Blog

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ, ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΣΧΥΣ & ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ

 

1. ΔΝΤ – Παγκοσμιοποίηση

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο,  κατά τη διάρκεια του Παγκόσμιου Εμπορικού Φόρουμ στο Νταβός, ανέφερε ότι το υφιστάμενο μοντέλο παγκοσμιοποίησης έχει οδηγήσει σε μείωση της φτώχειας και των τιμών, ωφελώντας τους καταναλωτές χαμηλού εισοδήματος, σε παγκόσμιο επίπεδο.

Όμως, αυτό το μοντέλο ανάπτυξης δέχεται ισχυρή αμφισβήτηση. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι αποτέλεσμα αυτού του μοντέλου είναι η δημιουργία οικονομικής ανισότητας σε τέτοιο βαθμό όπου, το πλουσιότερο 10% του παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει το 52% του παγκόσμιου εισοδήματος και το 76% του παγκόσμιου πλούτου (πηγή: ΔΝΤ).

 

2. ΗΠΑ – Εθνικός Προστατευτισμός

Οι ΗΠΑ πρωτοστάτησαν στην προσπάθεια ανάπτυξης και εξάπλωσης της παγκοσμιοποίησης προφανώς ενστερνιζόμενη την επιχειρηματολογία του ΔΝΤ και της θεωρίας της δεκαετίας του 1930 που όριζε ότι, το ελεύθερο εμπόριο περιορίζει σε πολύ μεγάλο βαθμό την δημιουργία διενέξεων και πολέμων μεταξύ των χωρών. Και αυτό ενδεχομένως διότι, ως η μόνη οικονομικά, πολιτικά και γεωστρατηγικά υπερδύναμη, ιδίως μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού και μιας αναπτυσσόμενης κινέζικής οικονομίας η οποία δεν θεωρείτο απειλή, είχε την άποψη ότι μακροπρόθεσμα η παγκοσμιοποίηση ήταν προς όφελός της. Όμως, η ανθρώπινη ιστορία έχει δείξει ότι χώρες μπορούν να ορίζουν τις εξελίξεις (σε περιφερειακό ή παγκόσμιο επίπεδο), μέχρι την στιγμή που θα εμφανιστεί ένας ισχυρός παίκτης που θα ανατρέψει την επικρατούσα κατάσταση. Ο νέος παίκτης εμφανίζεται, είτε λόγω της υποεκτίμησης του από τον ισχυρό, είτε με την αφελή βοήθεια του ισχυρού.

Έτσι λοιπόν οι ΗΠΑ, για να διαφυλάξουν τα κεκτημένα τους, αναγκάζονται εκ των πραγμάτων να ψηφίσουν έναν νόμο που προστατεύει την εγχώρια παραγωγή σε στρατηγικούς τομείς της οικονομίας. Αυτός δεν είναι άλλος από τον νόμο «Inflation Reduction Act (IRA)», όπου η αμερικάνικη κυβέρνηση θα διαθέσει $ 369 δις προσφέροντας επιδοτήσεις και φοροελαφρύνσεις σε επιχειρήσεις που παράγουν στις ΗΠΑ σε τομείς που θεωρούνται «στρατηγικοί» για την οικονομία τους, με έμφαση στην «τεχνολογία αιχμής» και την «πράσινη οικονομία».

Το επιχείρημα για την υιοθέτηση του εν λόγω νόμου περιγράφεται ξεκάθαρα από την εκπρόσωπο των ΗΠΑ για θέματα εμπορίου, κ. Katherine Tai, η οποία δήλωσε «Χρειαζόμαστε μια νέα παγκόσμια οικονομική τάξη, με ένα εμπορικό σύστημα προσανατολισμένο στους εργαζόμενους. Το μοντέλο καπιταλισμού που έχει προωθήσει το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ έχει εκτροχιασθεί. Δημιουργεί μη βιώσιμες ανισότητες και αφήνει πίσω του τον μισό πληθυσμό, δημιουργώντας χώρο για ένα λαϊκιστικό αντίρροπο ρεύμα, το οποίο απειλεί τη φιλελεύθερη δημοκρατία. Ο κόσμος οδεύει προς μια νέα εκδοχή της παγκοσμιοποίησης.».

