Blog

Ολοκληρώθηκε προ ημερών η τρίτη ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών με την οποία αποδόθηκε ο λογαριασμός στις τράπεζες από την επιδείνωση των συνθηκών το πρώτο επτάμηνο του 2015. Η συνθετότητα των τραπεζικών ζητημάτων δεν διευκολύνει τον μέσο πολίτη να συνδέσει τις εξελίξεις με την προσωπική του ζωή. Είναι όμως απαραίτητο να καταλάβουμε τι ακριβώς συνέβη. Η αξία των μετοχών του Δημοσίου στις τράπεζες ήταν 17 δισ. μόλις ένα χρόνο πριν, τον Οκτώβριο του 2014. Η οικονομία όμως είχε γυρίσει σε θετικό πρόσημο και, με αναμενόμενη ανάπτυξη 2,9% για το 2015, θα έκανε αυτά τα 17 δισ. τουλάχιστον 25 σήμερα, ανάλογα και με τη διεθνή συγκυρία. Αντ’ αυτού, με την ανακεφαλαιοποίηση που μόλις ολοκληρώθηκε τα λεφτά αυτά χάθηκαν στο σύνολό τους, ενώ το Δημόσιο θα καταβάλει και επιπλέον 5-10 δισ. στους νέους ιδιοκτήτες των τραπεζών, κυρίως ξένοι, που απέκτησαν το 83% του τραπεζικού μας συστήματος καταβάλλοντας μόλις 5 δισ. ευρώ. Η άμεση ζημία λοιπόν για τις τράπεζες είναι από 25 μέχρι 35 δισ. ευρώ, ανάλογα με το πόσο καλά θα πήγαινε η οικονομία το 2015.
Οι τιμές που δόθηκαν οι τέσσερις τράπεζες είναι τραγικά χαμηλές. Η Εθνική αποτιμήθηκε 71 εκατ. ευρώ (όσο κάνει ένα μεγάλο κτίριό της), ενώ έχει ίδια κεφάλαια 6,5 δισ., υποτιμήθηκε δηλαδή 99% και με χρηματιστηριακή αξία 1,3 δισ. Η Πειραιώς αποτιμήθηκε 18,3 εκατ. ευρώ, με ίδια κεφάλαια 6,6 δισ. ευρώ, (99,7% υποτίμηση) και χρηματιστηριακή αξία 177 εκατ. Η Alpha αποτιμήθηκε 510 εκατ. ευρώ με ίδια κεφάλαια 6,9 δισ. (93% υποτίμηση) και χρηματιστηριακή αξία 779 εκατ. ευρώ. Η Eurobank αποτιμήθηκε 147 εκατ. ευρώ με ίδια κεφάλαια 4,6 δισ., δηλαδή υποτίμηση 99% και με χρηματιστηριακή αξία 353 εκατ. ευρώ. Ολα πήγαν κανονικά με την ανακεφαλαιοποίηση και κανένα γράμμα του νόμου δεν παραβιάστηκε. Ομως το αποτέλεσμα που επέφερε, η απώλεια δεκάδων δισ. ευρώ για το Δημόσιο και η μεταβίβαση των τραπεζών σε ξένα χέρια έναντι πινακίου φακής προκαλεί ένα μεγάλο ερώτημα: υπήρχε τρόπος να αποφευχθεί αυτό; Ναι υπήρχε.
