Blog

Στις πρόσφατες δημοτικές εκλογές στην Τουρκία, οι υποψήφιοι δήμαρχοι του κυβερνώντος κόμματος του προέδρου Ερντογκάν, δεν κατάφεραν να κερδίσουν το χρίσμα στις μεγαλύτερες πόλεις της Τουρκίας. Μεταξύ αυτών και στην Κωνσταντινούπολη (Κων/πολη).

Πλέον αυτού, εδώ και μήνες ευρίσκεται σε εξέλιξη η ακροβασία του προέδρου Ερντογκάν μεταξύ Ρωσίας και Αμερικής με τις δυο μεγάλες αγορές στρατιωτικού υλικού, των S-400 και των F-35. Αυτή η ακροβασία φαίνεται να πλησιάζει στο τέλος της εντός του μηνός Ιουνίου, ενώ και στην Συρία, η Τουρκία πρέπει να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις που έχει αναλάβει έναντι της Ρωσίας στην επαρχία της Idlib. (Βλέπε Χάρτη – Ζώνη Αποκλιμακώσεως Idlib).

---

 

Οι έως τώρα χειρισμοί του, στο θέμα των S-400 με την απαίτηση των ΗΠΑ για μη πραγματοποίηση της αγοράς, του έδωσαν πράγματι πολιτικό χρόνο και χώρο για να ελιχθεί μέχρι τις δημοτικές εκλογές της 31ης Μαρτίου. Όμως οι επαναληπτικές εκλογές στην Κων/πολη, η επικείμενη παραλαβή των ρωσικών S-400 και οι καθημερινές εξελίξεις στο σίριαλ της μη παραλαβής των αμερικανικών μαχητικών F-35, κρίνονται μέσα στον Ιούνιο. Το άρθρο χαρακτηρίζει ως ‘’καυτό’’ τον μήνα Ιούνιο για την Τουρκία, αλλά και για τον Ερντογκάν προσωπικά, γιατί εντός του μηνός, ο πρόεδρος της Τουρκίας πρέπει να πάρει αποφάσεις.
Στην πρώτη παράγραφο του άρθρου θα αναλυθεί το θέμα των επαναληπτικών εκλογών στην Κωνσταντινούπολη, στην επομένη το διακύβευμα των εκλογών, θα ακολουθήσει η ανάλυσητης δεινής θέσεως της Τουρκίας μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ και το άρθρο θα κλείσει με επίλογο.

 

Επαναληπτικές εκλογές

Στις 23 Ιουνίου θα γίνουν οι επαναληπτικές εκλογές για τον δήμο της Κων/πολεως, κατόπιν αποφάσεως της Ανωτάτης Εκλογικής Επιτροπής (ΑΕΕ). Ο υποψήφιος του ΑΚΡ Μπιναλί Γιλντιρίλ είχε πάρει το 48,6% των ψήφων έναντι 46,8% του Εκρέμ Ιμάμογλου του CHP. Ο Ερντογκάν μην μπορώντας να συμφιλιωθεί με την ήττα στην Κων/πολη, προσέφυγε στην ΑΕΕ με το επιχείρημα ότι σε μερικά εκλογικά κέντρα στην Κων/πολη, τα μέλη των εφορευτικών επιτροπών δεν ήταν όλα δημόσιοι υπάλληλοι όπως ορίζει ο νόμος. Γιατί όμως ο Ερντογκάν δεν μπορεί να δεχθεί ήττα στην Κωνπολη; Το ΑΚΡ ηττήθηκε και στην Άγκυρα και στην Σμύρνη. Οι λόγοι είναι αρκετοί, για την οικονομία του χώρου θα αναφερθούν οι τρεις κυριότεροι:

– Η Κων/πολη είναι η βιτρίνα της σύγχρονης Τουρκίας. Πόλη με μεγάλη ιστορία, με μνημεία, με τα μεγαλύτερα έσοδα για τον τουρκικό τουρισμό. Από το 1994, ο δήμαρχος ανήκε πάντοτε σε ισλαμικό κόμμα. Τότε την δημαρχία είχε κερδίσει ο Ερντογκάν με το Κόμμα της Ευημερίας (Welfare Party-WP), γεγονός που δημιούργησε την απαραίτητη δυναμική για την νίκη του ισλαμιστή Ερμπακάν στις βουλευτικές εκλογές που ακολούθησαν το επόμενο έτος.

