Blog

Έγινε τη Δευτέρα 23/11/2015 η προγραμματισμένη διάλεξη του θέματος στο πλαίσιο του Σεμιναρίου Περί Άμυνας και Στρατηγικής που διοργανώνει το Ινστιτούτο το Φθινόπωρο του 2015.
               
Σε μια κατάμεστη αίθουσα οι διαλέκτες  Αναστάσιος Ρεκλείτης (Αντιστράτηγος ε.α.) και  Βασίλειος Βρεττός (Αντιπτέραρχος ε.α.)  παρουσίασαν με μεγάλη επιτυχία τα θέματά τους,  περίληψη και γενικές γραμμές ακολουθούν:

ΓΕΝΙΚΑ
Βασικές αρχές θεωρίας Μάο και σύγκριση με αντίστοιχες κλασσικών στρατηγιστών (π.χ. Κλαούζεβιτς, Σουν – Τσου). Οι εξελίξεις σε Κίνα και Γαλλική Ινδοκίνα δικαίωσαν την θεωρία του Μάο; Γιατί απέτυχαν οι Γάλλοι; Ο ρόλος εξωτερικών δυνάμεων.
Ψυχρός πόλεμος. Ο Κένναν και η αμερικανική στρατηγική ανασχέσεως. Εναλλακτικές στρατηγικές ΕΣΣΔ. Οι εκατέρωθεν ΑΝΣΚ του περιορισμένου πολέμου της Κορέας. Η διαμάχη Τρούμαν και Μακ Άρθουρ. Συνοπτική περιγραφή των δυσχερειών τερματισμού του πολέμου της Κορέας. Συμπεράσματα.
Πόλεμος Βιετνάμ. Εκατέρωθεν συμφέροντα. Αίτια, φύση, διεύθυνση και τερματισμός του πολέμου στο Βιετνάμ. Δυσχέρειες και προκλήσεις στην σχεδίαση πολιτικών και στρατιωτικών ΑΝΣΚ. Ρόλος διεθνούς περιβάλλοντος, συμμαχιών και εσωτερικής νομιμοποιήσεως. Σχέσεις πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας. Τυχόν εναλλακτικές στρατηγικές.  Συντονισμός διαπραγματεύσεων και στρατιωτικών επιχειρήσεων.

Α΄ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑ: Επαναστατικός πολεμος. Ανταρτοπολεμος. Μάο, Κίνα, Ινδοκίνα – ΡΕΚΛΕΙΤΗΣ
Μετά το τέλος του ΄Β Π.Π. εμφανίστηκε μία νέα πρόκληση, με τη μορφή της κομμουνιστικής ή εθνικιστικής επαναστατικής πολεμικής σύρραξης. Αν και αυτός ο τύπος σύρραξης αφορούσε σχεδόν το σύνολο του μετα-αποικιακού κόσμου, ο πιο επιφανής θεωρητικός του ήταν ο Μάο-Τσε-Τουνγκ, και η πρωτοτυπία του ήταν η επιτυχής καμπάνια για την κατάληψη της εξουσίας στην Κίνα, ανάμεσα στα 1945 και 1949. Η νίκη του Μάο στην Κίνα ενέπνευσε και άλλους και κυρίως το Βιετνάμ. Η Αμερική έκανε ελάχιστα για να αποτρέψει τον Μάο στην Κίνα, αλλά όταν κινήθηκε ενάντια στην επαπειλούμενη κομμουνιστική επανάσταση στο Βιετνάμ, βρέθηκε αντιμέτωπη με τα ζητήματα που ήδη είχαν τεθεί από την κομμουνιστική επιτυχία στην Κίνα.
Τόσο στα γραπτά του, όσο και με το παράδειγμά του, Ο Μάο ενσάρκωσε έναν τρόπο να μάχεται κανείς, ο οποίος θα επέτρεπε σε ασθενείς και φτωχά εξοπλισμένες δυνάμεις να υπερνικήσουν ισχυρότερους αντιπάλους. Πώς; Με την κινητοποίηση της λαϊκής συνείδησης γύρω από θέματα κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων, και του εθνικισμού. Ο Μάο έμοιαζε να πραγματοποιεί τα παραπάνω όταν νίκησε τις δυνάμεις του Τσαγνγκ-Και-Σεκ στον Κινέζικο εμφύλιο. Οι βόρειο-Βιετναμέζοι  έκαναν το ίδιο, πρώτα απέναντι στους Γάλλους και μετά απέναντι στη Δημοκρατία του Βιετνάμ και τις ΗΠΑ.
