Ουκρανικό: Ο εγκλωβισμένος Τραμπ, οι όροι Πούτιν και η απειλή-μπλόφα(;)
Είναι εξόφθαλμο πως η πρωτοβουλία του Τραμπ για κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία καρκινοβατεί. Το μόνο που συμφωνήθηκε είναι να μην πραγματοποιούνται επιθέσεις στις εκατέρωθεν ενεργειακές υποδομές. Επίσης, βρίσκεται στο τραπέζι η συμφωνία για εκεχειρία αναφορικά με τη ναυσιπλοΐα στη Μαύρη Θάλασσα. Ο λόγος που η Μόσχα έχει με το “ναι μεν αλλά” ουσιαστικά απορρίψει την πρόταση για 30ήμερη συνολική εκεχειρία είναι ότι επιδιώκει τη σύναψη συνθήκης ειρήνης που να διευθετεί συνολικά το Ουκρανικό κι όχι πάγωμα του πολέμου.
Ο βασικός λόγος που οι Ρώσοι εισέβαλαν στην Ουκρανία ήταν επειδή θεωρούν πως ένα εχθρικό καθεστώς στο Κίεβο, συνδεδεμένο με το ΝΑΤΟ συνιστά ζωτική απειλή για την εθνική ασφάλεια της Ρωσίας. Για τη Μόσχα, λοιπόν, απαράβατος όρος είναι η συνθήκη ειρήνης να προβλέπει ξεκάθαρα πως η Ουκρανία όχι μόνο θα μείνει εκτός ΝΑΤΟ, αλλά και δεν θα συνδέεται κατ’ ουδένα τρόπο με αυτό. Με άλλα λόγια, θέλουν η Ουκρανία να λειτουργεί σαν χώρα-μαξιλάρι μεταξύ Ρωσίας και Δύσης. Προφανώς, αυτό δεν μπορεί να συμβεί με καθεστώς Ζελένσκι και ευρύτερα με ένα αντιρωσικό καθεστώς στο Κίεβο. Πολύ περισσότερο, όταν παραλλήλως οι Ρώσοι δεν είναι διατεθειμένοι να παραδώσουν τις περιοχές της ανατολικής και νότιας Ουκρανίας που έχουν καταλάβει και οι οποίες κατά κανόνα κατοικούνταν από Ουκρανούς ρωσικής εθνικότητας και ρωσόφιλους.
Ενώ, λοιπόν, για τους Ρώσους το Ουκρανικό είναι ζωτικής σημασίας ζήτημα για την εθνική τους ασφάλεια, για τον Τραμπ είναι ένα κληρονομημένο πρόβλημα, από το οποίο επιδιώκει να απαλλαγεί το ταχύτερο δυνατόν, επειδή έχει συνείδηση πως αλλιώς αυτός ο πόλεμος θα γίνει “δικός του”. Στα δικά του μάτια η 30ήμερη εκεχειρία που προωθεί είναι το πρώτο βήμα για την απεμπλοκή. Δεν είναι τυχαίο, μάλιστα, ότι συμπεριφέρεται λες και οι ΗΠΑ είναι ουδέτερος μεσολαβητής ανάμεσα στους δύο εμπολέμους. Στην πραγματικότητα, όμως, είναι εμμέσως πλην σαφώς εμπόλεμη χώρα.
Αυτό ήταν εξαρχής ορατό δια γυμνού οφθαλμού, αλλά το πρόσφατο εκτενές ρεπορτάζ των New York Times προσέδωσε μία ποιοτικά νέα διάσταση στο πόσο συμμετέχουν οι Αμερικανοί (και οι Βρετανοί) στον πόλεμο. Το ρεπορτάζ “με ονόματα και διευθύνσεις” περιγράφει αναλυτικά αυτή τη συμμετοχή. Όχι μόνο επιβεβαιώνει τα όσα έλεγε ο Πούτιν, αλλά στην πραγματικότητα περιγράφει με λεπτομέρειες ότι πίσω από τις πιο φονικές ουκρανικές επιθέσεις εναντίον της Ρωσίας υπήρχε άμεση κι όχι έμμεση ανάμιξη αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών και ειδικών δυνάμεων. Περιττό να σημειώσω ότι δεν υπήρξε η παραμικρή διάψευση.
Διαφορετικοί στόχοι στο Ουκρανικό
Ούτως εχόντων, λοιπόν, των πραγμάτων, είναι κατανοητό που η Μόσχα αντιμετωπίζει τις ΗΠΑ σαν αυτό που πράγματι είναι: ο εχθρός πίσω από το Κίεβο. Από την άλλη πλευρά, βεβαίως, κατανοεί ότι ο Τραμπ έχει ποιοτικά διαφορετική ατζέντα από τον Μπάιντεν, ότι επιδιώκει να εξομαλύνει τις αμερικανορωσικές σχέσεις, όπως επίσης κατανοεί ότι το “κόμμα του πολέμου” στη Δύση πιέζει τον Λευκό Οίκο να συνεχίσει την έμπρακτη στήριξη της Ουκρανίας και να επιβάλει πρόσθετες κυρώσεις στη Ρωσία, ώστε να τιναχθεί στον αέρα το αρχικό άνοιγμά του προς το Κρεμλίνο.