– Στην ευρύτερη περιοχή της Κων/πολεως, διεξάγεται το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής δραστηριότητας της Τουρκίας. Η Κων/πολη συνεισφέρει το 31% του ΑΕΠ της χώρας, το 29% της βιομηχανικής παραγωγής, ενώ στις διάφορες βιομηχανίες και επιχειρήσεις της ευρύτερης περιοχής της, απασχολείται το 20% του βιομηχανικού εργατικού δυναμικού. Η απασχόληση και η καλή πορεία της οικονομίας, ήταν και τα κλειδιά για τις συνεχείς εκλογικές νίκες του ΑΚΡ. Δεν μπορεί να αφήσει ο Ερντογκάν να πλανάται η ιδέα της ήττας σε όλους αυτούς τους ανθρώπους που επί σειρά ετών στηρίζουν το ΑΚΡ.

– Στην Κων/πολη ζει και δραστηριοποιείται το 15% εκ των 57 εκατομμυρίων των Τούρκων ψηφοφόρων. Αν χαθεί οριστικά ο δήμος της Κων/πολεως, κατά πάσα πιθανότητα, θα δημιουργηθούν ρωγμές στην συμμαχία του ΑΚΡ με το Εθνικιστικό Κόμμα (ΜΗΡ) του Μπαχτσελί. Σε μια τέτοια περίπτωση, ενδεχομένως ο Μπαχτσελί να ξανασκεφτεί, είτε την στήριξη που παρέχει στο ΑΚΡ, είτε τους όρους με τους οποίους το στηρίζει.
Προχωρώντας στην επομένη παράγραφο, θα δούμε το διακύβευμα των επαναληπτικών εκλογών.

Ποιο το διακύβευμα των επαναληπτικών εκλογών;

Το διακύβευμα είναι πολύ μεγάλο για τον Ερντογκάν. Κατά πρώτον με την προσφυγή στην ΑΕΕ, με την συγκεκριμένη αιτιολογία, σε περίπτωση ήττας στην Κων/πολη, διακυβεύεται η εικόνα του ως απόλυτου ηγέτη, στο ίδιο επίπεδο με τον Μουσταφά Κεμάλ. Αρκεί να σκεφτεί κάποιος ότι, κατά την διάρκεια των δημοτικών εκλογών, οι Τούρκοι πολίτες ψήφιζαν για δημάρχους μητροπολιτικών δήμων, δημάρχους μικροτέρων διαμερισμάτων, δημοτικούς συμβούλους και διαχειριστές συνοικιών. Οι ίδιες επιτροπές ήταν υπεύθυνες για την διεξαγωγή και των τεσσάρων ψηφοφοριών, αλλά μόνο την εκλογή δημάρχου στον μητροπολιτικό δήμο της Κων/πολεως προσέβαλε η ΑΕΕ. Δηλαδή για όλες τις άλλες ψηφοφορίες τα μέλη των επιτροπών ήταν νόμιμα, αλλά όχι για την εκλογή δημάρχου Κων/πολεως.
Κατά δεύτερον, σε περίπτωση νίκης του Ιμάμογλου, θα έρθει στην επιφάνεια η επιρροή που ασκεί η προεδρία σε μια υποτίθεται ανεξάρτητη αρχή όπως πρέπει είναι η ΑΕΕ, η οποία υπέκυψε στην θέληση του προέδρου για προσβολή του αποτελέσματος. Μάλιστα 7 από τα 11 μέλη της ΑΕΕ, ψήφισαν υπέρ των επαναληπτικών εκλογών. Εκεί που οδηγήθηκε η κατάσταση με τις επιλογές του Ερντογκάν, η κατάσταση θα χειροτερέψει γι’ αυτόν τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό σε περίπτωση ήττας του υποψηφίου του ΑΚΡ. Ας δούμε στην συνέχεια, την δεινή θέση της Τουρκίας έναντι Ρωσίας και ΗΠΑ.

