Blog

Δεν είναι ικανοποιημένη από την σημαντική της επιρροή στη βόρεια Συρία και το Ιράκ, η Άγκυρα επιδιώκει να εδραιώσει ένα πολιτικό, ασφαλιστικό και οικονομικό προπύργιο στο βόρεια Λίβανο – ενώ η Βηρυτός παρακολουθεί ανίσχυρη.

Ανταποκριτής της The Cradle στον Λίβανο Καθώς ο Λίβανος αντιμετωπίζει τα πολυάριθμα εσωτερικά του αδιέξοδα και τις γεωπολιτικές επιπτώσεις του πρόσφατου πολέμου Ισραήλ–Ιράν, η Τουρκία διευρύνει ύπουλα την παρουσία της στην λιβανική επικράτεια – ιδιαίτερα στην βόρεια πόλη της Τρίπολης και τις γύρω περιοχές. Το έργο της Άγκυρας δεν περιορίζεται πλέον σε βοήθεια ή εκπαιδευτικά προγράμματα προς προνομιούχες σουνιτικές κοινότητες στο λιβανικό κράτος· περιλαμβάνει πλέον πολύ πιο σύνθετα εργαλεία: πολιτογράφηση , θρησκευτική προσέγγιση, διείσδυση σε σημαντικές υποδομές, και ένα σώμα ασφαλείας που διαχειρίζεται απευθείας η τουρκική μυστική υπηρεσία από τη Δαμασκό.

Η Τρίπολη διοικείται από τη Δαμασκό

Πηγές ασφαλείας ενημερώνουν την The Cradle ότι η Τρίπολη, η μεγαλύτερη πόλη στο βόρεια Λίβανο, είναι σήμερα μια σημαντική ζώνη επιρροής της Τουρκίας — διαχειριζόμενη και παρακολουθούμενη από την τουρκική κυστική υπηρεσία μέσω ενός γραφείου πεδίου με βάση την περιοχή της Μεζέ στη Δαμασκό. Η επιχείρηση επιβλέπεται από τον Τούρκο αξιωματικό Α.Σ., ο οποίος διευθύνει ένα δίκτυο πεδίου πληροφοριών στην Τρίπολη με αποστολή την επίβλεψη των εξελίξεων στο επίπεδο της οδού, τον συντονισμό πολιτικών και θρησκευτικών δραστηριοτήτων, τη συλλογή πληροφοριών, και την εδραίωση μιας βιώσιμης βάσης τουρκικής “ήπιας ισχύος” στον Λίβανο.

Για πάνω από μια δεκαετία, η Άγκυρα οικοδομεί υποδομές “ήπιας ισχύος” σε ολόκληρο το βόρειο Λίβανο. Οργανισμοί όπως η Τουρκική Υπηρεσία Συνεργασίας και Συντονισμού (TIKA) και το Ίδρυμα Diyanet έχουν ενισχύσει την ανθρωπιστική, θρησκευτική και εκπαιδευτική παρουσία της Τουρκίας, στοχεύοντας τις φτωχές σουνιτικές κοινότητες στην Τρίπολη, τη Μινιέ, τη Ντινιέ, το Ακκάρ και αλλού. Αυτοί οι φορείς παρέχουν τρόφιμα και οικονομική βοήθεια, εκατοντάδες ετήσιες υποτροφίες, και διαχειρίζονται τζαμιά, σχολεία και πολιτιστικά κέντρα.

Αλλά το πιο ευαίσθητο εργαλείο που έχουν εφαρμόσει είναι η χορήγηση τουρκικής ιθαγένειας σε εκατοντάδες λιβανέζικες οικογένειες, με την πρόφαση της οθωμανικής ή τσιγγάνικης καταγωγής. Αυτή η πρακτική έχει δημιουργήσει ένα δημογραφικό με διπλή πίστη – λιβανέζο‑τουρκικό – το οποίο η Άγκυρα μπορεί να ενεργοποιήσει σε οποιαδήποτε μελλοντική περιφερειακή ή εσωτερική σύγκρουση. Είναι τόσο μια βάση ήπιας ισχύος όσο και δυνητικό μοχλό πολιτικής επιρροής.

