Ολέθρια Παλαιστινιακά λάθη, η επικίνδυνη εμπλοκή της Τουρκίας, το Ισραήλ και οι ΗΠΑ
Ολέθρια Παλαιστινιακά λάθη, η επικίνδυνη εμπλοκή της Τουρκίας, το Ισραήλ και οι ΗΠΑ
Γράφει ο Ιωάννης Αθ. Μπαλτζώης*
Οι τελευταίες γεωπολιτικές εξελίξεις στην Μέση Ανατολή επηρεάζουν δραματικά και δραστικά το σύμπλοκο Α. Μεσογείου-Μέσης Ανατολής, σε τέτοιο βαθμό, που σε λίγο πολλά θα αλλάξουν. Ήδη η συμφωνία Ισραήλ-ΗΑΕ και Μπαχρέιν αποτελεί το ιστορικό σημείο καμπής που θα αλλάξει τον γεωπολιτικό χάρτη της περιοχής. Και η αλλαγή αυτή θα μεταλαμπαδευτεί και στα άλλα εξελισσόμενα γεωπολιτικά πεδία, ιδιαίτερα της Αν. Μεσογείου, Βαλκανίων και Βορείου Αφρικής, που μας ενδιαφέρει άμεσα. Μέσα σε αυτό το διαμορφούμενο γεωπολιτικό περιβάλλον, ιδιαίτερου ενδιαφέροντος είναι η εμπλοκή της Τουρκίας στο παλαιστινιακό ζήτημα, που προκαλεί αντιδράσεις όχι μόνο από το Ισραήλ, αλλά και από αραβικά κράτη, με προεξάρχουσα την Αίγυπτο, που δεν επιθυμούν την ανάμιξη της Τουρκίας στο εν λόγω ζήτημα και στην περιοχή. Μάλιστα με την εκλογή Μπάιντεν, ως προέδρου στις ΗΠΑ, οι διαμορφούμενες εξελίξεις αποκτούν ένα επιπρόσθετο ενδιαφέρον. Ας τα πάρουμε από την αρχή.
Το Ισραήλ, μετά από περίπου δύο χρόνια αδρανοποίησής του, λόγω ακυβερνησίας επανέρχεται και αναλαμβάνει τον ρόλο που του αναλογεί στην περιοχή, ως γνήσιος “Game changer”, κυρίαρχη κρατική οντότητα και πυλώνας της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής στην περιοχή. Το σχέδιο Τραμπ για την επίλυση του παλαιστινιακού ζητήματος ναι μεν υπάρχει και είναι στο τραπέζι από πλευράς Ισραήλ, όμως δεν υλοποιήθηκε η διακήρυξη του πρωθυπουργού Νετανιάχου, για ενσωμάτωση περιοχών της Δυτικής Όχθης από την 1η Ιουλίου 2020. Ήταν η απαραίτητη υποχώρηση του Ισραήλ, ώστε να υλοποιηθεί η ιστορική συμφιλίωση με την συμφωνία Ισραήλ και Αράβων και να υπογραφεί η ιστορική συμφωνία Ισραήλ, Εμιράτων και Μπαχρέιν. Αναμένονται και άλλα αραβικά κράτη να ενσωματωθούν στις νέες γεωπολιτικές εξελίξεις της Μέσης Ανατολής, με αποτέλεσμα να αλλάξει οριστικά η αρχιτεκτονική ασφαλείας σε όλη την περιοχή. Περιμένουν τις εξελίξεις στο Παλαιστινιακό, που όμως οι ηγεσίες και οι πολιτικές τόσο της PLO (Φατάχ), όσο και της Χαμάς κινούνται εκτός συναινετικού κλίματος και ευρίσκονται στην λάθος πλευρά των εξελίξεων. Το ενδιαφέρον τώρα μετατοπίζεται στην νέα αμερικανική πολιτική που θα εφαρμόζει ο εκλεγείς πρόεδρος, αν και πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι είναι δύσκολο για τις ΗΠΑ να ακολουθήσουν διαφορετική πολιτική και ιδιαίτερα μετά την «ιστορική συμφωνία του Αβραάμ» μεταξύ Ισραήλ, ΗΑΕ και Μπαχρέιν.