Η Τουρκία μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας

Στο εξωτερικό, η Τουρκία υφίσταται πίεση και από την Ρωσία και από την Αμερική. Θα εξεταστούν εν συντομία, τα ζητήματα που πιέζουν την Τουρκία στις σχέσεις της με τις δυο αυτές χώρες.

– Ρωσία

– Όπως είναι γνωστό, είναι σε εξέλιξη η αγορά του αντιαεροπορικού συστήματος (Α/Α) S-400. Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, οι πρώτες παραλαβές αναμένονται εντός του μηνός Ιουλίου. Όμως στην αγορά αυτή αντιδρούν οι ΗΠΑ, οι οποίες επ’ ουδενί θέλουν μια χώρα του ΝΑΤΟ να αποκτήσει ένα τόσο εξελιγμένο Α/Α σύστημα, το ραντάρ του οποίου μπορεί να καταγράφει τις κινήσεις δυτικών αεροσκαφών σε ακτίνα 400 χλμ από την βάση του και να βοηθήσει στην αποκάλυψη τρόπου αντιμετωπίσεως των F-35.

– Για την Συρία, η Τουρκία είχε συμφωνήσει με την Ρωσία τον περασμένο Σεπτέμβριο στο Sochi, να δημιουργήσει μια αποστρατικοποιημένη ζώνη πλάτους 15-20 χλμ γύρω από την επαρχία της Idlib, αφοπλίζοντας τους τζιχαντιστές και αφαιρώντας τους τον βαρύ οπλισμό. (Βλέπε Χάρτη – Ζώνη Αποκλιμακώσεως Idlib) Στους τζιχαντιστές περιλαμβάνεται και η ομάδα Hayat Tahrir al-Sham (HTS) που προέρχεται από την al-Qaida, μετά από διαδοχικές αλλαγές του ονόματος της. Ο αφοπλισμός και η απομάκρυνση των τζιχαντιστών έπρεπε να είχαν ολοκληρωθεί, μέχρι 15 Οκτωβρίου του 2018. Έναντι αυτής της υποχρεώσεως της Τουρκίας, η Ρωσία είχε δεσμευτεί να μην επιτρέψει στα κυβερνητικά στρατεύματα να επιτεθούν για κατάληψη της επαρχίας. Αν η Ρωσία δώσει το πράσινο φως στον Ασαντ για επίθεση στην επαρχία Idlib, θα τεθεί σε κίνδυνο και η κατοχή του κουρδικού καντονιού του Αφρίν.

-ΗΠΑ

– Η Τουρκία συμμετέχει στην παραγωγή των F-35, έχει δώσει προκαταβολή 1 δις δολαρίων και έπρεπε ήδη να έχει παραλάβει τα πρώτα αεροσκάφη. Με την επιλογή της για αγορά των S-400, όχι μόνο δεν παρέλαβε τα αεροσκάφη, αλλά η όλη συμφωνία αγοράς, τέθηκε υπό επανεξέταση.

– Στις 21 Μαΐου, το δίκτυο CNBC έγραψε ότι σύμφωνα με πληροφορίες του, ‘’Η Τουρκία πρέπει μέχρι το τέλος της πρώτης εβδομάδας του Ιουνίου, να ακυρώσει την αγορά των S-400 και, ότι αυτή η προσφορά είναι και η τελευταία για το θέμα’’.
– Την Παρασκευή 31 Μαΐου, ο εκτελών χρέη ΥΕΘΑ Patrick Sanahan, δήλωσε σε δημοσιογράφους στην Σιγκαπούρη, ότι ‘’δεν είναι δυνατόν η Τουρκία να αγοράσει ένα σύστημα που σχεδιάστηκε για να καταρρίπτει τα F-35’’.
– Το χειρότερο είναι ότι οι ΗΠΑ είναι αποφασισμένες να επιβάλλουν οικονομικές κυρώσεις στην Τουρκία, μέσω του νόμου που έχει ψηφισθεί ειδικώς για κράτη που επιδεικνύουν εχθρική συμπεριφορά προς τις ΗΠΑ [Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act (CAATSA)] Σε μια τέτοια περίπτωση, θα επιδεινωθεί η ήδη κακή οικονομική κατάσταση στην Τουρκία, οκτώ εταιρείες της οποίας συμμετέχουν στην κατασκευή των F-35, και είχαν προϋπολογίσει κέρδη άνω των 10 δις δολαρίων.

