Blog

Ο Ερντογάν δορυφόρος της Γερμανίας στο Καύκασο;

 

Ένα ποίημα που απήγγειλε ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στο Αζερμπαϊτζάν, προκάλεσε διένεξη ανάμεσα στη χώρα του και το Ιράν, το οποίο κατηγόρησε την Άγκυρα ότι υπονομεύει την εδαφική του ακεραιότητα. Αυτό από μόνο του σαν γεγονός δείχνει άστοχο, αλλά ο Ερντογάν δεν κάνει τίποτα στη τύχη.  Δημιουργούνται εύλογα ερωτήματα σε όλους όσους παρακολουθούν την τουρκική εξωτερική πολιτική. Είναι τουρκικός μεγαλοϊδεατισμός  ή οφειλόμενα γραμμάτια προς την στήριξη των Γερμανικών συμφερόντων; Μήπως ο Τούρκος πρόεδρος λειτουργεί ως πολιορκητικός κριός της Γερμανίας στη περιοχή;

 

Ας δούμε πρώτα ποίος είναι ο αναβαθμισμένος ρόλος της Γερμανίας τα τελευταία χρόνια. Η χώρα αυτή επιδιώκει να οδηγήσει την ΕΕ υπό την ηγεσία της, ενισχύοντας την στρατιωτική παρουσία της ΕΕ στο ΄΄κλινικά νεκρό’’ ΝΑΤΟ, γεγονός που θα της επιτρέψει να επιβάλει την δικιά της πολιτική αλλά και παρουσία ως περιφεριακή δύναμη, από την Β.Αφρική (Sahal), στη Μεσόγειο, Μέση Ανατολή τον Καύκασο έως και τις τέως ρωσικές δημοκρατίες. Επιδιώκει να αποκτήσει τη μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή στη διαδικασία λήψεως αποφάσεων στη παγκόσμια σκακιέρα της διπλωματίας. Όχι μόνη, γιατί γνωρίζει ότι αυτό θα επαναφέρει αναμνήσεις που δεν την ευνοούν, αλλά μαζί με τις Η.Π.Α.  

 Στις 3 Δεκ 2020, το Ισραήλ παραλαμβάνει την πρώτη από τις 4 υπερσύχρονες Γερμανικές κορβέτες, οι οποίες είναι εξοπλισμένες  με πυραυλικά και αντιβαλλιστικά συστήματα, αντιαεροπορικούς & anti-ship πυραύλους, τορπίλες και μία αναβαθμισμένη εξέδρα για τα νέα επιθετικά ελικοπτέρα του Ισραήλ. Με το υπάρχον anti-ship δόγμα, οι πύραυλοι των επιθετικών ελικοπτέρων είναι το πλέον αποτελεσματικό όπλο κατά των εχθρικών πλοίων. Ο αρχηγός του ισραηλινού στρατού,  αντιστράτηγος Aviv Kohavi, τις αποκάλεσε μία από τις πιο προηγμένες πολεμικές μηχανές στον κόσμο, οι οποίες δίνουν πολύ σοβαρά πλεονεκτήματα στις ναυτικές δυνάμεις του Ισραήλ. Το συμπέρασμα είναι ότι η Γερμανία εξοπλίζει και μεταφέρει τεχνογνωσία στον ορκισμένο εχθρό του Ιράν. 

 

Στις 8 Δεκεμβρίου ο υπουργός εξωτερικών της Ρωσίας Sergey Lavrov,  σε ένα λόγο του στη Μόσχα ανέφερε ότι η Δύση τελευταία προωθεί ένα μονοπολικό διεθνές σύστημα. Χαρακτηριστικά ανέφερε ότι η Ευρώπη ενώ φλέρταρε με την ιδέα να είναι ένας από τους πόλους του πολυπολικού διεθνούς συστήματος τώρα τελευταία απομακρύνεται από την ιδέα αυτή εξ αιτίας της Γερμανίας. Κατηγόρησε ευθέως τη Γερμανία ότι με τη πρόσφατη πολιτική της διεκδικεί την πλήρη ηγεσία της ΕΕ και υπενόησε ότι ανατρέπει τις υπάρχουσες ισορροπιες και προσπαθεί να επαναφέρει το παλαιό καθεστώς αλλά με αναβαθμισμένο δικό της ρόλο.