Είναι σαφές πως ενώ Τραμπ και Πούτιν φαίνεται πως βρίσκουν έναν κοινό παρονομαστή σε ό,τι αφορά την εξομάλυνση των διμερών σχέσεων στο πλαίσιο της μετάλλαξης του διεθνούς συστήματος σε πολυπολικό, οι δύο τους έχουν πολύ διαφορετικούς στόχους στο Ουκρανικό. Όπως προανέφερα, ο Τραμπ θέλει να τελειώνει μία ώρα αρχύτερα μέσα από την επιβολή μίας εκεχειρίας, η οποία θα του επιτρέψει να απεμπλακεί. Αντιθέτως, ο Πούτιν θέλει οριστική λύση, η οποία θα ρυθμίζει με ξεκάθαρο τρόπο αφενός το γεωπολιτικό καθεστώς της Ουκρανίας, αφετέρου την εδαφική πτυχή.
Ο Τραμπ δεν πολυενδιαφέρεται για το μέλλον της Ουκρανίας, επειδή δεν την θεωρεί σημαντική για τις ΗΠΑ, αλλά δεν μπορεί να την εγκαταλείψει εν ψυχρώ, επειδή θα κατηγορηθεί ακόμα και από Ρεπουμπλικάνους. Ούτε μπορεί να εκβιάσει το Κίεβο να αποδεχθεί τους βασικούς ρωσικούς όρους, επειδή αυτό θα φάνταζε σαν “προδοσία”. Ο ίδιος ο Τραμπ –όπως το είπε στον Ζελένσκι– είναι πεπεισμένος πως το Κίεβο δεν έχει “χαρτιά στα χέρια του” κι ότι κινδυνεύει να υποστεί τα χειρότερα, αλλά δεν είναι αυτή η εντύπωση που επικρατεί στη Δύση. Εκεί συνεχίζει να κυριαρχεί μία ιδιότυπη υποτίμηση της Ρωσίας, παρότι σ’ αυτά τα τρία χρόνια πολέμου έχουν διαψευσθεί όλες σχεδόν οι δυτικές βεβαιότητες.
Όπως είναι γνωστό, το άνοιγμα του Τραμπ στον Πούτιν προκάλεσε βαθύ ρήγμα στις ευρωαμερικανικές σχέσεις. Η εκ μέρους του επιβολή των δασμών, μάλιστα, μετατρέπει αυτό το ρήγμα σε ρήξη. Στην Ευρώπη κυριαρχεί ένας αμετροεπής αντιρωσισμός, διανθισμένος με την αναβίωση της φαντασίωσης πλέον των Βρετανών, Γάλλων και Γερμανών ότι παραμένουν μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις, ικανές να παίξουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο διεθνές σύστημα. Στην πραγματικότητα, όμως, είναι εδώ και 75 χρόνια τα προστατευμένα “παιδιά” του ΝΑΤΟ, που η Αμερική του Τραμπ τα αφήνει πλέον “ορφανά”. Κι αυτά, κυριευμένα από το σοκ της εγκατάλειψης, αναζητούν ψυχολογική διέξοδο υποδυόμενα ρητορικά τον παλαιό αποικιοκρατικό-ιμπεριαλιστικό εαυτό τους.
Στον αέρα η πρωτοβουλία Τραμπ
Το συμπέρασμα από όλα τα παραπάνω είναι ότι η πρωτοβουλία του Τραμπ για ειρήνευση στην Ουκρανία δεν πατάει στο έδαφος. Οι Ρώσοι δεν πρόκειται να αποδεχθούν εκεχειρία εάν δεν εξασφαλίσουν έστω και μία επί της αρχής συμφωνία της Ουάσινγκτον και του Κιέβου επί των προαναφερθέντων βασικών όρων τους. Επειδή, όμως, το Κίεβο δεν πρόκειται να συμφωνήσει, αλλά ούτε και ο Τραμπ είναι διατεθειμένος να φτάσει τόσο μακριά, η πιθανότερη εξέλιξη είναι η παράταση του πολέμου για όσο αντέχει ο ουκρανικός στρατός και οι δυτικοί που τον στηρίζουν ποικιλοτρόπως. Έτσι όπως εξελίσσονται τα πράγματα, οι όροι της ειρήνης θα κριθούν στα πεδία των μαχών, με την έννοια ότι θα προκύψουν όταν το Κίεβο υποχρεωθεί να συνθηκολογήσει και να αποδεχθεί αυτά που σήμερα αρνείται κατηγορηματικά. Δεν είναι τυχαίο ότι η Μόσχα ετοιμάζεται να ρίξει στον πόλεμο 160.000 επιπλέον στρατιώτες.