Η ανακεφαλαιοποίηση βασίστηκε στα stress tests που έγιναν με ακτινογραφία της 30ής Ιουνίου 2015, της χειρότερης στιγμής δηλαδή για τις τράπεζες από τον πόλεμο του 1940. Δεύτερον, οι βασικές παραδοχές για την εξέλιξη της ελληνικής οικονομίας τα προσεχή τρία χρόνια έγιναν επίσης στη χειρότερη στιγμή και με σχεδόν αρνητική προδιάθεση, καθώς υπολόγισαν ύφεση 2,3% όταν σήμερα όλοι μιλούν για 0% φέτος. Τρίτον, η Ευρώπη δεν έκανε δεκτό κανένα αίτημα που θα βελτίωνε τις τιμές των νέων μετοχών, όπως τα περιουσιακά στοιχεία και οι συμμετοχές στο εξωτερικό, ο αναβαλλόμενος φόρος κ.λπ. Τέταρτον, για τη διαδικασία υπολογισμού της τιμής των νέων μετοχών χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος του βιβλίου προσφορών με τιμή εκκίνησης το μηδέν και χωρίς καμία προστατευτική ρήτρα. Πέμπτον, η όλη διαδικασία έτρεξε με ένα υπερβολικά βιαστικό χρονοδιάγραμμα, με την απειλή του «κουρέματος» των καταθέσεων την 1η Ιανουαρίου (Κοινοτική Οδηγία BRRD) και επίσης έτρεξε ταυτόχρονα και για τις τέσσερις τράπεζες, αντί να βγουν διαδοχικά και με στρατηγική. Αποτέλεσμα αυτών των πέντε παραμέτρων ήταν η διαδικασία της ανακεφαλαιοποίησης να καταλήξει σε μία παγίδα για την Ελλάδα από την οποία πουλήσαμε τις τράπεζες σε εξευτελιστική τιμή. Οι επενδυτές αγόρασαν με τιμή 72% κάτω από το κλείσιμο του χρηματιστηρίου στις 18/11 και 99% κάτω από τα ίδια κεφάλαια των τραπεζών.
Συνολικά, οι ακραίες συνθήκες που επικρατούσαν τους προηγούμενους μήνες στο τραπεζικό σύστημα δεν ευνοούσαν να εφαρμοστεί η Κοινοτική οδηγία BRRD «κατά γράμμα», ενώ η δυσμενής θέση της κυβέρνησης στη διαπραγμάτευση μετά τα «τσάμικα» του πρώτου επταμήνου έκανε την άλλη πλευρά απόλυτα άκαμπτη στην παραμετροποίηση της ανακεφαλαιοποίησης που θα βελτίωνε το αποτέλεσμα. Ομως η Ελλάδα, παρά την ελλειμματική κυβέρνηση που έχει, είναι ένα κυρίαρχο κράτος. Οι ακραίες συνθήκες που επικρατούσαν μετά το καλοκαίρι στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα δικαιολογούσαν ένα εναλλακτικό σχέδιο ανακεφαλαιοποίησης. Αυτό δεν θα ήταν καθόλου δύσκολο αν η κυβέρνηση δεν είχε διαρρήξει τις σχέσεις της με την Ευρώπη. Πολλές χώρες ζητούν και παίρνουν παρατάσεις στην εφαρμογή κοινοτικών οδηγιών, αρκεί να παρουσιάσουν κάτι σοβαρό. Ο αντίλογος σε αυτό είναι ότι οποιοδήποτε εναλλακτικό σχέδιο θα κοιτούσε προς την άντληση δανεικών με λεφτά φορολογουμένων άλλων χωρών. Ομως προσέξτε, τα λεφτά αυτά υπήρχαν, ήταν 25 δισ. και είχαν μόλις εγκριθεί για τις ελληνικές τράπεζες. Επιπλέον, υπήρχαν και άλλοι τρόποι να γίνει αυτό, όπως π.χ. να μπει με κεφάλαια ο ESM στις τράπεζες, το ελληνικό Δημόσιο να εγγυηθεί τυχόν ζημίες, ενώ τα κέρδη από την άνοδο της αξίας των μετοχών βραχυπρόθεσμα να επιστραφούν στη χώρα στη λογική των SMP/Anfa. Εγιναν άραγε προσπάθειες από την κυβέρνηση να αποφευχθεί αυτό το αποτέλεσμα; Παρουσίασαν ένα εναλλακτικό σχέδιο; Ετέθη το θέμα για τεχνική επεξεργασία στο Euroworking group; Συζητήθηκε σε πολιτικό επίπεδο στις Βρυξέλλες; Τα ερωτήματα αυτά και άλλα πιο τεχνικά θα πρέπει να απαντηθούν. Οι πολιτικές ή τυχόν ποινικές ευθύνες πρέπει να διερευνηθούν. Είναι πολλά τα λεφτά… Αλέξη.
* Ο κ. Μιχάλης Πεγκλής είναι Research Associate του «Martens Centre».