Οι εξελίξεις στο Παλαιστινιακό.
Ως γνωστόν η μοναδική πρόσβαση από την Γάζα στην Αίγυπτο είναι η διέλευση της Ράφα, που όμως έκλεισε από τον Μάρτιο 2020, εκτός από δύο σύντομες περιόδους. Επισήμως, αυτό γίνεται για να σταματήσει η εξάπλωση του κορωναϊού. Ωστόσο, η Αίγυπτος πιθανότατα κράτησε τη διέλευση κλειστή ως μέρος των κυρώσεων στη Χαμάς, που ελέγχει πλήρως την Λωρίδα της Γάζας, με σχεδόν ανύπαρκτες σχέσεις με την Φατάχ της Παλαιστινιακής Αρχής (ΠΑ) στην Δυτική Όχθη, επειδή ανέλαβε ανεξάρτητη πολιτική δράση. Επί δύο μήνες, η Χαμάς και η Φατάχ συζητούν για την ανανέωση του σχεδίου συμφιλίωσης και τη διεξαγωγή νέων εκλογών – πρώτα για το Παλαιστινιακό Νομοθετικό Συμβούλιο, ουσιαστικά το κοινοβούλιο για Παλαιστίνιους που ζουν στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα, κατόπιν για την προεδρία και τέλος για τον Παλαιστινιακό Εθνικό Συμβούλιο, τον αντιπροσωπευτικό θεσμό για τους Παλαιστίνιους παντού. Και ακόμη δεν έχουν βρει κοινά σημεία συμφωνίας.
Όταν το Ισραήλ και τα ΗΑΕ με το Μπαχρέιν υπέγραψαν την ειρηνευτική «Συμφωνία του Αβραάμ», οι Παλαιστίνιοι αναγκάστηκαν να συμβιβαστούν με την πραγματικότητα, καθόσον οι αντιδράσεις από τα λοιπά αραβικά κράτη ήταν από ανύπαρκτες έως υποτονικές και για «τα μάτια του κόσμου». Έτσι τα αραβικά κράτη διαλύουν την Αραβική Πρωτοβουλία Ειρήνης, που πολλοί είχαν εναποθέσει τις ελπίδες επίλυσης του παλαιστινιακού, ομαλοποιούν τις σχέσεις με το Ισραήλ και τερματίζουν τη θεωρητική τους εγγύηση ότι οποιαδήποτε ειρηνευτική συμφωνία με το Ισραήλ θα απαιτούσε την απόσυρση του Ισραήλ από τα παλαιστινιακά εδάφη. Δηλαδή για πρώτη φορά στην μακρόχρονη ιστορία του παλαιστινιακού, τα αραβικά κράτη φαίνεται να εγκαταλείπουν μια ενιαία πολιτική για το παλαιστινιακό και προχωρούν, έστω και επιφυλακτικά στην αρχή, στην νέα εποχή, την εποχή της ρεαλιστικής πολιτικής, που αρχίζει να διαμορφώνεται στην περιοχή.