 

Τελικά, ισχύει αυτό που επικαλείται το ΔΝΤ ή αυτό που ισχυρίζεται η εκπρόσωπος εμπορίου των ΗΠΑ και αποκαλύπτουν τα στοιχεία του ίδιου του ΔΝΤ;

 

 

3. Κίνα – Κρατικός Καπιταλισμός

Οι δασμοί που επέβαλε ο πρώην Πρόεδρος των ΗΠΑ, κ.Donald Trump κατά των κινεζικών προϊόντων παραμένουν σε ισχύ. Τον περασμένο Οκτώβριο η κυβέρνηση του κ. Τζο Μπάιντεν  απαγόρευσε στις αμερικάνικες επιχειρήσεις να συνεργάζονται με κινέζικες όσο αφορά στην παραγωγή ημιαγωγών και προϊόντων υψηλής τεχνολογίας. Προσφάτως, οι ΗΠΑ κάλεσαν εταιρείες από Ιαπωνία, Ελβετία και Κάτω Χώρες, οι οποίες είναι πρωτοπόρες στην παραγωγή ημιαγωγών, να πράξουν το ίδιο κάτι που αναμένεται να κάνουν. Τον Δεκέμβριο αύξησε τον αριθμό των κινεζικών επιχειρήσεων στις οποίες απαγορεύονται οι εξαγωγές αμερικανικής τεχνολογίας. Οι ΗΠΑ θέλουν να περιορίσουν την κινέζικη παραγωγική διαδικασία σε «στρατηγικούς τομείς» θεωρώντας ότι αυτό δημιουργεί θέματα ασφαλείας στον δυτικό κόσμο.

Ως απάντηση τον περασμένο Δεκέμβριο, η Κίνα προσέφυγε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου κατά των ΗΠΑ, για τους περιορισμούς που επέβαλε η Ουάσιγκτον. Ο αντιπρόεδρος της κινεζικής κυβέρνησης, κ. Λιου Χε, δήλωσε στο Νταβός «Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η Κίνα οδεύει προς τη σχεδιαζόμενη οικονομία. Το άνοιγμα είναι η βάση της κρατικής πολιτικής και ο οδηγός της οικονομικής προόδου. Η εθνική πραγματικότητα της Κίνας υποδεικνύει ότι το άνοιγμα στον κόσμο είναι αναγκαιότητα, όχι κίνηση σκοπιμότητας. Χρειάζεται να εξασφαλίσουμε μιαν αποτελεσματική διεθνή οικονομική τάξη».

Η πραγματικότητα είναι ότι, οι ΗΠΑ και ο δυτικός κόσμος έχουν προσφέρει πρόσβαση των παραγωγικών, οικονομικών και χρηματοοικονομικών τους δραστηριοτήτων στις κινέζικες επιχειρήσεις. Αντιθέτως, η Κίνα έχει προσφέρει περιορισμένη πρόσβαση, σε δυτικές επιχειρήσεις.

Πλέον είμαστε σε χρόνο όπου, η πρωτοπόρος της παγκοσμιοποίησης εφαρμόζει οικονομικές πολιτικές εθνικού προστατευτισμού! Οξύμωρο μεν, μαθηματικά βέβαιο δε!  Διότι δεν προέβλεψε το πρόβλημα ασφάλειας που η παγκοσμιοποίηση θα δημιουργήσει με τον τρόπο που εφαρμόζεται, ιδίως μετά την ένταξη της Κίνας στο ΠΟΕ το 2001.