Ήταν όμως η στρατηγική του Μάο σχετικά με την αντάρτικη σύρραξη τόσο δυναμική; Το ερώτημα αυτό απασχόλησε κάθε κυβέρνηση που βρέθηκε αντιμέτωπη με κάποια εξέγερση. Μπορούν οι στρατιωτικοί σχηματισμοί που είναι φτιαγμένοι για πόλεμο ευρείας κλίμακας να ανταποκριθούν σε πόλεμο χαμηλής κλίμακας; Μπορούν οι δημοκρατίες να χειριστούν της κοινωνικό-στρατιωτικές εντάσεις και τις πολιτικές πιέσεις που προκαλούνται από τη διεξαγωγή πολέμων σε απομακρυσμένες περιοχές για μεγάλο χρονικό διάστημα; Πώς μπορούν να επιλυθούν οι παραπάνω συγκρούσεις;
Οι εκθέσεις του Μάο δείχνουν την εξέλιξη της επαναστατικής του προσέγγισης, οι οποίες υπερέβησαν κατά πολύ την προηγούμενη εμπειρία της παρτιζάνικης δράσης. Η μελέτη της Μαοϊκής εξέγερσης στη Μαντζουρία θέτει ερωτήματα για την εγκυρότητα του μοντέλου. Η εξέγερση στο Βιετνάμ και η αποτυχημένη απόπειρα των Γάλλων να δημιουργήσουν μια αντί-εξέγερση, εξηγεί κατά ένα μέρος την επακόλουθη αποτυχία των Αμερικανών.

Ψυχρός Πόλεμος. Κορέα – ΡΕΚΛΕΙΤΗΣ
Πολλές νικητήριες συμμαχίες έχουν και τυπικά διαλυθεί σαν επακόλουθο του τερματισμού ενός μεγάλου πολέμου, αλλά καμία δεν έχει διαχωριστεί σε τόσο ανταγωνιστικά μπλοκ όπως αυτό της ΕΣΣΔ και των ΗΠΑ που ακολούθησε τον ‘Β Π.Π. Η περίπτωση που θα αναλυθεί, εστιάζει στην πολιτική και την στρατηγική στα πρώιμα στάδια του ψυχρού πολέμου, από το 1945 ως το 1953, με ιδιαίτερη έμφαση στη σύγκρουση στην Κορέα.
Αναλύθηκε πρώτα πως η Αμερικανική πολιτική του περιορισμού πήρε τη μορφή της, και το πως οι Αμερικανοί πολιτικοί και στρατιωτικοί ηγέτες εξέλιξαν τις στρατιωτικές τακτικές ώστε να υπηρετούν αυτήν την πολιτική. Παρά την αύξηση των εντάσεων του ψυχρού πολέμου, η διακυβέρνηση Τρούμαν αρχικά δεν ανέμενε κάποια μεγάλη στρατιωτική σύγκρουση, καθώς μείωσε δραστικά τις Αμερικανικές δυνάμεις από το 1945 ως το 1950. Οι στρατιωτικοί αναλυτές, από την πλευρά τους, υπέθεταν ότι ο επόμενος πόλεμος θα ήταν παρόμοιος με τον ‘Β Π.Π. (με τη διαφορά ότι θα είχαν ήδη χρησιμοποιηθεί πυρηνικά όπλα νωρίτερα)  . Έτσι ο χρόνος, ο τόπος και ο τύπος πολέμου που ξέσπασε στην Κορέα ξάφνιασε τους πολιτικούς και στρατηγικούς αναλυτές στην Αμερική. Βρέθηκαν υλικά και νοητικά ανέτοιμοι.