Ο βραχίονας ασφαλείας: Από τη Μεζέ έως την Τρίπολη

Πίσω όμως από το προσωπείο των «πολιτικών οργανισμών» κρύβεται μια προσεκτικά διαχειριζόμενη επιχείρηση της τουρκικής μυστικής υπηρεσίας. Σύμφωνα με τις πηγές της The Cradle, ο Τούρκος αξιωματικός Α.Σ., ο οποίος ηγείται του σταθμού στη Συρία, επιβλέπει επίσης ένα τοπικό πόστο στην Τρίπολη, το οποίο διοικείται επί τόπου από έναν άνδρα με το όνομα Μ.Σ.

Ο Μ.Σ. κινείται ελεύθερα στις βόρειες συνοικίες της πόλης και λαμβάνει άμεση λογιστική και τεχνική υποστήριξη από την Άγκυρα, περιλαμβανομένων δορυφορικών συστημάτων επικοινωνίας ώστε να αποφεύγεται η υποκλοπή από τα λιβανικά δίκτυα.

Επίσης διαχειρίζεται ένα δίκτυο τοπικών πρακτόρων, οι οποίοι λειτουργούν σε συντονισμό με κοινωνικές και θρησκευτικές δομές υπό την αιγίδα μιας φιγούρας γνωστής ως Α.Α., ο οποίος επιβλέπει ένα θρησκευτικό δίκτυο προσηλυτισμού στη συνοικία Μπαμπ αλ-Ταμπάνεχ. Λειτουργώντας υπό τη σημαία του «μετριοπαθούς τουρκικού Ισλάμ», αυτή η πρωτοβουλία οικοδομεί στην πραγματικότητα έναν κοινοτικό ιστό ευθυγραμμισμένο με την Άγκυρα.

Οι στόχοι: Λιμάνι, αεροδρόμιο, διυλιστήριο

Οι φιλοδοξίες της Τουρκίας στη βόρεια Λίβανο – όπως και στη βόρεια Συρία και το Ιράκ – ξεπερνούν κατά πολύ την επιρροή σε κοινότητες· στόχος της είναι η εγκαθίδρυση και ο έλεγχος ζωτικών στρατηγικών υποδομών:

Πρώτον, η Άγκυρα επιδιώκει να μετατρέψει το λιμάνι της Τρίπολης, ένα από τα μεγαλύτερα στην Ανατολική Μεσόγειο – μεγαλύτερο τόσο σε μέγεθος όσο και σε βάθος από το λιμάνι του Τελ Αβίβ – σε έναν κόμβο εφοδιαστικής για τη μεταφορά τουρκικών αγαθών προς τη Συρία και ενδεχομένως το Ιράκ. Τουρκικές εταιρείες έχουν ήδη εκφράσει ενδιαφέρον για επενδύσεις και αναβάθμιση των εγκαταστάσεων του λιμανιού, το οποίο βρίσκεται κοντά στα σύνορα με τη Συρία, σε διεθνή πρότυπα.

Δεύτερον, η Τουρκία στοχεύει στην επανενεργοποίηση του διαδρόμου προσγείωσης στο αεροδρόμιο Κλάγιαατ, που βρίσκεται βόρεια της Χάλμπα, μέσω έμμεσης χρηματοδότησης και τοπικής πολιτικής πίεσης. Σκοπός της είναι η δημιουργία ενός στρατηγικού εναέριου διαδρόμου μεταξύ Τουρκίας και βόρειας Λιβάνου, με ενδεχόμενη στρατιωτική ή λογιστική χρήση στο μέλλον.

Τρίτον, και ίσως πιο επικίνδυνο από όλα, η Άγκυρα ελίσσεται για να αποκτήσει έλεγχο επί του υποχρησιμοποιούμενου Διυλιστηρίου Μπεντάουι, το οποίο παραμένει συνδεδεμένο με απομεινάρια της υποδομής του Δια-Αραβικού Αγωγού (TAPLINE).