Αντιθέτως, η κομμουνιστική Κίνα εμφανίζεται υπέρμαχος της παγκοσμιοποίησης διότι, μέσω αυτής αναρριχήθηκε στην 2^η θέση της παγκόσμιας κατάταξης όσο αφορά στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν με $ 17,7 τρις πίσω μόνο από τις ΗΠΑ των $ 23,3 τρις (πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα). Ενδεχομένως, οξύμωρο για τους υποστηρικτές της «ρεαλιστικής πολιτικής», πραγματικότητα δε!

 

4. Δυτική Συμμαχία – Υπό Αναθεώρηση

Ως επακόλουθο του νόμου «IRA»,  η Ευρωπαϊκή Ένωση, απείλησε να προσφύγει στον ΠΟΕ κατά των ΗΠΑ

Την 18^η Ιανουαρίου 2023 συναντήθηκαν στο Νταβός, ο καγκελάριος της Γερμανίας κ. O. Scholz με τον δημοκρατικό γερουσιαστή κ. J. Manchin, από τους πρωτοστάτες του «IRA». Ο καγκελάριος διαμαρτυρήθηκε ότι τα σχέδια της Ουάσιγκτον θα δημιουργήσουν πρόβλημα στη γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία, θα βλάψουν οικονομικά την Ευρώπη και τελικά θα πυροδοτήσουν έναν εμπορικό πόλεμο ανάμεσα στους δύο συμμάχους. Ο γερουσιαστής του απάντησε «Τίποτε δεν εμποδίζει τη Γερμανία να παράγει περισσότερα αυτοκίνητα εντός των ΗΠΑ.». Επιπρόσθετα, ο κ J. Manchin επικαλέστηκε ένα άρθρο της Deutsche Welle όπου ανέφερε ότι «Οι ΗΠΑ επιβάλλουν 2,5% δασμούς στις εισαγωγές ευρωπαϊκών αυτοκινήτων, ενώ η Ευρώπη επιβάλλει 10% δασμούς στις εισαγωγές αυτοκινήτων που εισάγονται από τις ΗΠΑ».

Παρόμοια απάντηση έδωσε ο κ. J. Manchin και στον πρωθυπουργό του Λουξεμβούργου, κ. Xavier Bettel «Το Λουξεμβούργο θα δει τις τιμές της ενέργειας να υποχωρούν εάν υπογράψει μακροπρόθεσμα συμβόλαια με τους Αμερικανούς παραγωγούς». Να θυμίσουμε ότι, τον Ιανουάριο 2019, ο Υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας κ. H. J. Maas δήλωνε: «Για τα θέματα της ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται στην Ευρώπη, όχι στις ΗΠΑ».

Την 23^η Ιανουαρίου 2023, ο Γερμανός καγκελάριος, κ. O. Scholz, αφού προηγουμένως είχε αναγνωρίσει το μάθημα που πήρε η Γερμανία λόγω της υπερβολικής ενεργειακής εξάρτησης από τη Ρωσία, δήλωσε «Η Γερμανία και η Γαλλία, επειδή άνοιξαν το δρόμο της συμφιλίωσης, οφείλουν να γίνουν πρωτοπόροι για την επανίδρυση της Ευρώπης».

Η  κ. U. von der Leyen ανακοίνωσε στο Νταβός ότι «Η Κομισιόν θα προωθήσει νομοθεσία για την διευκόλυνση επενδύσεων σε στρατηγικούς τομείς σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα, με αιχμή την πράσινη μετάβαση».

 

5. Ευρώπη – Υιοθέτηση Κοινής Βιομηχανικής Πολιτικής

Τα Κράτη – Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχοντας αποφασίσει την επανίδρυση της Ευρώπης, θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τρία μειονεκτήματα:

α. Εξάρτηση από την Κίνα η οποία παράγει το 61% των σπάνιων γαιών, παγκοσμίως (πηγή: Statista).

β. Εξάρτηση από τη Ρωσία καθώς, η αλυσίδα εφοδιασμού των σπάνιων γαιών περνάει από την επικράτειά της. Ο ιδρυτής της Norge Mining, κ. Michael Wurmser, χαρακτηρίζει «Εκπληκτικό το γεγονός ότι παρά τις κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στην Ρωσία, η αλυσίδα εφοδιασμού παραμένει σε λειτουργία» (πηγή: Bloomberg).

