Blog

Το λογικό, μετά την προσγείωση του Ilyushin96, θέλει και αυτό να προσγειωθεί στη νέα πραγματικότητα, αλλά . . . Σε μια διαδρομή αρκετών χιλιομέτρων, από το Sheremetyevo μέχρι το κέντρο της πρωτεύουσας, οι συνειρμοί, σε αδιάλειπτη ροή, σε διαπερνούν, σε αναστατώνουν έως ευχάριστα και σε πάνε μακριά. Μορφές και ιστορίες, πρόσωπα και θρύλοι, οι άνθρωποι και η μοίρα τους, ένας ολόκληρος κόσμος στο διάβα του χρόνου. Οι Ρώς και οι τσάροι σ΄έναν ασύλληπτο επεκτατισμό δια μέσω των αιώνων.

Το πολύπυργο Κρεμλίνο ως πολιτικό σύμβουλο και οι κρεμμυδοειδείς χριστιανικοί τρούλοι.  Η πολυμήχανη κατά την παράδοση, σοφή κατά την ιστορία, αγία κατά την εκκλησία, πριγκίπισσα Όλγα του Κιέβου, η πρώτη απόστολος του χριστιανισμού στη Ρωσία. ΗΣοφία Παλαιολογίνα, παντρεύεται τον τσάρο Ιβάν Γ’ και παραλαμβάνει τον δικέφαλο αετό, τα σύμβολα των βυζαντινών Αυτοκρατόρων. Η Μόσχα ως Τρίτη Ρώμη. Τούρκοι εισβάλλουν, επί Ιβάν Δ’ του τρομερού, και φθάνουν μέχρι το Αστραχάν. Ο διπρόσωπος Μέγας Πέτρος κτίζει την Αγία Πετρούπολη, χιλιάδες οι ανθρώπινοι σκελετοί στα θεμέλιά της, και κατεβάζει τον στόλο του στην Αζοφική. Θα θελήσει να φθάσει στην Κωνσταντινούπολη. Ας όψεται ο δεκαοκταετής Κάρολος Β’ της Σουηδίας. Θα του κηρύξει τον πόλεμο.Η μάχη της Πολτάβα – ορόσημο. Ο Λομονόσοφ, στα δεκαεφτά του, θα διανύσει πεζή την απόσταση από τον απώτατο βορρά μέχρι την πρωτεύουσα για να σπουδάσει και αργότερα, ως καθηγητής, θα ιδρύσει το κρατικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας.

Η Μεγάλη Αικατερίνη βαπτίζει τον εγγονό της, Κωνσταντίνο, για να τον ανακηρύξει Αυτοκράτορα της νέας ελληνικής Αυτοκρατορίας. Ο Ορλώφ στην Οίτυλο. Ο Καποδίστριας στην υπηρεσία του Αλέξανδρου Α’. Ο Μέγας Ναπολέων στο Κρεμλίνο, αλλά η ‘‘ξύλινη’’ Μόσχα φλέγεται. Ο Τσάρος Νικόλαος Α’ χρησιμοποιεί στη διπλωματική γλώσσα, για πρώτη φορά, τη λέξη Ελλάς. Ο τσαρέβιτς, φθάνει στον Άγιο Στέφανο, προάστειο της Κωνσταντινουπόλεως. Οι στρατιώτες του διακρίνουν τους τρούλους της Αγίας Σοφίας. Ακουρμένονται τα σήμαντρα και σταυροκοπιούνται. Περιμένουν τη στεντόρια φωνή του αρχηγού τους, να πάρουν την Πόλη. Πάρτε την επί τέλους! Άι σιχτήρ . . . Η μεγάλη δούκισσα της Ρωσίας, Όλγα, Βασίλισσα της Ελλάδος. Ο τσάρος Νικόλαος Β’ , ο τελευταίος των Ρωμανώφ, θα μας ξελασπώσει στον ατυχή πόλεμο του 1897. Μια ανυπέρβλητη μυθιστοριογραφία με παγκόσμια απήχηση διαπερνά την αρκτώα χώρα, αλλά και μια αχαλίνωτη δεισιδαιμονία περιορίζει τον λαϊκό ορίζοντα. Και ο Λένιν, στο τραίνο από Βιέννη προς Αγία Πετρούπολη, δείχνει προς τα χειμερινά ανάκτορα. Το κομμουνιστικό σύστημα, ως τρόπος διακυβερνήσεως, ως τρόπος ζωής, και ως δικτατορία του προλεταριάτου, θα μακροημερεύσει. Όμως . . .