Ο σπασμωδικός ρυθμός της Αμερικανικής επέμβασης στην Κορέα προδίδει μια πρώτη εικόνα του πως οι ΗΠΑ προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν την πολυπλοκότητα του περιορισμένου πολέμου. Η κυβέρνηση Τρούμαν είχε μεγάλη δυσκολία να διαβαθμίσει τους πολιτικούς στόχους, στο να ευθυγραμμίζει την στρατηγική με την τακτική, και να απομονώνει τον αντίπαλο. Η σύγκρουση μεταξύ του Προέδρου Τρούμαν και του στρατηγού Μακάρθουρ, ήταν πιο προφανής από αυτή του Μπίσμαρκ και του Μόλτκε, και η διαδικασία απεμπλοκής από τον πόλεμο της Κορέας ήταν πιο δυσεπίλυτη από τον Φράγκο-Πρωσικό πόλεμο. Παρόλα αυτά τελικά οι ΗΠΑ κατάφεραν να επιτύχουν το στόχο για τον οποίο είχαν αρχικά εμπλακεί στον πόλεμο.
Ενδεικτικά ζητήματα και ερωτήματα τα οποία εξετάστηκαν, είναι τα ακόλουθα:
1)Γενικά περί επαναστατικού πολέμου. Ανταρτοπόλεμος και κύριοι εκφραστές του. Σύγκριση της θεωρίας του Μάο με άλλες άλλων στρατηγιστών.
2)Οι εξελίξεις σε Κίνα και Γαλλική Ινδοκίνα δικαίωσαν τη θεωρία του Μάο; Γιατί απέτυχαν οι Γάλλοι; Ο ρόλος των εξωτερικών δυνάμεων.
3)Ψυχρός πόλεμος. Ο Κένναν και η αμερικανική στρατηγική ανάσχεσης. Εναλλακτικές στρατηγικές ΕΣΣΔ.
4)Εκατέρωθεν ΑΝΣΚ στον περιορισμένο πόλεμο της Κορέας. Η διαμάχη Τρούμαν και Μακ Άρθουρ. Συνοπτική περιγραφή των δυσχερειών του τερματισμού του πολέμου της Κορέας.

Β΄ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑ: Βιετνάμ – ΒΡΕΤΤΟΣ
Ο πόλεμος του Βιετνάμ αποτέλεσε μια εκ των ισχυρότερων συγκρούσεων που καταγράφει η σύγχρονη ιστορία. Ξεκίνησε το Νοέμβριο του 1955, όταν ο λαός αποφάσισε να διεκδικήσει την αυτονομία του από τους Γάλλους αποικιοκράτες μέσα από το απελευθερωτικό κίνημα και τη βοήθεια της κομμουνιστικής Κίνας.
Οι συγκρούσεις άρχισαν να επεκτείνονται επικίνδυνα και η κομμουνιστική επιρροή να εξαπλώνεται ραγδαία, χωρίζοντας το Βιετνάμ σε Βόρειο και Νότιο, γεγονός που θα ανησυχήσει την αμερικάνικη κυβέρνηση που θα αποφασίσει άμεση εμπλοκή στον πόλεμο.
Οι ΗΠΑ που δεν μπορούσαν να δεχθούν την εξάπλωση του κομουνισμού σε μια ακόμη ανατολική χώρα ανέλαβαν τη προστασία του νοτίου τμήματος της χώρας. Παράλληλα, αναγνώρισαν τη κυβέρνηση του νοτίου Βιετνάμ με πρωθυπουργό τον  Νγκο Ντινχ Ντιέμ.
Έτσι, το 1960 ξεκινά ανταρτοπόλεμος στο νότιο Βιετνάμ από τους κομμουνιστές που βρίσκονται εκεί και επιθυμούν να απελευθερώσουν το νότιο τμήμα της χώρας. Σύντομα στις διαμάχες ενεπλάκησαν και οι κομμουνιστικές δυνάμεις του βορρά που συγκρότησαν τον Απελευθερωτικό Στρατό του Νοτίου Βιετνάμ, που αριθμούσε 150.000 αντάρτες.
Από το 1960  οι ΗΠΑ αποφάσισαν να στείλουν στη Σαϊγκόν τους πρώτους στρατιώτες, προκειμένου να απαλλάξουν τη χώρα από το την απειλή των κομμουνιστών. Ωστόσο, αυτή η κίνηση των ΗΠΑ πυροδότησε την περαιτέρω ανάμειξη της Κίνας και της Σοβιετικής ένωσης στον πόλεμο, μόνο που αυτή τη φορά είχαν στο πλευρό τους τη Κούβα, τη Βόρειο Κορέα, τη Τσεχοσλοβακία και τη Βουλγαρία. Έτσι συγκροτήθηκαν οι κομμουνιστικές δυνάμεις που περιλάμβαναν και τους συμμάχους της περιοχής δηλαδή τους Βιετκόνγκ, Ερυθρούς Χμερ και Παθέτ Λάο.