Κατασκευασμένος τη δεκαετία του 1940, ο TAPLINE μετέφερε σαουδαραβικό πετρέλαιο διαμέσου της Εγγύς Ανατολής προς τις μεσογειακές ακτές, από τη Νταμάμ έως τη Σιδώνα μέσω Συρίας και βόρειας Λιβάνου – περιλαμβανομένου του διυλιστηρίου Μπεντάουι. Παρόλο που έκλεισε τη δεκαετία του 1980, τμήματα της υποδομής παραμένουν, καθιστώντας το διυλιστήριο έναν δελεαστικό ενεργειακό κόμβο για οποιαδήποτε μελλοντική περιφερειακή εναλλακτική στη μεταφορά πετρελαίου του Κόλπου.

Για την Άγκυρα, ο έλεγχος ή ακόμη και η συνδιαχείριση αυτής της εγκατάστασης θα της προσέφερε στρατηγικό ενεργειακό μερίδιο στην ανατολική Μεσόγειο.

Λιβανικά εκλογικά κουτιά: Νέο τουρκο-σαουδαραβικό πεδίο μάχης

Με την απόσυρση του πρώην πρωθυπουργού Σαάντ Χαρίρι και του Κινήματος του Μέλλοντος από την πολιτική σκηνή του Λιβάνου και τη διάβρωση της σαουδαραβικής κυριαρχίας επί των σουνιτικών πληθυσμών της χώρας, η Τουρκία τοποθετείται για πολιτικά οφέλη στις επερχόμενες βουλευτικές εκλογές. Σύμφωνα με τις πηγές της The Cradle, η Άγκυρα υποστηρίζει σειρά υποψηφίων στην Τρίπολη, τη Μινιέ και το Ακκάρ – ορισμένοι εκ των οποίων έχουν τουρκμενική φυλετική καταγωγή, άλλοι έχουν λάβει πολιτική και επικοινωνιακή εκπαίδευση στην Τουρκία.

Στόχος της Άγκυρας δεν είναι μόνο η κατάκτηση εδρών στο κοινοβούλιο, αλλά η δημιουργία ενός πιστού μπλοκ πίεσης που θα επιτρέπει στην Τουρκία να κινεί τα νήματα των δυναμικών του λιβανικού κράτους – ιδίως καθώς αυτή η πολιτική στρατηγική συμπληρώνει τα σχέδιά της για τις υποδομές στον βορρά.

Τον Μάιο του 2025, ο Αμπντουλάχ Ερέν, επικεφαλής της τουρκικής Υπηρεσίας για Απόδημους Τούρκους και Συναφείς Κοινότητες (YTB), επισκέφθηκε τουρκμενικές πόλεις στο Ακκάρ και την Τρίπολη. Ο Ερέν και ο Τούρκος πρέσβης Αλί Μπαρίς Ουλουσόι επισκέφθηκαν μνημείο αφιερωμένο στο αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016 στην Κουάσρα, όπου απήγγειλαν προσευχές και έγιναν δεκτοί ως ήρωες από τους ντόπιους.

«Ο Λίβανος έχει ιδιαίτερη σημασία για την Τουρκία, ιδίως επειδή οι Λιβανέζοι Τουρκμένοι αποτελούν ένα από τα αυθεντικά συστατικά της χώρας», δήλωσε ο Ερέν, ανακοινώνοντας ότι η Άγκυρα θα αυξήσει τις υποτροφίες για νέους στην Κουάσρα.

Ο ιμάμης σεΐχης Μοχάμαντ Μουράμπ, μιλώντας σε τζαμί στη Μπίρεχ, δήλωσε: «Οι μουσουλμάνοι στον Λίβανο βλέπουν τους εαυτούς τους ως μέρος της Τουρκίας και παρακολουθούν κάθε εξέλιξη εκεί». Οι δραστηριότητες ήπιας ισχύος της Τουρκίας σε αυτές τις πόλεις δεν είναι απλώς συμβολικές – στοχεύουν στην καλλιέργεια ενός εντεινόμενου αισθήματος τουρκικής ταύτισης στους ντόπιους.