Gaspadin Grigorios, βλέπετε εκεί πέρα; Ο οδηγός με συνεφέρνει. Είναι 9 Μαΐου 1994. Ίσως ακούω τις καμπάνες για τον εσπερινό. Στον μακρινό ορίζοντα, το λυκόφωςπλησιάζει αιματοβαμμένο.Είμαι στο κέντρο της μέχρι πρότινος πρωτεύουσας του παγκόσμιου μπολσεβικισμού. Μου δείχνει, λοιπόν, ένα πολυώροφο κτίριο, μισοκαπνισμένο, και διάτρητο από βολίδες διαφόρων διαμετρημάτων. Είναι το ρωσικό Κοινοβούλιο. Ο Λευκός Πύργος της Μόσχας. Έτσι μοιάζει όλη η Ρωσία, θα προσθέσει. Άλλοι συνειρμοί, στο προσκήνιο!

Όλοι θυμόμαστε τη Γκλάσνοστ (διαφάνεια) και την Περεστρόικα (ανοικοδόμηση) του συμπαθέστατου Γκορμπατσώφ. Και η Ράισα πάντα δίπλα του. Προφανώς, δεν άντεξε τον ανταγωνισμό του πολέμου των άστρων, του Ρέηγκαν, και θέλησε να δημιουργήσει ένα σοσιαλδημοκρατικό καθεστώς. Το βέβαιον είναι, ότι πέτυχε να βάλει τη Σοβιετική Ένωση σε διαδικασίες εκσυγχρονισμού. Εκλογές για το κοινοβούλιο. Ελευθερία του Τύπου. Ανεξάρτητο Συνταγματικό Δικαστήριο. Απέμενε μια ριζική οικονομική μεταρρύθμιση. Όμως, μέχρι να γίνουν τα πρώτα βήματα, η ΕΣΣΔαρχίζει να παραπαίει.  Η κάθε πρώην Σοβιετική Δημοκρατία δειλά-δειλά ακολουθεί ανεξάρτητο μοναχικό δρόμο. Και η Ρωσία, μία από τις δεκαπέντε πρώην, τον δικό της. Ντόμινο αποσχίσεων. Άνεμος ελευθερίας. Κατάσταση μη ελεγχόμενη και οι παράπλευρες συνέπειες μοιάζουν βίαιες.

Το ημερολόγιο δείχνει 19 Αυγούστου 1991.Μια ομάδα κομμουνιστών της παλαιάς φρουράς στέλνει άρματα μάχης εναντίον του Λευκού Οίκου της Μόσχας. Επιδίωξη τους, να σταματήσει ο εκδημοκρατισμός. Πρόεδρος της Ρωσίας είναι ο Μπορίς Γέλτσιν.  Βρίσκεται και αυτός ανάμεσα στο ανώνυμο πλήθος των Ρώσων που έσπευσαν να υπερασπιστούν τη νεοσύστατη δημοκρατία τους με ειρηνικό τρόπο. Ανέβηκε σε ένα άρμα μάχης, κατήγγειλε το εγχείρημα ως μια κυνική υπερσυντηρητική απόπειρα πραξικοπήματος, και τα άρματα μάχης αποσύρθηκαν. Ο Γέλτσιν πλέον προβάλλεται ως ο θαρραλέος υπερασπιστής της δημοκρατίας. Κάτι σαν λαϊκός ήρωας. Και στο ανώνυμο πλήθος κυριαρχεί η αίσθηση, ότι πρώτη φορά μπορούν πράγματι να επηρεάσουν τις πολιτικές εξελίξεις στη χώρα τους.Ο Γκορμπατσώφ παραιτείται. Η Σοβιετική Ένωση διαλύεται. Και ο ΤζέφριΣάκς θα πει, ‘‘Θεέ μου, τέτοια γεγονότα συμβαίνουν μια φορά κάθε αιώνα’’!Ποιός Ντοστογιέφσκι και ποιος Τολστόι θα τα περιγράψει;