Πραγματικά, μετά την έξοδο της Μεγάλης Βρετανίας από την ΕΕ και την παράλυση της Γαλλίας εξαιτίας της εσωτερικής της κρίσης , η Γερμανία έχει καταλάβει ότι είναι η ώρα να αναλάβει την ηγεσία της ΕΕ. Το ανησυχητικό σημείο είναι ότι υπάρχει εκ μέρους της Μέρκελ μία επιθετική επιστροφή στην στρατικοποίηση λόγω της στρατιωτικής σύμπτυξης της Αμερικής. Αυτό φαίνεται και από την δήλωση της γερμανίδας υπουργού άμυνας Annegret Kramp-Karrenbauer η οποία ανήγγειλε τον Νοέμβριο, μεγάλη αύξηση σε στρατιωτικές δαπάνες παρά την κρίση της πανδημίας. Πέρυσι μάλιστα είχαν παρουσιάσει πάλι αύξηση κατά 10%. Οι Γερμανοί έχουν βρει τον τρόπο και τους ¨ξενιστές¨ να προωθούν την πολεμική τους βιομηχανία, παρά τις απαγορεύσεις που έχουν.

Είδαμε την Γερμανία να συμμετέχει ισότιμα, σε διπλωματικές πρωτοβουλίες πυρηνικών χωρών όπως διακήρυξη των Ε3 Αγγλίας-Γαλλίας–Γερμανίας στις 7 Δεκεμβρίου, γεγονός που δημιούργησε πολλές απορίες. Σε μία συνέντευξή στις αρχές του μήνα στο Der Spiegel, o Γερμανός ΥΠΕΞ  Heiko Maas είπε, “Μία επιστροφή στην προηγούμενη συμφωνία (2015 Iran nuclear) δεν μας καλύπτει. Θα είναι ένα είδος αναβαθμισμένης συμφωνίας η οποία είναι στη σφαίρα του ενδιαφέροντός μας. Έχουμε καθαρές προσδοκίες από το Ιράν: ΟΧΙ πυρηνικά όπλα, αλλά όχι και στο πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων που απειλούν όλη τη περιοχή.  Το Ιραν πρέπει να παίξει ένα διαφορετικό ρόλο στη περιοχή. Εμείς χρειαζόμαστε αυτή την συμφωνία γιατί δεν εμπιστευόμαστε το Ιράν. Έχω ταυτόσημες απόψεις με τον Άγγλο και Γάλλο ομολόγους μου στο θέμα αυτό.”

Η γερμανική διπλωματία γνωρίζει ότι το Ιράν δεν θα αποκτήσει σύντομα πυρηνικά όπλα (ενώ εκείνη θα επιθυμούσε να αποκτήσει πυρηνικά για τη χώρα της) αλλά το παρουσιάζει ως απειλή για να προκαταβάλει Αμερικανικές πρωτοβουλίες στη κατεύθυνση κυρώσεων εναντίον του.  Ένα ισχυρό Ιραν στην περιοχή εμποδίζει τα μελλοντικά επεκτατικά σχέδια του Βερολίνου στις περιοχές που συνορεύουν με τη χώρα αυτή, στους τομείς ενέργειας και εμπορίου. Η Γερμανία δεν έκρυψε το αυξημένο ενδιαφέρον της για την ‘’αρμενική οδό’’ δηλαδή την αρτηρία Βόλγα- Κασπίας.

Είναι αυτονόητο ότι το Βερολίνο δεν ενεργεί “με καλή πίστη”. Είναι γνωστή η αντιφατική ενεργειακή του πολιτική και η προσπάθειά να εξασφαλίσει την τροφοδοσία της χώρας με αέριο που δεν θα επηρεάζεται από την Ρωσία, ενώ από την άλλη μεριά ενθαρρύνει ενεργά την ολοκλήρωση του αγωγού Nord Stream 2 στη Βαλτική παρά τις αμερικανικές κυρώσεις για μηνα μεταφέρθει αέριο από τη Ρωσία.

Η Μόσχα ισχυρίζεται ότι έχει αποδείξεις που αποδεικνύουν ότι οι ‘’ έγχρωμες’’ επαναστάσεις στην περιφέρειά της (π.χ Μίνσκ) έχουν εκπονηθεί από τις ΗΠΑ και τις συμμάχους της στη Κεντρική Ευρώπη (εννοεί την Γερμανία) – Η Πολωνία, οι Βαλτικές χώρες και η Γεωργία ενεργούν σύμφωνα με τις εντολές που τους έχουν καθορίσει. Άρα τα γερμανικά συμφέροντα στη περιοχή είναι υπαρκτά και εστιάζονται στο να περιορίσουν την ρωσική παρουσία στο Νότιο Καύκασο και να αυξήσουν εμπορικές-ενεργειακές συμβάσεις.

