Blog

Με αφορμή την 80^η επέτειο της συμμαχικής αποβάσεως στην Νορμανδία τον Ιούνιο του 1944 αλλά και την τρέχουσα Ευρωπαϊκή ανησυχία για τις επιπτώσεις της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, θα ήταν χρήσιμη μία επιγραμματική αναδρομή από τον μεσοπόλεμο και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (Β’ΠΠ) στις σημερινές Ευρωπαϊκές γεωπολιτικές εξελίξεις.

Ο μεσοπόλεμος βρήκε την Ευρώπη εξουθενωμένη από τον καταστροφικό Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο (Α’ΠΠ). Η αναγωγή της ειρήνης σε υπέρτατο αγαθό και ο Ευρωπαϊκός κατευνασμός επετάχυναν τον πόλεμο. Η ναζιστική πολεμική μηχανή γιγαντώθηκε λόγω της απρόσκοπτης προμήθειας ορυκτών από την ΕΣΣΔ αλλά και χάρις στην συστηματική εκπαίδευση των Ναζί επί Σοβιετικού εδάφους. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες παρακολουθούσαν ως θεατές την ανάκληση της Συνθήκης των Βερσαλλιών ως προς τους περιορισμούς των Γερμανικών Ενόπλων Δυνάμεων (ΓΕΔ) το 1935, την εκ νέου στρατιωτικοποίηση της Ρηνανίας το 1936 και την προσάρτηση της Αυστρίας το 1938. Η Συμφωνία του Μονάχου με την οποία εδίδετο στην Γερμανία η περιοχή της Σουδητίας, δεν απέτρεψε την πλήρη κατάληψη της Τσεχοσλοβακίας λίγους μήνες αργότερα.

Επιστέγασμα της αγαστής ιμπεριαλιστικής συνεργασίας των Ναζί με την Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ)  υπήρξε το Σύμφωνο Ρίμπεντροπ – Μολότωφ (24 Αυγ. 1939) το οποίο με μυστικό πρωτόκολλο προέβλεπε τον μεταξύ τους διαμοιρασμό της Ανατολικής Ευρώπης (Η Γερμανία την Δ. Πολωνία, Λιθουανία, Ρουμανία και η ΕΣΣΔ την Α. Πολωνία, την Λετονία, την Εσθονία και την Φινλανδία). Έως την Γερμανική εισβολή στην ΕΣΣΔ (22 Ιουνίου 1941), το Κομμουνιστικό της κόμμα και οι παραφυάδες του δεν «μισούσαν κατάφωρα» τον ναζισμό, ούτε αντιδρούσαν στην ναζιστική επέκταση.

Την 1^Η Σεπτεμβρίου του 1939 οι Γερμανοί εισέβαλαν στην Πολωνία διαθέτοντας πλήρη στρατιωτική υπεροχή. Ενώ η Πολωνία ψυχορραγούσε αλλά ακόμη αντιστέκετο, την 17^η Σεπτεμβρίου εισέβαλαν οι Σοβιετικοί στην Α. Πολωνία για να σκυλεύσουν το πτώμα της. Η μισή χώρα υπό γερμανική κατοχή υπέστη πρωτοφανείς ανθρώπινες και υλικές απώλειες. Ενώ υπήρξε Νυρεμβέργη για τους Ναζί δεν συνέβη το ίδιο με τα μαζικά Ρωσικά εγκλήματα, τα οποία παρέμειναν ξεχασμένα και ατιμώρητα. Το εξοργιστικό πρόσχημα της Σοβιετικής εισβολής υπήρξε η σωτηρία των Πολωνών εργατών από τα «αφεντικά» τους. Ακολούθησε η σφαγή του Κατίν κατά την οποία εξοντώθηκαν 22.000 αιχμάλωτοι πολέμου. Μισό εκατομμύριο Πολωνοί προωθήθηκαν στην Σιβηρία σε στρατόπεδα αναγκαστικής εργασίας (Γκούλαγκ) από όπου οι περισσότεροι δεν επέστρεψαν. Ακολούθησε ο τρόμος του Λαϊκού Επιτροπείου Εσωτερικών Υποθέσεων (ΝΚVD) και η αναγκαστική ιδεολογική κατήχηση κυρίως στα παιδιά προκειμένου να γαλουχηθούν στα «ιδεώδη» του κομμουνισμού και με σκοπό να ξεχάσουν την εθνική ταυτότητα και την θρησκευτική τους πίστη. Ανάλογες πρακτικές ακολουθούσαν οι Ρώσοι μετά τον Β΄ΠΠ, σε κάθε κράτος της Α. Ευρώπης που κατέληξε στην σφαίρα επιρροής της.