Έτσι αναζητώντας εναλλακτικές λύσεις απέναντι στην νέα αυτή κατάσταση, ο παλαιστίνιος πρόεδρος Μαχμούντ Αμπάς εξουσιοδότησε τον Τζιμπρίλ Ραζούντ, Γ.Γ της εκτελεστικής επιτροπής της PLO, να ζητήσει βοήθεια από άλλες χώρες κατά την έναρξη διαπραγματεύσεων με τη Χαμάς. Στις αρχές Σεπτεμβρίου, αξιωματούχοι της Φατάχ και της Χαμάς συναντήθηκαν στη Βηρυτό. Η επόμενη συνάντηση ήταν στη Δαμασκό. Στη συνέχεια, στις 22 Σεπτεμβρίου, συναντήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη, προκαλώντας την οργή της Αιγύπτου, αφού με την ενέργεια αυτή η Τουρκία ξαφνικά έγινε ο μεσάζων στο παλαιστινιακό, αν και παραδοσιακά ο ρόλος αυτός ανήκει στην Αίγυπτο. . Κατ ‘αρχήν επιτεύχθηκε συμφωνία για την πραγματοποίηση εκλογών εντός έξι μηνών, με στόχο τη διαμόρφωση κυβέρνησης εθνικής ενότητας που θα περιλαμβάνει όλες τις παλαιστινιακές παρατάξεις (φατρίες). Στην επόμενη συνάντηση, η οποία θα πραγματοποιηθεί στη Ραμάλα, οι εκπρόσωποι αυτών των παρατάξεων αναμένεται να εξουσιοδοτήσουν τον Αμπάς να εκδώσει διατάγματα που θα καθορίζουν τις ημερομηνίες των εκλογών και τον τρόπο διεξαγωγής τους. Επισήμως, αξιωματούχοι της Χαμάς και της Φατάχ δηλώνουν ότι η Αίγυπτος έχει τον κεντρικό ρόλο στη διαδικασία και ότι καμία οργάνωση δεν σχεδιάζει να υιοθετήσει νέο προστάτη. Ωστόσο, οι συμφωνίες ορίζουν ότι οπουδήποτε πραγματοποιούνται οι συνομιλίες, θα είναι «καθαρά παλαιστινιακές, χωρίς συμμετοχή άλλων χωρών». Εν ολίγοις, η Αίγυπτος δεν μπορεί να συμμετάσχει. Πολλοί αναλυτές για το Παλαιστινιακό, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το μονοπώλιο της Αιγύπτου στη διαχείριση της εσωτερικής παλαιστινιακής διαμάχης έχει πλέον καταρρεύσει και ότι η Τουρκία και το Κατάρ θα μπορούσαν να το αντικαταστήσουν, κάτι που κάνει σαφές ότι η Παλαιστινιακή Αρχή προέβη σε νέα πολιτική επιλογή εμπλέκοντας Τουρκία, Κατάρ, κάτι που αποτελεί «αιτία πολέμου», τόσο για την Αίγυπτο, όσο και για το Ισραήλ, που βλέπει ότι ο εχθρός της σήμερα η Τουρκία μπαίνει πλέον για τα καλά στην αυλή του σπιτιού του, γενόμενη προστάτης και διαμεσολαβητής για το μακροχρόνιο θέμα και η Λυδία λίθος για τις σχέσεις του Ισραήλ με τα αραβικά κράτη, κάτι που δεν πρόκειται ποτέ να αποδεχθούν. Πάντως ας μην είμαστε αισιόδοξοι, περιμένοντας μια συμφιλίωση των Παλαιστινίων. Η Φατάχ και η Χαμάς έχουν καταλήξει σε συμφωνίες αμέτρητες φορές μόνο για να ξεσπάσουν νέες διαφορές, μερικές φορές μέσα σε λίγες ώρες, αλληλοκατηγορούμενες για παραβίαση συμφωνίας.
Οι συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη δείχνουν την προθυμία της Φατάχ να δει την Τουρκία, τον προστάτη της Χαμάς, ως διαμεσολαβητή των εσωτερικών παλαιστινιακών συνομιλιών και κατ’ επέκταση προστάτη στο παλαιστινιακό. Πριν λίγο καιρό αποκαλύφθηκαν οι ιδιαίτερες σχέσεις Τουρκίας και Χαμάς, όπου ο πρόεδρος Ερντογάν φιλοξένησε στην Άγκυρα την ηγεσία της Χαμάς και έδωσε τουρκικά διαβατήρια σε καταζητούμενους για τρομοκρατικές ενέργειες ηγέτες της Χαμάς, προκαλώντας την οργή των ΗΠΑ. Μάλιστα η Χαμάς έχει ανακηρύξει τον Ερντογάν ‘Ένδοξο Οθωμανό ηγέτη». Έτσι, η Παλαιστινιακή Αρχή (ΠΑ) διαπράττει πολιτικό και γεωστρατηγικό σφάλμα, καθώς με τις επιλογές της εμπλέκεται σε μια διαμάχη εξουσίας μεταξύ δύο αντίπαλων συνασπισμών της Μέσης Ανατολής. Ο ένας περιλαμβάνει την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ και το Ισραήλ. Ο άλλος περιλαμβάνει την Τουρκία, το Κατάρ και από απόσταση, το Ιράν. Οι διαφωνίες τους, αρχικώς, δεν είχαν καμία σχέση με τους Παλαιστινίους, αλλά γρήγορα εξαπλώθηκαν σε αυτούς, κάτι που απαιτεί από το Ισραήλ να πάρει θέση.
Η Κατάρρευση της Παλαιστινιακής Οικονομίας
Η επαναπροσέγγιση της ΠΑ με χώρες που δεν είναι αραβικές πηγάζει, όχι μόνο από την διαπίστωση ότι έχει χάσει τους πρώην αραβικούς εταίρους της, αλλά προέρχεται και από τη βαθιά οικονομική της κρίση. Σύμφωνα πρόσφατα με στοιχεία του υπουργείου Οικονομικών της Παλαιστίνης, η διεθνής βοήθεια προς την ΠΑ, τόσο απαραίτητη για την λειτουργία της, έπεσε κατά 81% κατά τους πρώτους οκτώ μήνες του 2020!! Συγκεκριμένα, η αραβική βοήθεια μειώθηκε στα 38 εκατομμύρια δολάρια, από 198 εκατομμύρια κατά την ίδια περίοδο πέρυσι. Μόνο η βοήθεια της Σαουδικής Αραβίας μειώθηκε από 130 εκατομμύρια δολάρια σε μόλις 30 εκατομμύρια δολάρια. Παρόλα αυτά και την οικονομική κρίση που την μαστίζει, η ΠΑ εξακολουθεί να αρνείται να αποδεχθεί τους φόρους που συγκεντρώνει το Ισραήλ και της αναλογούν, από τότε που το Ισραήλ άρχισε να αφαιρεί το ποσό που ισχυρίζεται, ότι δαπανάται για την υποστήριξη Παλαιστινίων και των οικογενειών των, που φυλακίστηκαν για τρομοκρατία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, μέχρι στιγμής, αρνήθηκε να καλύψει το έλλειμμα, λέγοντας ότι η ΠΑ πρέπει πρώτα να δεχθεί τα ανωτέρω κεφάλαια – τους δασμούς και τον φόρο προστιθέμενης αξίας, μείον την έκπτωση – προτού η Ευρώπη εξετάσει την αύξηση της βοήθειας. Το Ισραήλ εκτιμά ότι η οικονομική πίεση θα αναγκάσει τελικά την ΠΑ να αποδεχτεί τα χρήματα από τη φορολογία που της αναλογούν και επίσης να αποδεχθεί το ειρηνευτικό σχέδιο του Τραμπ, ανακτώντας έτσι την αμερικανική και την αραβική βοήθεια. Το Ισραήλ πιστεύει, επίσης, ότι εάν επιδεινωθεί η κρίση, αραβικά κράτη όπως το Κατάρ, το οποίο έχει ήδη γίνει το ATM της Λωρίδας της Γάζας, θα σπεύσει να διασώσει την ΠΑ. Αλλά μέχρι στιγμής, και οι δύο υποθέσεις φαίνονται αβάσιμες.