Ο Νότιος Καύκασος όμως θεωρείται και για τους Ιρανούς χώρος πολιτιστικού και ιστορικού στρατηγικού βάθους. Κατά τη πρόσφατη κρίση το Ιράν προσπάθησε να μην υπάρξει αλλαγή συνόρων και ιδιαίτερα να μην επηρεαστούν οι εμπορικές διαδρομές μεταξύ των χωρών.  Το τελευταίο που θα ήθελε η Τεχεράνη θα ήταν μία γενίκευση (spillover) του πολέμου. Το Ιράν έχει φιλικές σχέσεις με την Αρμενία, Αζερμπαιτζάν και την Γεωργία. Εχει οικονομικές συμφωνίες ιδιαίτερα στην ενέργεια οι οποίες θα επλήττοντο αν ο πόλεμος συνεχιζόταν. Άρα ο στόχος της Γερμανίας είναι και ο περιορισμός της Ιρανικής παρουσίας και αυτό το πετυχαίνει είτε με την ισχυροποίηση της παρουσίας του Ισραήλ που εξοργίζει την Τεχεράνη, είτε με την χρήση του Ερντογάν ως αποσταθεροποιητή.

Για να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα αν πράγματι η αποσταθεροποίηση στη περιοχή ήταν ευσεβής στόχος της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, γερμανική μυστική διπλωματία ή και τα δύο, θα πρέπει να εξετάσουμε και την τουρκική στρατηγική προσέγγιση για τον Νότιο Καύκασο.

Η Τουρκία είναι άμμεσος γείτονας στη περιοχή του νότιου Καυκάσου και έχει κοινή ιστορία με τις χώρες που ευρίσκονται εκεί, λόγω της οθωμανικής  αυτοκρατορίας που είχε κατακτήσει τα εδάφη αυτά. Με την παλαιά πολιτική Νταβούσογλου “όχι προβλήματα με τους γείτονες”, κατάφερε να φτιάξει ενεργειακούς αγωγούς που περνούν από το έδαφός της και να μεταφέρουν καύσιμο από τη Κασπία. Κατάφερε να γίνει ενεργειακός κόμβος και να αναπτυχθεί η οικονομία της. Με την τωρινή πολιτική ¨Μόνο προβλήματα με τους γείτονες¨ κατάφερε να απομονωθεί. Δεν είναι τυχαίο ότι όλες οι χώρες περιμετρικά της Τουρκίας και στη Μέση Ανατολή έχουν κάνει συμμαχίες μεταξύ τους, απομονώνοντας την και πολλές από αυτές να έχουν βγάλει τα προιόντα της από τα ράφια των σούπερ-μάρκετ.

 Οι Τούρκοι έχουν μεγάλη παράδοση στη διπλωματία από την εποχή της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Άρα κάτι άλλο συμβαίνει. Η εκτίμηση είναι ότι εκτελούν κρυφή ατζεντα στα πλαίσια μυστικής διπλωματίας, σε ένα πολιπολικό διεθνές περιβάλλον, με απώτερο στόχο την καθολική αποδοχή της  ως περιφεριακή δύναμη και ενδεχομένως την καθιέρωσή της ως μόνιμο μέλος του συμβουλίου ασφαλείας του ΟΗΕ.

Μέσα σε αυτό το διεθνές γεωπολιτικό περιβάλλον βλέπουμε  την Τουρκία να προσπαθεί να αποσταθεροποιήσει την περιοχή του Καυκάσου, με κίνδυνο να δημιουργηθεί spillover (επέκταση) στην ευρύτερη περιοχή.  Βλέπουμε τον Ερντογάν να προκαλεί τους Πέρσες με συμβολικό τρόπο τη στιγμή που γνωρίζει ότι υπάρχουν αμοιβαίες διεκδικήσεις εδαφών. Είναι μάλιστα παράξενο το γεγονός διότι οι σχέσεις των δύο χωρών ήταν πολύ φιλικές ιδίως μετά τη συμφωνία του ‘’Abraham Accord’’.  Γιατί ο Ερντογάν να κάνει τέτοιο λάθος ή μήπως το έκανε σκόπιμα;