Ο Γέλτσιν είχε καλέσει στη Ρωσία, ως σύμβουλο για τις άμεσες μεταρρυθμίσεις, τον 37άχρονο, τότε, Αμερικανό οικονομολόγο JefferySachs, καθηγητή στοHarvard. Ποιος Τρότσκι να το φανταζόταν!Συγκρότησε ομάδα από ρώσους οικονομολόγους, αφοσιωμένους οπαδούς του ΜίλτονΦρίντμαν, του πατριάρχη της ελεύθερης αγοράς. Ποιός μπολσεβίκος θα το ονειρευόταν! Και εξασφάλισε για έναν χρόνο την απόλυτη εξουσία. Εύκολο και σύνηθες! Με αυτό το τρίπτυχο, θα προσπαθήσει για την αναμόρφωση της οικονομίας της Ρωσίας.Έγιναν πολλά. Εφαρμόστηκαν μοντέλα της ‘‘Σχολής του Σικάγου’’, με βάση το αξίωμα, ότι <<στην ελεύθερη αγορά, τα άτομα δρώντας με βάση τις ιδιοτελείς επιθυμίες τους, δημιουργούν τα μέγιστα οφέλη για όλους>>.Με άλλα λόγια, από τη μαρξιστική εργατική ουτοπία στην επιχειρηματική ουτοπία, όπως θα λεχθεί. Όμως, έπρεπε να τερματιστεί η κεντρικά ελεγχόμενη οικονομία.Η χώρα αιφνιδιάστηκε. Οι Ρώσοι ζήτησαν ‘‘όχι άλλα πειράματα’’. Και οι βουλευτές ψήφισαν την ανάκληση των έκτακτων εξουσιών του Γέλτσιν. Ο ίδιος, βέβαια, σε αγαστή συνεργασία με την Ουάσιγκτων, θα του δώσει και οικονομική βοήθεια, και το ΔΝΤ παρών να ζητάει αυστηρή δημοσιονομική προσαρμογή, διαλύει το κοινοβούλιο και στέλνει στρατιωτικές μονάδες να το ‘‘προστατεύσουν’’. Φθάνομε έτσι στις 3 Οκτωβρίου 1993. Ένα πλήθος υποστηρικτών του κοινοβουλίου κατευθύνεται προς το τηλεοπτικό μέγαρο και απαιτεί αντικειμενική ενημέρωση. Θα δεχθεί επίθεση με πολυβόλα. Περίπου εκατό διαδηλωτές θα χάσουν τη ζωή τους. Την επομένη, ο πρόεδρος θα στείλει εκατοντάδες στρατιώτες και άρματα μάχης. Το κοινοβούλιο θα χτυπηθεί με εντολή του Γέλτσιν, πλέον, με όπλα ποικίλου διαμετρήματος. Έως πεντακόσιοι  άνθρωποιθα χάσουν τη ζωή τους. Η μεγαλύτερη έκρηξη βίας που είχε βιώσει η Μόσχα μετά το 1917. Το κοινοβούλιο θα αποκτήσει το παρωνύμιο ‘‘ΜέλαςΟίκος’’. Έτσι θα το αντικρύσω επτά μήνες αργότερα.

Οι αλλαγές είναι ραγδαίες. Ο 35άχρονος γαμβρός του Γέλτσιν, ΑνατόλιΤσουμπάις (τρυποφράκτης), αναλαμβάνει το χαρτοφυλάκιο των αποκρατικοποιήσεων και δηλώνει, <<Για να υπάρχει δημοκρατία στην κοινωνία, πρέπει να υπάρχει δικτατορία στην εξουσία>>. Τέτοια! Άνω των διακοσίων χιλιάδων κρατικών επιχειρήσεων οδεύουν προς την ιδιωτικοποίηση, και προσελκύουν ξένους επενδυτές. Ο καπιταλισμός,  στο τσαρικό κατώφλι. Η παρένθεση του μπολσεβικισμού κλείνει. Λένιν και Στάλιν διαγράφονται οριστικά. Ιδιαίτερα, το ‘‘γκρέμισμα’’ του Στάλιν  είχε ξεκινήσει πολλά χρόνια πριν. Ούτε ένα άγαλμά του δεν έμεινε όρθιο. Στα σχολικά βιβλία, ούτε μιά αναφορά στον ‘‘πατερούλη’’. Τι απέγινε ο πρωτεργάτης του ‘‘Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου’’; Εκατομμύρια οι ‘‘αντιφρονούντες’’ που δολοφόνησε.

