Blog

Παναγιώτης Ήφαιστος
Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων-Στρατηγικών Σπουδών και Έδρας Jean Monnet για την Ευρωπαϊκή Πολιτική Ολοκλήρωση www.ifestos.edu.gr

ΌΧΙ στο δημοψήφισμα στην Κύπρο κατά του σχεδίου Αναν στις 24 Απριλίου είναι ψήφος υπέρ της ελευθερίας, υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, υπέρ του διεθνούς δικαίου και υπέρ μιας βιώσιμης και ελεύθερης Κυπριακής Δημοκρατίας. Αφήνει επίσης περιθώρια για μια νέα διαπραγμάτευση μετά την 1η Μαίου ούτως ώστε να διερευνηθεί εάν υπάρχουν περιθώρια επανένωσης του νησιού με τρόπο που θα διασφαλίζει αυτά τα αγαθά. Αυτό που προεξάρχει είναι το γεγονός ότι Κύπρος δεν θα νομιμοποιήσει την διχοτόμηση και υπό πιο ευνοϊκές συνθήκες μετά τον Μάιο θα έχει την δυνατότητα να αρχίσει νέες προσπάθειες ειρηνικής και βιώσιμης λύσης. Αν τελικά το ΟΧΙ επικρατήσει στην Κύπρο το νέο πεδίο θα είναι απείρως πιο ευνοϊκό: Το πρώτο βήμα που θα πρέπει να γίνει είναι να κατεδαφιστεί το αρνητικό «διαπραγματευτικό κεκτημένο» του διχοτομικού σχεδίου Αναν με το να διακηρυχθεί επισήμως και αποφασιστικά ότι τίποτε δεν ισχύει από το θέατρο του παραλόγου που παίχτηκε στην Ελβετία. Ταυτόχρονα, να τεθούν αμετάθετοι όροι βιώσιμης επίλυσης του κυπριακού προβλήματος χωρίς χρονικούς περιορισμούς, εκβιασμούς και τελεσίγραφα. Κατά δεύτερον, από την Ευρώπη θα πρέπει να ζητηθεί να αναληφθούν πρωτοβουλίες για άνευ εξαιρέσεων εφαρμογή της κοινοτικής έννομης τάξης στο κατεχόμενο μέρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η Πράξη Προσχώρησης, τονίζεται, αναγνωρίζει μόνο ένα κράτος και γι’ αυτό μετά την 1η Μαίου το βόρειο μέρους της Κύπρου θα είναι το μόνο έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης που θα είναι κατεχόμενο, από μια μάλιστα δύναμη που θέλει να ενταχθεί στην Κοινότητα. Κατά τρίτον, από τα Ηνωμένα Έθνη να ζητηθεί να επανέλθουν στον πραγματικό τους ρόλο που είναι η διασφάλιση της διεθνούς τάξης όπως προβλέπεται από τις διεθνείς συνθήκες. Τέταρτον, από την Τουρκία να απαιτηθεί να τερματίσει άμεσα την κατοχή και αν θέλει να γίνει μέλος της ΕΕ να τηρήσει ένα «οδικό χάρτη» σύμφωνο με το διεθνές δίκαιο, σύμφωνο με τον κοινοτικό πολιτικό και νομικό πολιτισμό και σύμφωνο με τις συμβάσεις για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Πέμπτον, να πεισθούν οι τουρκοκύπριοι να πιέσουν τους ηγέτες τους για επανένωση του νησιού με επέκταση της ευρωπαϊκής έννομης τάξης στο βόρειο τμήμα της Κύπρου. Νέες εσωτερικές πολιτειακές ρυθμίσεις μπορούν να συμφωνηθούν μεταξύ των κυπρίων υπό το πρίσμα της ιδιότητας της Κύπρου ως πλήρους μέλους της ευρωπαϊκής οικογένειας και σε συμβατότητα με πάγιες δημοκρατικές αρχές και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Έκτο, να επαναληφθεί η πρότασή μας για αποστρατικοποίηση με τον όρο ότι θα αποχωρήσουν όλες ανεξαιρέτως οι ξένες δυνάμεις. Αυτές έπρεπε να ήταν οι θέσεις μας το 2002 όταν η Κύπρος ολοκλήρωσε τις διαπραγματεύσεις ένταξης στην ΕΕ. Σε κάθε περίπτωση, θα έπρεπε να είχαμε απαιτήσει από τον ΓΓ του ΟΗΕ να μην υποβάλει προτάσεις αντίθετες με τον σύγχρονο νομικό και πολιτικό πολιτισμό των διακρατικών σχέσεων και με τον ίδιο τον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών όπως τελικά έκανε. Τα πράγματα, εξάλλου, οπωσδήποτε θα ήταν διαφορετικά αν υψηλόβαθμοι πρωθυπουργικοί αξιωματούχοι της προηγούμενης κυβέρνησης και γραφικοί διανοούμενοι που τους περιέβαλλαν δεν είχαν υποστηρίξει πολύ πριν τον Αναν μια διχοτομική-συνομοσπονδιακή λύση που υπονόμευσε την προοπτική «ευρωπαϊκής» λύσης του κυπριακού προβλήματος. Μετά την Ελβετία, έστω και αν χάθηκαν δύο ολόκληρα χρόνια, δεν είναι αργά για να προσπαθήσουμε να θέσουμε τις διαπραγματεύσεις σε τροχιά που θα μπορούσε, ενδεχομένως, να οδηγήσει σε μια βιώσιμη λύση. Βεβαίως, δεν αποκλείεται αυτή η προσέγγιση να αποτύχει με αποτέλεσμα μακροχρόνια η Κύπρος να μείνει de facto διαιρεμένη. Κάποιος, όμως, θα πρέπει να έχει ξεκάθαρα στο μυαλό του τις προοπτικές, τα προβλήματα και τα διλήμματα εναλλακτικών επιλογών. Άμεση εφαρμογή του σχεδίου Αναν σημαίνει: i) άμεση διχοτόμηση με την δική μας μάλιστα υπογραφή, ii) επιβράβευση των τετελεσμένων της βίας και ταυτόχρονα άμεση τουρκική τουρκοβρετανική επικυριαχία επί ολοκλήρου της Κύπρου, iii) άμεση νομιμοποίηση και πολιτογράφηση των εποίκων, iv) αποδοχή παντοτινής καταστολής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, v) παντοτινή καταστρατήγηση πάγιων δημοκρατικών αρχών, vi) άμεση κατάργηση της εδραίας Κυπριακής Δημοκρατίας και δημιουργία ενός προβληματικού και μη λειτουργικού κρατιδίου και vii) δημιουργία μιας εστίας τριβών και συγκρούσεων στις ελληνοτουρκικές σχέσεις που θα συνοδεύεται από μια μακρόσυρτη σταδιακή εγκατάλειψη του νησιού από τους ελληνοκύπριους. Τέλος, η Ελλάδα και Ευρώπη θα πληρώσουν πολύ ακριβό τίμημα: Αφού πλέον η Άγκυρα θα έχει επιβραβευθεί για τα τετελεσμένα της βίας θα αποθρασυνθεί παντελώς και ενθαρρυμένη από την Μεγάλη Βρετανία που βρίσκεται πίσω από όλες αυτές τις εξελίξεις η Τουρκία θα εισέλθει σε πορεία ακάθεκτης ένταξης στην ΕΕ. «Οδικός χάρτης» σε μια τέτοια περίπτωση θα υπάρχει μόνο που τους όρους δεν θα τους θέτει πλέον η ΕΕ ή η Ελλάδα αλλά η Άγκυρα και θα αφορούν τους πρώτους. Εάν το διχοτομικό σχέδιο Αναν απορριφθεί από τους κυπρίους στις 24 Απριλίου, δύο είναι τα πιθανά ενδεχόμενα: Πρώτον, στο πλαίσιο της προαναφερθείσης πλατφόρμας θέσεων και μιας καλά κοινής στρατηγικής της Κύπρου και της Ελλάδας να επιδιωχθεί βιώσιμη επίλυση του κυπριακού και ταυτόχρονα συνολικότερη ρύθμιση των ελληνοτουρκικών σχέσεων στην βάση του διεθνούς δικαίου και των διεθνών συνθηκών με τις οποίες η Τουρκία θα πρέπει να συμμορφωθεί. Αν η Τουρκία επιμένει ότι υπάρχουν ελληνοτουρκικές διαφορές δεν έχει παρά να προσφύγει στους διεθνείς θεσμούς για ειρηνική αντιμετώπισή τους. Κάνοντας την υπόθεση ότι η Τουρκία σκοπό έχει να προσεγγίσει περαιτέρω την ΕΕ, δικός μας στόχος είναι μια επανενωμένη και σταθερή Κυπριακή Δημοκρατία που θα αποτελέσει παράγοντα σταθερότητας και όχι αστάθειας στις ελληνοτουρκικές σχέσεις που θα τεθούν έτσι σε μια νέα συνολικότερη και πιο ορθολογιστική βάση. Αναμφίβολα, εάν παρ’ ελπίδα αυτή η στρατηγική δεν επιτύχει, σταδιακά η διαίρεση της Κύπρου ενδεχομένως θα παγιωθεί. Αν και μια τέτοια εξέλιξη είναι ασφαλώς απευκταία, εν τούτοις, το ενδεχόμενο άμεσης διχοτόμησης και τουρκικής συγκυριαρχίας όπως προτείνεται στο σχέδιο Αναν είναι απείρως χειρότερο. Η Κυπριακή Δημοκρατία αν και ακρωτηριασμένη θα παραμείνει τουλάχιστον ελεύθερη-ανεξάρτητη, μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και κράτος που θα αναπτύσσει στενές σχέσεις με την Ελλάδα και τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη. Πρωτίστως, οι κύπριοι δεν θα χάσουν το κράτος τους, θα είναι συλλογικά ελεύθεροι και ευημερούντες σ’ ένα δημοκρατικό κράτος. Μελλοντικά, εάν και όταν οι περιστάσεις το ευνοήσουν, οι τουρκοκύπριοι θα μπορούσαν να αποστασιοποιηθούν από την Άγκυρα και να προσχωρήσουν στην Κυπριακή Δημοκρατία. Ο χρόνος θα πιέζει αυτούς και όχι εμάς.