Αναλυτές εκτιμούν ότι οι Τούρκοι είναι εκνευρισμένοι με τους Ρώσους και τους Ιρανούς γιατί  ‘’τους πέταξαν έξω’’ από την ειρηνευτική διαδικασία στο Ναγκόρνο – Καραμπάχ.  Η επίσκεψη του Ιρανού υφυπουργού εξωτερικών και οι θέσεις που εκφράστηκαν από τον Javad Zarif στη τριμερή σύσκεψη στα πλαίσια εξεύρεσης λύσης για τον πόλεμο Αρμενίας-Αζερμαιτζαν, ήταν καθοριστική, διότι ο Πούτιν υιοθέτησε το σχέδιο της Τεχεράνης που απέκλειε τη συμμετοχή της Άγκυρας στην ειρηνευτική δύναμη και απέτρεπε την ανάμειξη του Minsk Group / ΟΑΣΕ για λόγους περιφερειακής ασφάλειας και σταθερότητας.

Δεν είναι επαρκής αυτή η εξήγηση για τους διπλωμάτες παρότι, ο τουρκικός θυμός είναι ένα από τα μειονεκτήματα της φυλής.  Παρόμοια περίπτωση  και η δήλωση του Ερντογάν στη συνέλευση του ΟΗΕ για το Κασμίρ, για να στηρίξει το Πακιστάν.  Το spillover δεν εξυπηρετεί την Τουρκία. Η Τουρκία θέλει να αναπτύξει οικονομικούς της πόρους και να την αποδεχθούν ώς μεγάλη δύναμη. Αυτοί που οφελούνται από την διατήρηση της έντασης στη περιοχή, είναι αυτοί που έχουν τα μεγαλύτερα οφέλη, και ένας από αυτούς είναι η αναβαθμισμένη Γερμανία. Το φαινόμενο της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής δημιουργεί ερμηνίες τύπου “Rashomon” και αυτό εξηγείται μόνο με την ύπαρξη μυστικών διαβουλεύσεων, χαρακτηριστικό της Γερμανίας εξωτερικής πολιτικής. Το ίδιο αναγράφει και  ο γερμανικός τύπος, ο οποίος κατηγορεί τη Μέρκελ ότι απέτυχε  να οδηγήσει την ΕΕ ως διαμεσολαβιτή στην εξεύρεση λύσης του πρόβληματος στο Ναγκόρνο Καραμπάχ λόγω της μυστικής διπλωματίας της.

Δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε ακούσει από την Άγγελα Μέρκελ αλλά και από τον Αμερικανό πρόεδρο Τράμπ να αναφέρονται στην σπουδαιότητα της συμμαχίας με τη Τουρκία και τον ρόλο που διαδραματίζει στη περιοχή ως εκφραστής των συμφερόντων της Δύσης. Την εξυμνούν  για βοήθειά της στην ανάσχεση των προσφύγων, τη στιγμή που η Ελλάδα φιλοξενεί ένα εκατομύριο πρόσφυγες. Το Ελληνικό θέμα είναι ακόμα μία απόδειξη της υπακοής του Ερντογάν στη γερμανική καγκελάριο. Ενδεχόμενη σύρραξη με την Ελλάδα θα την αποφύγει γιατί θα οδηγήσει σε προσφυγικό κύμα που θα καταλήξει στη Γερμανία.

Με βάση τα παραπάνω η ελληνική εξωτερική πολιτική ίσως θα πρέπει να εκπονήσει στρατηγική  τύπου ‘’διαίρει και βασίλευε’’ για το δίπολο Γερμανίας-Τουρκίας, αντιγράφοντας κλασικές βρετανικές μεθόδους. Θα βοηθούσε περισσότερο η προσπάθειά μας να έχει κέντρο βάρους τις ΗΠΑ και τις περιφερειακές συμμαχίες και λιγότερο την ΕΕ.  Πολιτικές που ικανοπούν συναισθηματικά την κοινή γνώμη με μισές αλήθειες και παλληκαρισμούς που αργότερα θα τις βρούμε μπροστά μας, έφθασε ο χρόνος να εκλείψουν.

Θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στο θέμα της μουσουλμανικής μειονότητας που είναι η αχίλλειος πτέρνα μας σε ενδεχόμενη διεθνοποίηση του προβλήματος και να θυμόμαστε ότι η Γερμανία στο πρόσφατο παρελθόν μας έχει αποδείξει ότι το γνωρίζει πολύ καλά και ενδεχομένως θα το χρησιμοποιήσει αν χρειαστεί να μας πιέσει μέσω της έκθεσης του Ύπατου Εκπρόσωπο για την Εξωτερική Πολιτική Ζοζέπ Μπορέλ  τον επόμενο Μάρτιο.