γ. Υψηλό ενεργειακό κόστος και μη εξασφαλισμένες μακροπρόθεσμες προμήθειες ενέργειας, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία

Με αυτά τα δεδομένα η βιομηχανία στην Ευρώπη αντιμετωπίζει πρόβλημα επιβίωσης. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της γερμανικής χημικής βιομηχανίας «BASF» η οποία, αποφάσισε να συρρικνώσει τις δραστηριότητές της στην Ευρώπη. Εξίσου αντιπροσωπευτική είναι και η προειδοποίηση της «Volkswagen» ότι, δεν είναι πλέον ανταγωνιστική από πλευράς κόστους, η παραγωγή στην Ευρώπη.

Η γενική γραμματέας της  «IndustriALL  – European Trade Union», κ. Luc Triangle, δήλωσε ότι κινδυνεύουν 8 εκ. θέσεις εργασίας στις βιομηχανίες εντάσεως ενέργειας.

Επίσης, θα πρέπει να αναλογιστούμε και την έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού, ενδεχομένως αποτέλεσμα και της μεταφοράς της παραγωγικής διαδικασίας, εκτός Ευρώπης.

Υπό αυτές τις συνθήκες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε ένα σχέδιο κοινής βιομηχανικής πολιτικής «Α Green Deal Industrial Plan for the Net – Zero Age» σε στρατηγικούς τομείς της οικονομίας οι οποίοι, θα διασφαλίζουν την αυτάρκεια και την ασφάλεια.

Στόχος του σχεδίου είναι, η επιτάχυνση της τεχνολογικής ανάπτυξης, η παραγωγή  προϊόντων / υπηρεσιών μηδενικού ισοζυγίου άνθρακα, και η εξασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού. Παγκοσμίως, οι επενδύσεις στην παραγωγή προϊόντων μηδενικού άνθρακα αυξάνονται ετησίως κατά 10% (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή) και αυτό θεωρείται ως μοναδική ευκαιρία οικονομικής μεγέθυνσης.

Η παραγωγή σε προϊόντα (υπηρεσίες) τεχνολογίας τα οποία θεωρούνται στρατηγικής σημασίας για την Ευρώπη θα προωθηθεί μέσω απλούστευσης του κανονιστικού πλαισίου. Προτεραιότητα θα δοθεί στην παραγωγή μπαταριών, ανεμογεννητριών, αντλιών θερμότητας, ηλιακών πάνελ, ηλεκτρολυτικών κυψελών και σε τεχνολογίες δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα.

Η προώθηση των προϊόντων μηδενικής εκπομπής αερίων θα γίνει, εκτός των άλλων και μέσω των διαδικασιών «δημοσίων συμβάσεων» που αντιστοιχεί στο 14% του Ευρωπαϊκού ΑΕΠ ή σε περίπου € 2 τρις ανά έτος (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή).

Εξίσου σημαντικό ρόλο σε αυτό το εγχείρημα θα διαδραματίσει και η χρηματοδότηση στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης με μια σειρά χρηματοδοτικών εργαλείων (Recovery and Resilience Facility, Next GenerationEU, Just Transition Fund κλπ.).