Ανάμεσα στους πρώτους ξένους επενδυτές, και η ΕΤΕΠ International των υπομηχανικών-επιχειρηματιών Αρφάνης – Χιόνης. Όταν τα αφεντικά με κάλεσαν για συνέντευξη, έχοντας μπροστά τους το βιογραφικό μου, θα μου πουν, πρωτίστως θέλομε αεροπορική αποφασιστικότητα, τα νομικά απαραίτητα, αλλά έρχονται σε δεύτερη μοίρα. Πράγματι, είχα προσκομίσει και το πτυχίο της Νομικής (1976-81), το οποίο είχα πάρει με πολύ πορτατίφ, όπως θα έλεγε και οκαλός συνάδελφος Theodoros. Το προξενιό με την εταιρία το είχε κάνει έτερος καλός συνάδελφος, ο Αντώνης Κοζανίτης.

Στη Μόσχα,η Εταιρεία είχε γραφείο παρακολουθήσεως των προγραμμάτων αποκρατικοποιήσεων, και στο ηρωικό Στάλινγκραντ, μετονομάστηκε σε Βόλγκογκραντ στα πλαίσια της αποσταλινοποιήσεως, 1000 χλμ Ν, ΝΑ της Μόσχας,  είχαμε την έδρα για την ανάπτυξη των νέων επενδύσεων και την εκμετάλλευση των όσων ολοκληρώνοντο. Σε υψηλό επίπεδο, η εταιρία, ως κατασκευαστική, με μεγάλες δραστηριότητες στη Λιβύη (το δίδυμο θα μεσολαβήσει για την περιβόητη, θυμόσαστε, συνάντηση  τωνΜιτεράν, Καντάφι και Παπανδρέου, εδώ να δείτε μυστική διπλωματία!), θα επιδιώξει καιτην ανάληψη κατασκευής δύο γεφυρών επί του Βόλγα. Η στρατηγική της εταιρίας ήταν, <<από τον σπόρο στο σπαγγέτι>> και <<από το σπέρμα στην τυποποιημένη μπριζόλα>>. Με όλα τα ενδιάμεσα και αναγκαία assets, είτε στην κυριότητά της είτε υπό τον πλήρη έλεγχό της.

Επιλεγμένοι σπόροι δημητριακών και χοιρομητέρες από το εξωτερικό. Χοιροστάσια  (πρώην κολχόζ) σε αναβαθμισμένη λειτουργία. Εργοστάσιο παραγωγής ζωοτροφών (με διευθυντή τον Γιώργο Ματσούκη,από τη Βωβούσα,  παιδί του παιδομαζώματος και ο πατέρας του θαμμένος στην Τασκένδη, 4000 χλμ ΝΑ της Μόσχας). Δώδεκα χιλιάδες στρέμματα καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Όλα τα σχετικά μηχανήματα φερμένα από Ιταλία. Εκ θεμελίων κατασκευή εργοστασίου επεξεργασίας κρέατος. Το  συμπαθέστατο γουρούνι να μπαίνει περπατώντας και να βγαίνει τυλιγμένο σε σελοφάν. Κατασκευή εργοστασίου παραγωγής ηλιέλαιου. Ο εξοπλισμός ήρθε σχεδόν συναρμολογημένος από Ιταλία.Δεν είναι όμως αρκετά . . . !

Η γεωργική παραγωγή στο νομό Βόλγκογκραντ, περίπου όμοιος σε σχήμα και μέγεθος με τη Γαλλία, ελέγχεται από εικοσιπέντε Elevators, ας πούμε silos. Τεράστια οικοδομήματα. Τα μόνα ‘‘εμπόδια’’ που διακόπτουν την απέραντη επίπεδη νότια Ρωσία. Μετά την κατάρρευση των πάντων, μόνον δώδεκα από αυτά λειτουργούσαν. Αποφασίστηκε, λοιπόν, να πάρουμε την πλειοψηφία των μετοχών. Ποιών μετοχών; Η Κεντρική Εξουσία, στα πλαίσια του προγράμματος ξεπουλήματος, είχε μοιράσει στους εργαζόμενους, ανάλογα με τη θέση-βαθμό και τα χρόνια υπηρεσίας, Vouchers, τα οποία μέχρι κάποια σύντομη ημερομηνία μπορούσαν να τα πουλήσουν.  Μετά, αυτομάτως μετατρέποντο σε μετοχές, σε όποιου τα χέρια ευρίσκοντο.