Στο στρατηγικό υπολογισμό της Άγκυρας, η Τρίπολη δεν είναι απλώς μια παραλιακή πόλη. Είναι η βόρεια πύλη προς τη Συρία, ένα μαλακό υπογάστριο στο κατακερματισμένο κρατικό σύστημα του Λιβάνου, και εφαλτήριο για τη Συρία, το Ιράκ και την Ιορδανία. Το μοντέλο αντανακλά τη δράση της Τουρκίας στη βόρεια Συρία: τοπική διακυβέρνηση, παράλληλη ασφάλεια, και οικονομία δεμένη με την τουρκική λίρα.

Το Ισραήλ, από την πλευρά του, παρακολουθεί αυτή τη μετατόπιση με ανησυχία. Το λιμάνι της Τρίπολης – μεγαλύτερο, βαθύτερο και περισσότερο επεκτάσιμο από του Τελ Αβίβ – συνιστά στρατηγικό κίνδυνο, ιδίως αν εξελιχθεί σε κόμβο λογιστικής ή ασφάλειας για τη συνεργασία Τουρκίας–Ιράν μέσω του διαδρόμου της Τρίπολης.

Δίκτυο επιρροής στη βόρεια Λίβανο

Από την επίσκεψη του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο χωριό Κουάσρα το 2010 – ένα χωριό με βαθιές τουρκμενικές ρίζες – η Τουρκία αντιμετωπίζει την περιοχή ως φυσική προέκταση της δικής της σφαίρας επιρροής.

Σύμφωνα με πληροφορίες που εξασφάλισε η The Cradle, η βάση επιρροής που ίδρυσε εκεί η Άγκυρα παραμένει ενεργή και άθικτη, ενισχυμένη πλέον από ένα σημαντικό τμήμα Λιβανέζων πολιτών που έχουν αποκτήσει την τουρκική υπηκοότητα. Ο αριθμός τους εκτιμάται μεταξύ 50.000 και 70.000.

Πηγές στη βόρεια Λίβανο αναφέρουν στην The Cradle ότι τα τελευταία χρόνια η Τουρκία έχει οικοδομήσει ένα πολυεπίπεδο δίκτυο σχέσεων. Ορισμένοι από αυτούς τους δεσμούς ήταν προσωρινοί και συναλλακτικοί, ενώ άλλοι έχουν αποδειχθεί πιο στρατηγικοί και διαρκείς, όπως η μακροχρόνια σύνδεση της Τουρκίας με την οικογένεια Μαράμπι, η οποία θεωρείται βασικός σύμμαχος της Άγκυρας στην περιοχή.

Η Τουρκία έχει επίσης ενεργοποιήσει τα εργαλεία ήπιας ισχύος μέσω οργανισμών όπως η TIKA, η οποία χρηματοδοτεί τοπικούς συλλόγους και πρωτοβουλίες. Η κοινωνική της επιρροή επεκτείνεται μέσω προσώπων όπως ο Χάλεντ Ταδμάρι, καθώς και ατόμων προσκείμενων στον Λιβανέζο βουλευτή Ιχάμπ Ματάρ.

Με την πτώση της κυβέρνησης του πρώην Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ και την άνοδο του Άχμαντ αλ-Σαράα – προσώπου υποστηριζόμενου από την Τουρκία και πρώην αρχηγού του ISIS – στην προεδρία της Συρίας, η τουρκική επιρροή στον Λίβανο εισήλθε σε φάση «στρατηγικής αναδιάταξης», αναμένοντας την κατάλληλη στιγμή για ενεργοποίηση σε ευθυγράμμιση με τις περιφερειακές μετατοπίσεις.