Κρίσιμος παράγοντας θεωρείται και ο τομέας των «Κρατικών Ενισχύσεων» όπου, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα προβεί στην υιοθέτηση ενός λιγότερου αυστηρού ρυθμιστικού πλαισίου και στην απλούστευση των διαδικασιών χορήγησής τους, έτσι ώστε η βιομηχανία μηδενικού άνθρακα να προσελκύσει ιδιωτικές επενδύσεις οι οποίες θα επιταχύνουν την ανάπτυξη της, στο πλαίσιο πάντα της ανάπτυξης του ελεύθερου ανταγωνισμού μεταξύ των Μελών της Δυτικής Συμμαχίας.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσω της «Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου» θα προωθήσει πολιτικές οι οποίες θα της εξασφαλίσουν τις αναγκαίες πρώτες ύλες, μέσω ασφαλούς αλυσίδας εφοδιασμού, που είναι απαραίτητες για την βιομηχανία μηδενικού άνθρακα. Κυρίως θα στραφεί σε χώρες όπως Αυστραλία, Ινδία, Ινδονησία, Χιλή, Μεξικό, Νέα Ζηλανδία, Κένυα. Αργεντινή, Βραζιλία, Ουρουγουάη.

Η κ. M. Vestager, έχει ήδη αποστείλει έγγραφο στους Υπουργούς Οικονομικών των Κρατών – Μελών με το οποίο τους ζητά σχετικές προτάσεις.

 

Συμπέρασμα

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει τη κρίση ως μοναδική ευκαιρία ανάπτυξης της βιομηχανικής της παραγωγής στο πλαίσιο της 4^ης (Διαδίκτυο των Πραγμάτων, Κυβερνοφυσικά Συστήματα, Υπολογιστικό Νέφος) και 5^ης (αλληλεπίδραση ρομπότ και ανθρώπου στην παραγωγική διαδικασία χρησιμοποιώντας το Διαδίκτυο των Πραγμάτων και Λίμνες Δεδομένων) βιομηχανικής επανάστασης που βρίσκονται σε εξέλιξη. Εάν εφαρμόσει τα όσα περιγράφονται στο σχέδιο της, και επιπρόσθετα

α. Εξασφαλίσει μεσοπρόθεσμα τις απαραίτητες ποσότητες ενέργειας με σταθερό και ανταγωνιστικό κόστος, αξιοποιώντας όλες τις πιθανές λύσεις (ηλεκτρικές διασυνδέσεις, μεταφορά φυσικού αερίου και υδρογόνου μέσω αγωγών, μεταφορά αμερικάνικου LNG κλπ.)

β. Συνεργαστεί με την Σουηδία για την τάχιστη αξιοποίηση του μεγαλύτερου κοιτάσματος σπάνιων γαιών (1 εκ. τόνους οξειδίων) που ανακαλύφθηκε στην Ευρώπη από το σουηδικό μεταλλευτικό όμιλο «LKAB»

γ. Προωθήσει ένα χαλαρότερο πλαίσιο κρατικών ενισχύσεων, κυρίως, σε όλες τις τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως προτείνει η Δανία,

δ. Αναπτύξει στρατηγική προσέγγισης με την Αφρική αφού, έχει τεράστιο δυναμικό, πόρους και η γεωπολιτική της σημασία αυξάνεται σύμφωνα με την Γερμανίδα Υπουργό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, κ. S. Schulze

ε. Υιοθετήσει αυστηρότερη εφαρμογή των φορολογικών νόμων ώστε, να εισπράξει τα φορολογικά έσοδα που δεν εισρέουν στα ταμεία της (η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπολογίζει ότι το 9,1% ή € 93 δις δεν εισπράττονται μόνο από Φ.Π.Α.), τα οποία εν συνεχεία θα διαθέσει στην βιομηχανία ως επιπρόσθετες επιδοτήσεις

στ. Χρησιμοποιήσει τα φορολογικά έσοδα, όπως η βασική αρχή της ελεύθερης οικονομίας ορίζει δηλαδή, ως μέσο αναδιανομής του εισοδήματος προς τις ασθενέστερες ομάδες του πληθυσμού,

 

τότε, είναι πολύ πιθανό να οικοδομήσει μια παγκοσμίως ανταγωνιστική βιομηχανία αιχμής, να βιώσει οικονομική και κοινωνική ευημερία χωρίς αποκλεισμούς και να εδραιωθεί στο παγκόσμιο χάρτη γεωστρατηγικά.

 

Χρήστος Κανελλόπουλος

Οικονομολόγος