Ο ανθρωπισμός επιβάλλει όταν μια σύγκρουση τερματίζεται να χαιρόμαστε και να ευελπιστούμε για την έναρξη μιας νέας ειρηνικής και δημιουργικής περιόδου για όλους τους εμπλεκομένους. Ο ρεαλισμός όμως επιβάλλει να εξαγάγουμε τα ορθά συμπεράσματα από τη σύγκρουση και να προετοιμαζόμαστε ανάλογα και κατά περίπτωση. Καίτοι φαίνονται πλήρως αντικρουόμενες οι δύο αυτές απόψεις εντούτοις μπορούν να συνυπάρξουν, μέχρι ενός βαθμού, προς κοινό όφελος όλων.

Μετά από εβδομάδες σκληρών και αιματηρών αγώνων υπογράφηκε μια συμφωνία ειρήνευσης μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, με την διαμεσολάβηση της Ρωσίας. Η συμφωνία, με πιθανώς αρκετά άγνωστα για εμάς σημεία, κατοχυρώνει τα μέχρι σήμερα κέρδη των Αζέρων στα πεδία των μαχών, χωρίς να επιλύει πλήρως και οριστικά τη διαμάχη για την αμφισβητούμενη κυριότητα του Ναγκόρνο Καραμπάχ.

Οι συγκρούσεις ξεκίνησαν στις 27 Σεπτεμβρίου και συνεχίζονταν αδιάλειπτα για 44 ημέρες, δίδοντας ερεθίσματα για πολλές αξιόλογες αναλύσεις σε όλα τα επίπεδα (διπλωματικό, στρατηγικό, επιχειρησιακό, τακτικό) της αναμέτρησης. Αυτή η παραγωγή αναλύσεων και εξαγωγή συμπερασμάτων προβλέπεται να συνεχιστεί με αυξημένο ρυθμό, καθώς νέα στοιχεία θα έρχονται στην επιφάνεια, ενώ αναπόφευκτες θα είναι οι αναφορές και οι συσχετίσεις με την συνεχιζόμενη ελληνοτουρκική αντιπαλότητα.

Καίτοι οι καρδιές όλων των Ελλήνων, ένεκα ισχυρότατων ιστορικών και θρησκευτικών δεσμών, συντάσσονται με τους κατατρεγμένους φίλους Αρμενίους, δεν μπορώ να μην επαινέσω τους Αζέρους για την αποτελεσματική προετοιμασία και διεξαγωγή του πολέμου, ασχέτως της σημαντικότατης εξωτερικής βοήθειας που έλαβαν (και ορθώς έπραξαν). Ο αζέρικος λαός και η κυβέρνηση του, όσο “δημοκρατικά” εκλεγμένη και αν είναι αυτή, κατόρθωσαν να επιτύχουν μια δυναμική στρατιωτική επιστροφή στο Ναγκόρνο Καραμπάχ.

Οι Αζέροι δεν το έβαλαν κάτω

Μετά τις οδυνηρές ήττες της δεκαετίας του 1990 αλλά και μεταγενέστερες άτυχες συγκρούσεις μικρής κλίμακος, δεν το έβαλαν κάτω. Δεν ξέχασαν τις “σκλαβωμένες περιοχές”, άσχετα αν δεν έχουν και πολύ καθαρά “συμβόλαια ιδιοκτησίας” για όλη την επιφάνεια του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Δεν αρκέστηκαν σε δεκάδες διεθνή ψηφίσματα, αποφάσεις και δηλώσεις συμπαράστασης που τους δικαίωναν, αλλά αποφάσισαν να ακολουθήσουν τον δρόμο του αγώνα, που περνάει μέσα από θυσίες και κινδύνους.