Παρότι οι δραστηριότητες της Άγκυρας έχουν παραμείνει σχετικά χαμηλών τόνων στα μέσα ενημέρωσης, το λιβανικό κράτος δεν τις έχει αγνοήσει. Το 2020, ο τότε γενικός διευθυντής της Γενικής Ασφάλειας του Λιβάνου, αντιστράτηγος Άμπας Ιμπραήμ, υπέβαλε άμεσες προειδοποιήσεις στο Ανώτατο Συμβούλιο Άμυνας, επισημαίνοντας την τουρκική δραστηριότητα και ζητώντας αυστηρότερους ελέγχους στις ξένες επιχειρήσεις εντός της λιβανικής επικράτειας – ένα πρόωρο καμπανάκι για την πιθανή διεύρυνση του ρόλου της Τουρκίας αν αφεθεί ανεξέλεγκτος.

«Μπιλάτ αλ-Σαμ» ξανά;

Τα τουρκικά κρατικά μέσα ενημέρωσης αναφέρονται όλο και πιο συχνά στον Λίβανο ως μέρος της «Μπιλάτ αλ-Σαμ» (Μεγάλη Συρία ή Εγγύς Ανατολή) αντί να χρησιμοποιούν τα ονόματα των κρατών της περιοχής. Σε πρόσφατη αναφορά του Πρακτορείου Ανατολού, που σχολίαζε δήλωση του Αμερικανού πρέσβη Τόμας Μπαράκ για την πιθανή «επανένταξη» του Λιβάνου στην περιοχή της Εγγύς Ανατολής, αναφερόταν:

«Ιστορικά, η Μπιλάτ αλ-Σαμ εκτεινόταν από τα Όρη Ταύρου στη νότια Τουρκία έως την έρημο του Σινά στην Αίγυπτο, και από τη Μεσόγειο έως την ιρακινή έρημο… Κατά τις ισλαμικές περιόδους – ιδίως των Ομεϋαδών και των Αββασιδών – ο Λίβανος αποτελούσε μέρος της επαρχίας Αλ-Σαμ… Την οθωμανική περίοδο, ο Λίβανος ήταν διαιρεμένος ανάμεσα στα βιλαέτια (επαρχίες) της Βηρυτού και της Δαμασκού.»

Τέτοιες αναφορές δεν είναι τυχαίες. Αντηχούν το ευρύτερο νεοοθωμανικό δόγμα του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, το οποίο επιδιώκει την επανασύσταση της τουρκικής σφαίρας επιρροής μέσω μη παραδοσιακών εργαλείων: εκπαίδευση, εμπόριο, θρησκεία, διπλή υπηκοότητα και τοπική διακυβέρνηση.

Σε μια παράδοξη γεωπολιτική τροπή, οι τουρκικές επιχειρήσεις στη βόρεια Λίβανο διευθύνονται από τη Δαμασκό, χάρη σε στρατιωτική επιχείρηση με τουρκική στήριξη για την ανατροπή της κυβέρνησης Άσαντ. Η αποπομπή του τον Δεκέμβριο του 2024 επέτρεψε την ύπαρξη τουρκικού επιτελικού γραφείου στη Μεζέ, το οποίο χρησιμοποιεί μάλιστα και Λιβανέζους τοπικούς πράκτορες. Πρόκειται για βαθιά μετατόπιση: η Άγκυρα δεν παρατηρεί πλέον απλώς τον Λίβανο, αλλά τον διαμορφώνει επί του πεδίου.

Χωρίς συνεκτική στρατηγική του Λιβάνου για την αποτροπή φανερών και καλυμμένων επιθέσεων από ισχυρότερους γείτονες, και εν τη απουσία αραβικών αντισταθμισμάτων, η Βηρυτός ενδέχεται σύντομα να ξυπνήσει σε μια νέα πραγματικότητα: η βόρεια περιοχή της διοικείται με βάση ξένη ατζέντα και οι στρατηγικές της υποδομές αξιοποιούνται για περιφερειακές φιλοδοξίες που δεν περνούν από την πρωτεύουσα.

Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το άρθρο δεν αντανακλούν απαραίτητα εκείνες της The Cradle.

The Cradle