Με μια μαύρη τσάντα, λοιπόν, παραφουσκωμένη με δολάρια, από τα κέρδη της εταιρίας στη Λιβύη, επισκεπτόμουνα τους χώρους δουλειάς αυτών των οικονομικών οάσεων, για να αγοράσω τόσα vouchers,ώστε να μας εξασφαλίζουν την πλειοψηφία των μετοχών. Έπρεπε να τους πείσω για την τιμή που τους προσφέραμε και, το σπουδαιότερο, ότι θα συνέχιζαν να εργάζονται. Αναφερόμουνα στην ταυτότητα και τις προοπτικές της εταιρείας. Αλλά εκείνο που τους ενθουσίαζε ήταν η αναφορά μου στον Γιούρι Γκαγκάριν και στον LeonidΜιλιούτιν, τον ρώσο αεροπορικό ακόλουθο-συνάδελφο στη Βόννη. Για να μην μακρηγορώ, έγινα πρόεδρος του ΔΣ και στα δώδεκα αυτά υγιήElevators. Και τα αφεντικά θα μου διαμηνύσουν, τώρα γνωρίσαμε και τις αεροπορικές ταχύτητες. Την επομένη, βέβαια, των αγοραπωλησιών, τα δολάρια των εισπράξεων μετατρέπονταν σε τηλεοράσεις και στερεοφωνικά, δυτικής προελεύσεως. Πάντως, σε αυτές τις συναλλαγές μου, και ήταν πάρα πολλές, δεν συνάντησα ούτε έναν αναλφάβητο, ακόμη και σε προχωρημένες ηλικίες. Ένα από τα τόσα εντυπωσιακά της ρωσικής κοινωνίας!

Φανταστείτε ,τώρα, τι έγινε στη βαριά βιομηχανία, τα ορυχεία και τους πετρελαϊκούς κολοσσούς. Εδώ οι μετοχές, με τη βοήθεια ξένων, πάντα, επενδυτών και την εσωτερική πληροφόρηση εξασφαλισμένη, περιήλθαν στα χέρια της νέας ρωσικής νομενκλατούρας. Κάπως έτσι δημιουργήθηκαν οι νέοι ρώσοι ‘‘ολιγάρχες’’, σε αγαστή συνεργασία με τα ‘‘παιδιά του Σικάγου’’, συγκεντρώνοντας για τον εαυτό τους τεράστιο πλούτο, ο οποίος είτε έμεινε στο εξωτερικό είτε φυγαδεύτηκε στο εξωτερικό.

Φανταστείτε έναν Αμπράμοβιτς να βγαίνει από μια . . . ρωσοποιημένη Παλαιά Διαθήκη! Και οι μετοχές να εκτινάσσονται σε στρατοσφαιρικά ύψη.Αλλά τα supermarkets αδειάζουν! Και τα φουγάρα δεν καπνίζουν, πλέον. Το εργοστάσιο κατασκευής τρακτέρ, στα περίχωρα του Στάλινγκραντ εκτείνεται σε απόσταση δώδεκα χιλιόμετρα κατά μήκος του Βόλγα. Στον Β’ΠΠ τροφοδοτούσε το μέτωπο με άρματα μάχης. Τώρα, σκουριάζει. Οι συνταξιούχοι πού και πού εισπράττουν κάποια πενιχρή σύνταξη. Ξεπωλούνται απίστευτα οικογενειακά κειμήλια. Πως καταρρέει μια αυτοκρατορία!

Ο Χιόνης, μόνον αυτός, (ο Αρφάνης είχε να διαχειριστεί το εσωτερικό ελληνικό πολιτικο-κομματικό μέτωπο) μας επεσκέπτετο τρείς με τέσσερις φορές το χρόνο,έχοντας μαζί του κάθε φορά γεωπόνους και κτηνιάτρους καθηγητές των ελληνικών Πανεπιστημίων, με το αεροσκάφος της εταιρίας, με χειριστές τους συναδέλφους, Γιώργο Χρηστάκη και ΠαναγιώτηΜπατλάκα.  Κάποιες φορές μου παραχωρήθηκε η θέση του συγκυβερνήτη. Και τον Χιόνη να θέλει να ακούει την αεροπορικήμας γνώμη για την επιλογή!

Η τελευταία μας πράξη, ως ξένοι επενδυτές, ήταν η απόκτηση μετοχών (12%) στα ναυπηγεία του Τάγκανρογκ στην Αζοφική. Εκεί που ο Μέγας Πέτρος κατέβασε από το Γιάροσλαβ 300 καράβια, μέσω Ντόν. Πριν μεταβώ εκεί για να συμμετάσχω (συμμετέχω . . . κατά τους δικούς μας δημοσιογράφους!) στον πλειστηριασμό, έγινε μια μικροσύσκεψη στο Ροστώφ. Αν σας πώ, με επιφύλαξη, ότι παρών ήταν και ο Ιβάν Σαββίδης, μη με κράξετε!
Αλλά υπάρχουν και οι δίσεκτοι χρόνοι. Ο Καντάφι θα κλείσει τις στρόφιγγες προς τις ξένες εταιρείες, σε ένα αντι-εμπάρκο για τα αντίποινα που είχε θεσπίσει η Δύση εναντίον του για το γνωστό αεροπορικό ατύχημα. Οι επενδύσεις της εταιρείας στη Ρωσία, μετά από πέντε χρόνια, άρχισαν να ξεμένουν από ρευστό. Ο Αρφάνης θα φύγει από τη ζωή και σε λίγο θα τον ακολουθήσει και ο Χιόνης. Αείμνηστοι, να είναι. Και οι κληρονόμοι τους θα ακολουθήσουν τη γνωστή καταστροφική συνταγή. Οι επενδύσεις εξανεμίζονται.Πως καταρρέει μια αυτοκρατορία!

Αυτή η συγκυρία θα συμπέσει με τις απανωτές επιθέσεις τσετσένων στη Μόσχα. Είχε προηγηθεί ο πόλεμος στην Τσετσενία. Ατέλειωτοι οι συρμοί με πολεμικό υλικό. Μια ατέρμονη πολεμική μηχανή στις ράγες προς Καύκασο. Δέος! Ο Πούτιν, λοιπόν, ο πρωθυπουργός της Ρωσίας, ο ψυχρός και αόριστα απειλητικός Bladimir, όπως τον αποκαλούσαν, θα αναλάβει την καταδίωξη των τσετσένων ‘‘τρομοκρατών’’. Και οι νέοι ρώσοι ολιγάρχες θα μεθοδεύσουν την παράδοση της εξουσίας, και μάλιστα χωρίς εκλογές, από τον Γέλτσιν στον Πούτιν. Από πρωθυπουργός, πρόεδρος. Το ημερολόγιο δείχνει, 31 Δεκεμβρίου 1999. Η πρώτη πράξη του Πούτιν, ως προέδρου, πλέον, θα είναι ένας νόμος που θα προστατεύει τον Γέλτσιν από οποιαδήποτε ποινική ευθύνη. Ο Γκόρκι, μετά τις πρώτες επαναστατικές πράξεις των Λένιν και Τρότσκι θα γράψει, <<Δεν έχουν ιδέα για την ελευθερία και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αλλοτριώνονται ήδη από το βρωμερό δηλητήριο της εξουσίας>>. Ισχύει διαχρονικά, με πολλές αποχρώσεις.

Αντί επιλόγου, θα πω, χωρίς ιεραποστολική διάθεση, αλίμονο στους ανθρώπους που είναι πάντα θύματα τυχοδιωκτισμού, ιδεοληψιών και ‘‘περίεργων ιδεολογιών’’, ένθεν κακείθεν. Κι εμείς σφαζόμαστε για το ποιός  μας έσωσε περισσότερο. Σας κούρασα!
Σπασίμπα, Ντασβιντάνια.
Γρηγόριος Δημ. Νούσιας.