Ακόμη και αν ο πρόεδρος Τραμπ, παρά την αντίθετη γνώμη της αμερικανικής γραφειοκρατίας, δεχθεί την πρόταση του Ερντογκάν για σύσταση μικτής ομάδας εργασίας για επί τόπου εξέταση των αμερικανικών ανησυχιών προ της παραλαβής των S-400, όπως γράφεται τελευταία, αυτό δεν σημαίνει ότι η ομάδα αυτή θα συσταθεί τελικώς, ή ότι τα συμπεράσματα της ομάδας θα συμφωνούν με τις τουρκικές θέσεις.

Επίλογος

Ο Ερντογκάν γνωρίζει πολύ καλά ότι όσο πιο μεγάλη εσωτερική νομιμοποίηση απολαμβάνει ένας ηγέτης, τόσο ισχυρότερος είναι στο εξωτερικό. Και στην νομιμοποίηση αυτή, συμβάλλει χωρίς αμφιβολία η κατάκτηση του δήμου της μεγαλύτερης πόλεως της Τουρκίας. Την νομιμοποίηση αυτή δε, την έχει απολύτως ανάγκη, αφού στο εξωτερικό όπως αναλύθηκε, η Τουρκία βάλλεται και από την Ρωσία και από τις ΗΠΑ.

Η επιλογή της Τουρκίας για την αγορά των S-400, είναι φανερό ότι έγινε καθαρά με πολιτικά κριτήρια και ότι δεν υπαγορεύτηκε από στρατιωτικές επιχειρησιακές ανάγκες. Άλλωστε αντιαεροπορικά συστήματα με τα χαρακτηριστικά των S-400, μπορούσε να αγοράσει και από πολεμικές βιομηχανίες δυτικών χωρών. Το ζήτημα όμως είναι ότι ο Ερντογκάν ήθελε να περάσει το μήνυμα ότι ήρθε η ώρα η Τουρκία να πορεύεται στο διεθνές σύστημα ως ένας ανεξάρτητος πόλος. Ότι η Τουρκία μπορεί να κάνει επιλογές στην εξωτερική πολιτική χωρίς να λαμβάνει υπόψιν της τις προτιμήσεις της ηγετικής δυνάμεως στην δυτική συμμαχία. Μάλλον όμως δεν ήρθε ακόμα η ώρα, η Τουρκία να μην αποτελεί ανάχωμα για την δυτική συμμαχία σε πιθανή επέκταση της Ρωσίας προς νότο. Και η ώρα αυτή δεν άλλαξε από την υπογραφή της Συνθήκης του Κιουτσούκ Καϊναρτζή, το 1774, με την οποία έληξε ο Α’ Ρωσο-τουρκικός πόλεμος. Τόσο τα Στενά του Ελλησπόντου, όσο και το Αιγαίο, η οδός που οδηγεί από την Μαύρη Θάλασσα στην Μεσόγειο δηλαδή, είναι ανάγκη να ελέγχονται από το ΝΑΤΟ.

Τέλος, στην πολιτική σκηνή της Τουρκίας όλοι γνωρίζουν ένα ρητό που λέει ότι, ‘’Όποιος κερδίζει την Κων/πολη, κερδίζει και την Τουρκία’’. Φαίνεται πως η μόνη ώρα που ήρθε, είναι να διαπιστώσουμε τι γίνεται αν κάποιος χάσει την Κων/πολη. Χάνει πράγματι και την Τουρκία;

* Ο κ. Ανδρέας Ματζάκος είναι Απόστρατος Αξκος του ΣΞ και κατέχει MSc στις Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές.

Είναι δόκιμος ερευνητής στον Τομέα Αμυντικών Θεμάτων του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου και μέλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών.