Χρήστος Μηνάγιας*: Προς νέα στρατηγική της Τουρκίας απέναντι στην Δύση;
Τα στοιχεία που καθορίζουν τις αρχές της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: στα δομικά και σε αυτά που αφορούν σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους. Σε ό,τι έχει να κάνει με τα δομικά στοιχεία, αυτά σχεδόν δεν έχουν αλλάξει από την τελευταία περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και περιλαμβάνουν τη γεωγραφία, τη δημογραφική δομή, την ιστορία και τους βασικούς στόχους της εθνικής πολιτικής. Ειδικότερα:
Η γεωγραφία έχει να κάνει με το γεγονός ότι, η Τουρκία ευρίσκεται στο κομβικό γεωπολιτικό σημείο, το οποίο διαχωρίζει τον υπερατλαντικό κόσμο με τον αντίστοιχο ασιατικό όπου οι οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές αναταράξεις βρίσκονται συνεχώς στο προσκήνιο. Το γεγονός αυτό έχει ως συνέπεια οι εν λόγω κλυδωνισμοί να επηρεάζουν άμεσα την Τουρκία.
Η δημογραφική δομή της Τουρκίας έχει τις ρίζες της σε μουσουλμάνους με καταγωγή από την Κεντρική Ασία. Ωστόσο, οι οθωμανικές καταβολές και οι μετακινήσεις πληθυσμών κατέστησαν την Τουρκία μια χώρα η οποία διεκδικεί δημογραφικό ρόλο, ταυτόχρονα, στην Ευρώπη, στην Ασία, στη Μεσόγειο, στη Μαύρη Θάλασσα, στα Βαλκάνια και στον Καύκασο.
Η ιστορία, ως δομικό στοιχείο της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, αφορά στην επιδίωξη της Άγκυρας να αποκαταστήσει τις γέφυρες επικοινωνίας με τους λαούς και τα κράτη που τελούσαν υπό την κατοχή των Οθωμανών και στη συνέχεια να διεισδύσει σε αυτά πολιτιστικά, οικονομικά και πολιτικά.
Και τέλος, οι βασικοί στόχοι της εθνικής πολιτικής έχουν να κάνουν με την τουρκική αντίληψη ότι, μια ανεξάρτητη πολιτική και οικονομική ισχύς θα έχει ως αποτέλεσμα τη δυνατότητα ενάσκησης μια ανεξάρτητης εξωτερικής πολιτικής. Εν προκειμένω, η απόφαση της Άγκυρας να τηρεί ίσες αποστάσεις μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Ρωσίας μπορεί να δημιουργεί προβλήματα στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις με άμεσες επιπτώσεις στην οικονομική της ισχύ, ωστόσο η Τουρκία εκτιμά ότι, τελικά θα αναβαθμισθεί το περιφερειακό και εν μέρει το παγκόσμιο προφίλ της.
Συνακόλουθα δε, και μέχρι την ολοκλήρωση της επικαιροποίησης του Εγγράφου Πολιτικής Εθνικής Ασφάλειας, η υφιστάμενη αμερικανοτουρκική κρίση επέβαλε στην Άγκυρα να καθορίσει μια νέα στρατηγική η οποία περιλαμβάνει τα εξής:
1ον: Τη δημιουργία ενός ισχυρού μηχανισμού διαλόγου με τις πρωτεύουσες των χωρών που αντιτίθενται στη συμπεριφορά των Ηνωμένων Πολιτειών στο παγκόσμιο σύστημα, με τελική επιδίωξη τα πορίσματα του εν λόγω διαλόγου να παρουσιασθούν στη Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών το Σεπτέμβριο. Σημειώνεται ότι, η Γενική Συνέλευση δεν έχει την εξουσία της επιβολής συγκεκριμένων ενεργειών σε οποιαδήποτε κυβέρνηση κράτους μέλους, πλην όμως οι συστάσεις της έχουν ηθική βαρύτητα ως έκφραση της παγκόσμιας κοινής γνώμης.
Συνεπώς η Γενική Συνέλευση με τις συζητήσεις και τα πορίσματα της ασκεί έναν ηθικό έλεγχο που εκδηλώνεται ως πίεση για τα ενδιαφερόμενα μέρη. (σ.σ. Οι σύνοδοι της Γενικής Συνέλευσης διακρίνονται στις τακτικές, τις έκτακτες και τις ειδικές.
α. Η Τακτική Σύνοδος συνέρχεται κάθε χρόνο στις 3 Σεπτεμβρίου και συνεχίζεται μέχρι και τα μέσα Δεκεμβρίου του ίδιου έτους.
β. Η έκτακτη σύνοδος μπορεί να συγκληθεί εφόσον το ζητήσει το Συμβούλιο Ασφαλείας ή η πλειοψηφία των μελών του Οργανισμού, ή ακόμα και ένα μέλος που υποστηρίζεται όμως από την πλειοψηφία.
γ. Η ειδική σύνοδος συγκαλείται μέσα σε 24 ώρες για πολύ επείγοντα θέματα και εφόσον το ζητήσουν εννέα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας ή η πλειοψηφία των μελών του ΟΗΕ ή και ένα μέλος του ΟΗΕ που υποστηρίζεται όμως από την πλειοψηφία.).
2ον: Να παραμείνει ανοικτός ο δίαυλος επικοινωνίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
3ον: Συνεργασία με χώρες όπως, το Κουβέιτ, το Κατάρ και η Κίνα για εξασφάλιση πηγών χρηματοδότησης.
4ον: Προσέγγιση με χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης οι οποίες θα επηρεασθούν άμεσα από μια ενδεχόμενη πτώχευση της Τουρκίας στον οικονομικό τομέα, καθώς επίσης θα υποστούν τις άμεσες συνέπειες σε περίπτωση που τεθεί σε κίνδυνο η συμφωνία Άγκυρας-ΕΕ για το προσφυγικό. Για το λόγο αυτό αποφασίσθηκε η πραγματοποίηση συμβολικών ενεργειών που έχουν ως στόχο την κοινή γνώμη των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης προκειμένου να αναστραφεί το αρνητικό προφίλ της τουρκικής κυβέρνησης και του προέδρου Ερντογάν. Συνεπώς, η αποφυλάκιση των δύο Ελλήνων Στρατιωτικών και του επίτιμου προέδρου της Διεθνούς Αμνηστίας στις 15 Αυγούστου εκλαμβάνεται ως το αρχικό στάδιο μιας ενδεχόμενης επαναπροσέγγισης της Άγκυρας με την Ευρώπη. Επισημαίνεται ιδιαίτερα ότι, αυτό δεν θα πρέπει να δημιουργήσει ψευδαισθήσεις και να εκληφθεί από ελληνικής πλευράς ως ένα βήμα της Άγκυρας για επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών. Άλλωστε, η συγκρότηση τριών νέων ταξιαρχιών καταδρομών, η 41η στο Vize της Ανατολικής Θράκης, η 7η στη Sakarya υπαγόμενη στη Στρατιά Αιγαίου και η 17η στην Τραπεζούντα συνηγορούν υπέρ της άποψης αυτής δεδομένου ότι, αναβαθμίζεται αριθμητικά και ποιοτικά η τουρκική απειλή.
5ον: Προσπάθεια βελτίωσης των διπλωματικών σχέσεων με την Αίγυπτο.
6ον: Αναστολή της συμφωνίας χρησιμοποίησης της τουρκικής αεροπορικής βάσης στο İncirlik και αποχώρηση από αυτήν των αεροπορικών δυνάμεων ξένων κρατών.
7ον: Απαγόρευση των πτήσεων αεροσκαφών των Ηνωμένων Πολιτειών για συμμετοχή σε αεροπορικές επιχειρήσεις και επιχειρήσεις συλλογής πληροφοριών.
8ον: Απόσυρση του ραντάρ ΑΝ-ΤΡΥ-2 που είναι εγκατεστημένο από το 2012 στην περιοχή Kürecik της Malatya στη νοτιοανατολική Τουρκία με συνέπεια να αποστερηθεί η δυνατότητα έγκαιρης προειδοποίησης σε περίπτωση εκτόξευσης βαλλιστικού πυραύλου από το ανατολικό και βόρειο Ιράν.
9ον: Απαγόρευση στα αεροσκάφη εγκαίρου προειδοποιήσεως AWACS του ΝΑΤΟ να χρησιμοποιούν τα αεροδρόμια της Τουρκίας.
10ον: Υπογραφή συμφωνίας με το ψευδοκράτος στην κατεχόμενη Κύπρο για τη δημιουργία στρατιωτικών, αεροπορικών και ναυτικών βάσεων πέραν των υπαρχόντων.
11ον: Αναστολή της συμφωνίας 11 δισ. δολαρίων με την αμερικανική πολυεθνική εταιρεία Boeing που υπογράφηκε στις 22-09-2017 για την προμήθεια 25 (+5 opsiyon) αεροσκαφών Dreamliner 787-900 για την κάλυψη των αναγκών των τουρκικών αερογραμμών THK.
12ον: Τερματισμό της επιχείρησης του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο για τον περιορισμό των προσφυγικών ροών.
13ον: Ανακοίνωση προσωρινής αναστολής της τουρκικής συμμετοχής στις ασκήσεις του ΝΑΤΟ στη Μαύρη Θάλασσα.
14ον: Ανακοίνωση απόσυρσης της τουρκικής ναυτικής συμμετοχής από την επιχείρηση UNIFIL του ΟΗΕ στο Λίβανο.
15ον: Επαναξιολόγηση της Συμφωνίας Αμυντικής Συνεργασίας Τουρκίας-ΗΠΑ.
16ον: Δρομολόγηση των διαδικασιών συνεργασίας με το Ιράν στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας.
17ον: Ανακοίνωση αναστολής της Συμφωνίας με τη Ευρωπαϊκή Ένωση για την επανεισδοχή παράνομων μεταναστών.
18ον: Δρομολόγηση των διαδικασιών για την επιδίωξη αναγνώρισης του ψευδοκράτους στην κατεχόμενη Κύπρο από τη Ρωσία.
19ον: Ανακοίνωση ότι δεν θα υπογραφεί η υποψηφιότητα της Γεωργίας στο ΝΑΤΟ.
20ον: Μη αναγνώριση της νέας ονομασίας των Σκοπίων σε Βόρεια Μακεδονία.
21ον: Ολοκλήρωση σε σύντομο χρονικό διάστημα της δίκης κατά του Αμερικανού πάστορα Andrew Brunson σε ανοικτό ακροατήριο.
22ον: Συνέχιση των ψυχολογικών επιχειρήσεων στο εσωτερικό της χώρας και στο εξωτερικό (κατά βάση ισλαμικές χώρες) προκειμένου η κοινή γνώμη των χωρών να υιοθετήσει την άποψη ότι οι κυρώσεις των Ηνωμένων Πολιτειών στερούν το ψωμί από τον τουρκικό λαό.
Συμπερασματικά, εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς ότι, υπό τις παρούσες συνθήκες ο Tayyip Erdoğan εφαρμόζει την πάγια τακτική του. Δηλαδή καταδεικνύει ότι, είναι έτοιμος να υπερβεί τις κόκκινες γραμμές έχοντας όμως ως στόχο να πετύχει το win win (σ.σ. kazan kazan στα τουρκικά). Επίσης, ένα δεύτερο ζήτημα που τίθεται έχει να κάνει με το γεγονός ότι, ο τρόπος με τον οποίο ο Erdoğan διαχειρίζεται την παρούσα κρίση κρίνεται σκόπιμο να εκληφθεί ως το modus operandi μιας ενδεχόμενης ελληνοτουρκικής κρίσης στο μέλλον.
* Ο Χρήστος Μηνάγιας είναι ταξίαρχος ε.α., γεωστρατηγικός αναλυτής και συγγραφέας πέντε βιβλίων. Το πρώτο βιβλίο του με τίτλο «Η Γεωπολιτική Στρατηγική και η Στρατιωτική Ισχύς της Τουρκίας» εκδόθηκε το 2010. Το 2014, εκδόθηκαν τα βιβλία του με τίτλους «Αποκαλύπτοντας τον Τουρκικό Λαβύρινθο-Ισλάμ και Πολιτική στην Τουρκία», «Απόρρητος Φάκελος Τουρκία-Η Εθνική Στρατηγική της Τουρκίας» και «Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις και Εξοπλισμοί». Και το 2018, εκδόθηκε το βιβλίο του με τίτλο «Μέτωπα Σύγκρουσης και Πολέμου της Τουρκίας».
Πηγές:
– Τούρκος καθηγητής πανεπιστημίου Çağrı Erhan
– Τουρκάλα αρθρογράφος Aslı Aydıntaşbaş
– www.21yyte.org/