεμονωμένα κράτη αυτής;
• Η ΕΕ αποτελεί απλώς κοινή αγορά και πολυφυλετικό χώρο συνυπάρξεως διαμετρικά αντιθέτων πολιτιστικών αντιλήψεων ή μία κοινότητα αρχών και αξιών στην βάση της Δημοκρατίας και του κοσμικού κράτους; Πόσο ρεαλιστική είναι η συμβίωση «με αμοιβαία ανοχή» δημοκρατικών και αυταρχικών κοσμοαντιλήψεων; Συνύπαρξη ή αφομοίωση ως όρος παραμονής μεταναστών στην ΕΕ;
• Είναι τα μέτρα που έχουν ληφθεί έως τώρα για τον υπαρξιακού επιπέδου συνδυασμό δημογραφικού – μεταναστευτικού ζητήματος επαρκή;
• Η λαϊκή στροφή προς ακροδεξιά κόμματα σηματοδοτεί την απότομη μεταβολή των Ευρωπαίων προς ακραίες αντιλήψεις ή την πλήρη διάσταση αντιλήψεων των πολιτικών ηγεσιών με την βιωματική αντίληψη των κοινωνιών; Είναι συμβατός ο θρησκευτικός αυταρχισμός με την Ευρώπη;
• Δύνανται οι Ευρωπαίοι πολίτες να εκφράσουν ελεύθερα την ανησυχία τους σε θέματα ελείμματος εσωτερικής ασφάλειας (διαμαρτυρία, καταγγελία, χιούμορ) ή κινδυνεύουν να διωχθούν ποινικά ως ακραίοι βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας ή και να αποτελέσουν στόχους τρομοκρατών;
• Βάσει των δημογραφικών δεδομένων η μετανάστευση θα αυξηθεί δραματικά στα επόμενα έτη. Ποια πολιτική εγγυάται την διαφύλαξη του ευρωπαϊκού δημοκρατικού κεκτημένου, την κοινωνική συνοχή και τη δίκαιη κατανομή βαρών μεταξύ των κρατών μελών; Η μετανάστευση αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα ή απαιτείται απόφαση των κυριάρχων κρατών υποδοχής;
• Οι διαχρονικές δημοκρατικές ευρωπαϊκές καταβολές είναι ανεπαρκείς και απαιτείται η συμπλήρωσή τους με την woke αντζεντα ή όχι;
• Τα ισχυρότερα ευρωπαϊκά κράτη οφείλουν να εμπνέουν εμπιστοσύνη, να παραδειγματίζουν και να προλαμβάνουν τις ανησυχίες μικρότερων κρατών μελών. Εάν η πολιτική των ισχυρών κρατών εστιάζεται στο «εγώ» και όχι στο «εμείς», ποια είναι η πιθανότερη στάση των κρατών μελών: Αλληλεγγύη, εμπιστοσύνη, συνοχή και κοινή προσπάθεια ή ανασφάλεια, αδιαφορία για την συλλογική ευθύνη και εθνική περιχαράκωση;
• Για μία ΕΕ η οποία έχει θέσει ως στόχο την στρατηγική της αυτονομία, γιατί χρειάζεται η αμερικανική πίεση για την αύξηση των αμυντικών της δαπανών; Η στρατιωτική εξάρτηση από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ προϋποθέτει διαρκή ταύτιση συμφερόντων μεταξύ των ΗΠΑ και της ΕΕ. Ισχύει;
• Τα εξωτερικά ευρωπαϊκά σύνορα είναι ζωτικά για γεωστρατηγικούς, οικονομικούς, μεταναστευτικούς και ενεργειακούς λόγους. Είναι έτοιμοι οι Ευρωπαίοι να τα προασπίσουν ενσυνείδητα και με αλληλεγγύη ή ενδιαφέρονται αποκλειστικά για τα εθνικά τους σύνορα;
• Η Τουρκία απειλεί με επέκταση σε βάρος κρατών μελών της ΕΕ όπως η Ελλάδα και η Κύπρος. Θίγονται τα ευρωπαϊκά συμφέροντα ή πρόκειται για απλές ελληνοτουρκικές διαφορές που θα λυθούν με «διάλογο»; Η Τουρκία έχει θέση στην Ευρώπη;
• Με δεδομένο τον αποσταθεροποιητικό, νεο-οθωμανικό, αντιδυτικό, αναθεωρητικό ρόλο της Τουρκίας, την κατοχή του 37% της Κύπρου και την αμφισβήτηση της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων Ελλάδος και Κύπρου, είναι σκόπιμη η διμερής αμυντική της συνεργασία με κράτη μέλη της ΕΕ, δίχως όρους; Είναι ωφέλιμη η συνολική αμυντική τουρκική εμπλοκή στα ευρωπαϊκά αμυντικά προγράμματα υψηλής τεχνολογίας ενώ είναι γνωστές οι σχέσεις της Τουρκίας με την Ρωσία, την Κίνα, το Ιράν, το Πακιστάν καθώς και με τρομοκρατικές οργανώσεις;
• Θα συνεχίσει η ΕΕ να έχει την παγκόσμια πρωτοπορεία στην πανάκριβη «πράσινη» επένδυση με σημαντικές δυσμενείς επιπτώσεις στον πρωτογενή και επιχειρηματικό τομέα ή θα αξιοποιήσει κατ΄ελάχιστον τις ενεργειακές πηγές υδρογονανθράκων εντός ευρωπαϊκής επικράτειας;

Η πρόσφατη αλλαγή ηγεσίας στις ΗΠΑ έχει επιταχύνει τις γεωπολιτικές εξελίξεις. Η Ουκρανία βρίσκεται εντός της ευρωπαϊκής οικίας και η Γάζα στην αυλή της. Ο κόσμος έχει γίνει πολύ μικρός και κάθε σημαντική απόφαση στον πλανήτη (πολιτική, οικονομική, στρατιωτική, ενεργειακή κ.λπ.) διαχέεται και επιδρά στο διεθνές σύστημα. Η δυσκολία λήψεως αποφάσεων στην ΕΕ θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπ’ όψιν σε οιαδήποτε απόπειρα διευρύνσεως αυτής. Η ΕΕ καλείται να διαμορφώσει κοινή εξωτερική και αμυντική πολιτική, να λάβει ταχέως ρεαλιστικές αποφάσεις και να τις υλοποιήσει αποτελεσματικά και με συνέπεια. Προς τον σκοπό αυτό απαιτούνται ηγεσίες οραματικές και όχι διαχειριστικές. Οι ηγεσίες αυτές πρέπει να εμπνέουν τις ευρωπαϊκές κοινωνίες και να τις οδηγούν στην συνοχή και όχι στον διχασμό. Η Ευρώπη πληρώνει τα τραγικά σφάλματα του 20^ου αιώνα αλλά αυτό δεν πρέπει να οδηγεί σε διαχρονική μοιρολατρική εσωστρέφεια. Η παράταση της αναποτελεσματικότητος θα διαλύσει το ευρωπαϊκό όνειρο και θα καταστήσει την ΕΕ ουραγό και υποχείριο. Αντιθέτως μία ισχυρή Ευρώπη σε ένα πολυπολικό διεθνές σύστημα δεν ωφελεί μόνο τα κράτη μέλη της αλλά συνιστά παγκόσμια ελπίδα.

21 – Φεβρουαρίου – 2025

Αντιναύαρχος ε.α. Β. Μαρτζούκος ΠΝ

Αντιπρόεδρος ΕΛΙΣΜΕ