Δεν μετέτρεψαν το συνάλλαγμα που τα ενεργειακά αποθέματα απλόχερα τους προσέφεραν σε “εορτοδάνεια”, χρέη και καταναλωτικά αγαθά και προχώρησαν σε ένα τεράστιο εξοπλιστικό πρόγραμμα. Δεν κατηγόρησαν τις μεγάλες δυνάμεις για τις προηγούμενες αποτυχίες τους, αλλά διέγνωσαν σωστά το διεθνές περιβάλλον και ελέχθησαν κατάλληλα και συστηματικά προς κάθε κατεύθυνση.

Κατάφεραν μάλιστα με κατάλληλες κινήσεις να αποσπάσουν μια “ευμενή ουδετερότητα”, ακόμη και από την παραδοσιακά υπέρ του Ερεβάν “ρωσική αρκούδα”, σεβόμενοι τα όρια της και διατηρώντας προσεκτικές ισορροπίες. Φαίνεται μάλιστα, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, να ενεργούν με αυτοσυγκράτηση, μη παρασυρόμενοι από την απατηλή ορμή της νίκης.

Αναπόφευκτα και απολύτως ορθολογιστικά εστράφησαν προς το γειτονικό και συγγενικό τουρκικό έθνος για να ενδυναμώσουν την στρατιωτική ισχύ τους, καθώς η αφύσικη ρωσοτουρκική προσέγγιση τους παρείχε χώρο ελιγμών μεταξύ των δύο αυτών δυνάμεων. Αναμφίβολα δεν θα μπορούσαν να υλοποιήσουν όλα αυτά τα σχέδια τους αν η γεωγραφία δεν τους προίκιζε με αξιόλογα κοιτάσματα υδρογονανθράκων, αλλά και με μια θέση στρατηγικής σημασίας (χώρα «γεωπολιτικός άξονας» κατά τον Brzezinski).

Έξυπνη χρήση των εργαλείων ισχύος

Συνοψίζοντας, οι Αζέροι ορθότατα εκμεταλλεύτηκαν τα χαρακτηριστικά που απλόχερα τους παρείχε η γεωγραφία, και τα μετέτρεψαν σε συντελεστές ισχύος, με αποτέλεσμα να αδράξουν το “παράθυρο ευκαιρίας” και να επικρατήσουν των αντιπάλων τους. Οι Αρμένιοι, για να μην τους αδικούμε, δεν προικίστηκαν ανάλογα, αλλά εφησυχάστηκαν από τις προηγούμενες επιτυχίες τους. Επιπλέον, δεν διέγνωσαν ορθά το γεωπολιτικό περιβάλλον και καταναλώθηκαν σε εσωτερικές έριδες, με συνέπεια να μην μπορέσουν να αντιδράσουν επιτυχώς.

Μπορεί λοιπόν και η δική μου καρδιά μου να συμπάσχει σήμερα με τους φίλους Αρμενίους, αλλά παρατηρώ και ανησυχητικές ομοιότητες με τον δικό μας εφησυχασμό, έναντι του δικού μας δύστροπου γείτονα. Γείτονας, ο οποίος καθημερινά διαπιστώνει ότι η μεθοδευμένη και προσεκτικά συνδυασμένη χρήση όλων των εργαλείων ισχύος, με προεξέχουσα την τολμηρή χρήση στρατιωτικών μέσων, επιφέρει βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα θετικά για αυτόν αποτελέσματα και επιδιώκει να ξεμπερδεύει διαδοχικά με τους δυνητικούς του αντιπάλους που τον περιτριγυρίζουν.

Ολοκληρώνοντας, για άλλη μια φορά πρέπει να αναγνωρίσω την αποφασιστικότητα του λαού του Αζερμπαϊτζάν και τις ορθές, υπομονετικές και μεθοδικές κινήσεις της ηγεσίας τους. Οι ίσως περιφρονημένοι από εμάς τους Έλληνες Αζέροι μας υπενθύμισαν περίτρανα ότι τίποτα τελικά δεν χάνεται, αν εμείς οι ίδιοι δεν έχουμε πειστεί ότι έχει οριστικά χαθεί και τίποτα δεν κατακτάται χωρίς θυσίες!