Στο αντίπαλο στρατόπεδο βρίσκονταν οι ΗΠΑ, η νότια Κορέα, η Αυστραλία, η Ταϊλάνδη, η Νέα Ζηλανδία, η Δημοκρατία Χμερ και το Βασίλειο του Λάους. Όλα αυτά έχοντας παράλληλα και άλλους συμμάχους, όπως Φιλιππίνες, Ταιβάν, Καναδά, Γερμανία, Αγγλία, Ιράν και Ισπανία.
Ο πόλεμος έληξε στις 30 Απριλίου του 1975, μετά τη παράδοση του νοτίου τμήματος της χώρας στις κομμουνιστικές δυνάμεις του βορείου Βιετνάμ.
Ο πόλεμος του Βιετνάμ κατά τα έτη 1965-1973, ήταν ένας ανταρτοπόλεμος σoβιετo-κινεζικής εμπνεύσεως όσον αφορά την τακτική και τις μεθόδους διεξαγωγής του εκ μέρους των Βιετκόνγκ.
Από μέρος των Αμερικανικών στρατευμάτων, καθώς και των Κυβερνητικών, η αντιμετώπιση του πολέμου υπήρξε ιδιαίτερα δύσκολη και ανεπιτυχής. Οι ΗΠΑ υιοθέτησαν αμυντική στρατηγική που περιόριζε τις χερσαίες επιχειρήσεις στο χώρο του Ν. Βιετνάμ και επέτρεπε αεροπορικούς βομβαρδισμούς στο χώρο του Β. Βιετνάμ. Η στρατηγική αυτή, καθορίσθηκε από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζόνσον και απέβλεπε έμμεσα στην αποφυγή κλιμακώσεως του πολέμου στην νοτιοανατολική Ασία, µε την εμπλοκή σε αυτόν και της Κομμουνιστικής Κίνας.
Στον πόλεμο του Βιετνάμ δεν υπήρχε γραμμή μετώπου και γι’ αυτό ήταν διαφορετικός από άλλους πολέμους. Οι Αμερικανικές δυνάμεις δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν επιχειρήσεις τέτοιου είδους με εκπαίδευση σε συμβατικό πόλεμο και έτσι τα αποτελέσματα υπήρξαν οδυνηρά γι’ αυτές.
Ο πρόεδρος Τζόνσον δεν κινητοποίησε την αμερικανική κοινωνία υπέρ του πολέμου. Ποτέ δεν ζήτησε κήρυξη του πολέμου από το Κογκρέσο (αρκούμενος στο «ψήφισμα του κόλπου Τόνκιν» του 1964) και ενέπλεξε τις ΗΠΑ στον μεγαλύτερο πολεμικό τους αγώνα μετά το 1945. Αναλύοντας το σύμφωνα με τη θεωρία της τριάδας του Κλαούζεβιτς, διαπιστώνουμε ότι υπάρχει μεγάλη έλλειψη κινητοποίησης της αμερικανικής κοινωνίας, που είναι το ένα από τα τρία στοιχεία της τριάδας του πολέμου (κυβέρνηση – ένοπλες δυνάμεις – λαός).
Δεύτερος πολιτικός παράγοντας, που συνέβαλε στην αποτυχία της αμερικανικής επέμβασης, ήταν οι αδυναμίες του νοτιο-βιετναµέζικου κράτους. Η διείσδυση των Βιετκόνγκ στην κοινωνία του Νότιου Βιετνάμ διευκολύνθηκε από την ανικανότητα των κυβερνήσεών του να τη συσπειρώσουν και να δημιουργήσουν αξιόπιστο πόλο για τον βιετναμέζικο εθνικισμό ενάντια στον Χο Τσι Μιν. Η αµερικανοποίηση του πολέμου κατά την περίοδο 1965-8 κλόνισε την εσωτερική νομιμοποίηση της ηγεσίας του Ν. Βιετνάμ. Ο Χο Τσι Μιν, απεναντίας, έχαιρε μεγάλης εσωτερικής νομιμοποίησης ως ο ηγέτης του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα και κατόρθωσε έτσι να κινητοποιήσει την κοινωνία του Β. Βιετνάμ καθώς και μεγάλων τμημάτων του Ν. Βιετνάμ παρά τις αυξανόμενες θυσίες που υφίσταντο.