Εκτιμήσεις – Προοπτικές
Το ερώτημα που αφορά το Ισραήλ και τους Άραβες συμμάχους του, είναι εάν πρέπει να αφήσουν την Τουρκία και ιδίως το Κατάρ να γεμίζουν τα άδεια ταμεία της ΠΑ, αυξάνοντας την επιρροή στην ΠΑ. Αυτό είναι, επίσης, και ένα δίλημμα για τον Αμπάς, ο οποίος πρέπει να πάρει μια στρατηγική απόφαση, που θα έχει σημαντικές επιπτώσεις για το μέλλον της ΠΑ και το μέλλον κάθε διπλωματικής λύσης. Η επιλογή της Φατάχ και της Χαμάς να εμπλέξουν και να συμπορευτούν με τον «λάθος συνασπισμό» στις μεταξύ των συνομιλίες συμφιλίωσης, δεν θα λέγαμε ότι είναι σοφή επιλογή υπό τις υφιστάμενες συνθήκες, που ίσως αποβεί μοιραίο για το παλαιστινιακό ζήτημα γενικά. Δεν μπορεί να αγνοείς τις διαχρονικά ηγετικές αραβικές δυνάμεις, Αίγυπτο και Σαουδική Αραβία, προς χάριν μιας φιλόδοξης αλλά λίαν επικίνδυνης αναθεωρητικής κρατικής οντότητας, όπως η Τουρκία, που το παρελθόν της αποτελεί μια ισχυρή τοξική ανάμνηση στο DNA όλων των Αράβων, που δεν αλλοιώνεται και να επιλέγεις μια αραβική χώρα που έχει τεθεί στο περιθώριο, ως μέγας χορηγός ισλαμιστικών τρομοκρατικών οργανώσεων, επειδή αποτελεί το ΑΤΜ της οικονομίας σου. Με την εκλογή ως προέδρου των ΗΠΑ του Μπάιντεν, ο Αμπάς ελπίζει σε καλύτερες πλέον συνθήκες σε σχέση με την προεδρία Τραμπ, ενώ ελπίζει ότι ένας νέος πρόεδρος των ΗΠΑ σύντομα θα βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά. Μάλλον είναι δύσκολο έως απίθανο ο νέος πρόεδρος να αλλάξει άρδην την ήδη υφιστάμενη αμερικανική πολιτική στην περιοχή. Θα συνεχίσει να στηρίζει το Ισραήλ και την επιτευχθείσα «Συμφωνία του Αβραάμ», θα θελήσει να επιτύχει μια λύση για το παλαιστινιακό, «στρογγυλοποιώντας» το ήδη προτεινόμενο σχέδιο, αλλά με την Χαμάς δεν έχει και πολλά περιθώρια, λόγω της σύνδεσής της με την τρομοκρατία και τις ακραίες ισλαμιστικές οργανώσεις, που η αμερικανική διοίκηση έχει κατατάξει. Λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη τις τελευταίες αποκαλύψεις της εφημερίδος THE SUNDAY ΤΙΜΕS του Λονδίνου, περί μυστικού κέντρου επιχειρήσεων της Χαμάς στην Κωνσταντινούπολη, όπου διεξάγει επιχειρήσεις κυβερνοπολέμου και αντικατασκοπείας (cyberwarfare and counter-intelligence operations) κατά δυτικών στόχων , φυσικά με την έγκριση του προέδρου Ερντογάν και την στήριξη της τουρκικής Υπηρεσίας πληροφοριών ΜΙΤ, θα είναι δύσκολο για τον αμερικανό πρόεδρο να τα αγνοήσει και να στηρίξει την Τουρκία και την ΠΑ. Και ένα τελευταίο και πολύ σημαντικό για την πολιτική των ΗΠΑ στην Μέση Ανατολή: Σύμφωνα με αποκαλύψεις στις ΗΠΑ, ο εκλεγείς πρόεδρος Μπάιντεν ψηφίστηκε από το 70-75% των Αμερικανο-εβραίων στις ΗΠΑ, χρωστάει την εκλογή του στο Εβραϊκό λόμπι και δεν μπορεί να το αγνοήσει, η να αλλάξει πολιτική σε ότι έχει σχέση με το Ισραήλ, που θα συνεχίσει να αποτελεί τον κυριότερο πυλώνα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής στην περιοχή Μέσης Ανατολής – Ανατολικής Μεσογείου. Και σε ότι μας αφορά, ας μην ξεχνάμε ότι την ημέρα της βεβήλωσης της Αγίας Σοφίας με την μετατροπή της σε τζαμί, ο ηγέτης της ΠΑ Μαχμούτ Αμπάς κάλεσε τον Ερντογάν και εξέφρασε την ευχαρίστησή του για την μετατροπή, αδιαφορώντας αν ένα ποσοστό Παλαιστινίων είναι Χριστιανοί Ορθόδοξοι.
*Ο Ιωάννης Αθ. Μπαλτζώης είναι Αντγος (ε.α.), με Μεταπτυχιακό (M.Sc.) στην Γεωπολιτική και την Γεωστρατηγική από το Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛΙΣΜΕ)
Πηγές: https://www.haaretz.com
https://www.thetimes.co.uk/article/hamas-running-secret-cyberwar-hq-in-turkey-29mz50sxs
https://www.middleeastmonitor.com/20200727-abbas-welcomes-hagia-sophia-