Η αποτυχία της στρατιωτικής εμπλοκής των ΗΠΑ στο Βιετνάμ, αποδεικνύει περίτρανα ότι στη διεθνή πολιτική οι υλικοί συντελεστές ισχύος (ΑΕΠ, ένοπλες δυνάμεις) δεν αποτελούν πάντοτε τον καθοριστικό παράγοντα των διεθνών εξελίξεων.
Η κατασπατάληση και η υπερβολή στη χρήση της αμερικανικής υπεροπλίας χωρίς αποφασιστικό στρατηγικό αποτέλεσμα ήταν εκπληκτική. Στην τριετία 1965-7 η αμερικανική αεροπορία έριξε περισσότερες βόμβες στο Βιετνάμ από όσες είχε ρίξει σε όλα τα θέατρα των επιχειρήσεων κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.  Μάλιστα, τονίζεται ότι τα χημικά όπλα που χρησιμοποιήθηκαν ξεπερνούσαν κατά έξι φορές σε ισχύ τις πυρηνικές βόμβες που ερρίφθησαν στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι.
Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, που υπάρχει λεπτομερής καταγραφή του πολεμικού εξοπλισμού που χρησιμοποιήθηκε στον πόλεμο, το Βόρειο Βιετνάμ δεν διαθέτει επίσημα στοιχεία για τα πολεμοφόδια που χρειάστηκαν. Ωστόσο, είναι σίγουρο πως  δεν έφταναν σε καμία περίπτωση ούτε σε ισχύ, αλλά ούτε και σε ποσότητα αυτά των συμμαχικών δυνάμεων του νότου.
Το κόστος του Βιετνάμ για τις ΗΠΑ ήταν μεγάλο. Οι αμερικανικές απώλειες στο σύνολο του πολέμου, ανήλθαν στους 58.000 νεκρούς, ενώ πάνω από 8.000 αμερικάνικα αεροσκάφη καταρρίφθηκαν. Μια εκτενής έρευνα του καθηγητή R. J. Rummel εκτιμά πως οι θάνατοι στο Βιετνάμ ανήλθαν στους 3.595.000 ανθρώπους. Εκ των οποίων τα 2 εκατομμύρια ήταν άμαχοι πολίτες και κυρίως γυναικόπαιδα, ενώ 1.595.000 ήταν στρατιώτες.
Ο πόλεμος οδήγησε στην αύξηση του αντιαμερικανισμού παγκοσμίως. Επιπλέον επέτρεψε στη Σοβιετική Ένωση να υλοποιήσει φιλόδοξα προγράμματα ανάπτυξης των πυρηνικών της εξοπλισμών, ενόσω οι ΗΠΑ ήταν απορροφημένες στο Βιετνάμ, µε αποτέλεσμα να φτάσει την πυρηνική ισοπαλία στα τέλη της δεκαετίας του ’60.
Το Βιετνάμ συνέβαλε επίσης στην κρίση της αμερικανικής εσωτερικής πολιτικής, που ξέσπασε στα μέσα της δεκαετίας του ’60 και αποκορυφώθηκε το 1968.
Επειδή, η ένταση και η διάρκεια του πολέμου ήταν μεγάλες, τα οικονομικά ποσά που δαπανήθηκαν ήταν πρωτοφανή για την εποχή.
Οι επίσημες καταγραφές των ΗΠΑ κάνουν λόγο για 168.1 δισεκατομμύρια δολάρια για την οργάνωση της επιχείρησης και τον οπλισμό. Ενώ, αναφέρουν ότι τα έξοδα, μετά το τέλος του πολέμου, άγγιξαν τα 900 δισεκατομμύρια δολάρια, ξεπερνώντας κατά πολύ αυτά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (664 δισεκατομμύρια).
Σημαντικές ήταν οι οικονομικές συνέπειες του πολέμου και για το βόρειο Βιετνάμ που δαπάνησε δισεκατομμύρια δολάρια για πολεμικό εξοπλισμό που προερχόταν κυρίως από τη Σοβιετική Ένωση και τη Κίνα.
Παρόλο που δεν υπάρχουν επίσημες καταγραφές πρόχειροι υπολογισμοί κάνουν λόγο για περίπου 700.000.000 δολάρια.