Μετά την κατάληψη της Α. Πολωνίας η ΕΣΣΔ υποχρέωσε τις τρεις Βαλτικές χώρες να υπογράψουν Σύμφωνα αμοιβαίας βοήθειας βάσει των οποίων αποκτούσε το δικαίωμα να εγκαταστήσει στρατιωτικές βάσεις στην επικράτειά τους. Παρά τα διαδοχικά Σύμφωνα μη επιθέσεως μεταξύ ΕΣΣΔ και Φινλανδίας (1932, 1934), τον Οκτώβριο του 1939 η ΕΣΣΔ απαίτησε από αυτήν παραχωρήσεις χερσαίων εδαφών και νήσων, καταστροφή οχυρώσεων και εγκατάσταση σοβιετικών στρατιωτικών βάσεων κ.λπ., έναντι ανταλλαγμάτων. Την άρνηση της Φινλανδίας (πληθυσμός 3 εκ. έναντι 108 εκ. της ΕΣΣΔ) ακολούθησε Σοβιετική προβοκάτσια (φόνος Ρώσων στρατιωτών από NKVD) για την οποία κατηγορήθηκε η Φινλανδία με αποτέλεσμα την Σοβιετική εισβολή την 30^η Νοεμβρίου 1939. Η ηρωική αντίσταση των Φινλανδών (δίχως συμμαχική βοήθεια) προκάλεσε βαρύτατες απώλειες στους Σοβιετικούς οι οποίοι όμως τελικά επεκράτησαν  και επέβαλαν την επαχθή Συνθήκη της Μόσχας (12 Μαρτίου 1940)

Είναι γεγονός ότι οι Ρώσοι πλήρωσαν τον βαρύτερο φόρο αίματος (12 εκ. στρατιώτες και 14.5 εκ. πολίτες) κατά τον Β’ΠΠ. Δυστυχώς τις ίδιες περίπου απώλειες (πλέον των 20 εκ. Ρώσων) υπέστη η Ρωσία στο εσωτερικό της κατά την διακυβέρνηση Στάλιν (εκτελέσεις, κακουχίες, κατασκευασμένοι λιμοί, στρατόπεδα συγκεντρώσεως, μαζικές δολοφονίες, βασανιστήρια, σφαγές κ.λπ.).  Μπορεί να μην αξίζει στον Ρωσικό λαό αλλά είναι γεγονός ότι από την εποχή των Τσάρων έως σήμερα δεν έχει γνωρίσει το πολίτευμα της Δημοκρατίας.

Μετά το 1945 οι Σοβιετικοί «απελευθέρωσαν» ολόκληρη την Πολωνία καθώς και άλλα κράτη έως τους ποταμούς Έλβα, Δούναβη και Ντράβα. Ορισμένα κράτη προσαρτήθηκαν απ’ ευθείας ως ομοσπονδιακά (Βαλτικές χώρες, Λευκορωσία, Ουκρανία) ενώ σε άλλα εγκαταστάθηκαν κυβερνήσεις – μαριονέτες (π.χ. Πολωνία, Τσεχοσλοβακία, Ρουμανία, Ουγγαρία, Βουλγαρία και Α. Γερμανία). Στην Ευρώπη του ψυχρού πολέμου η ΕΣΣΔ διέθετε ζώνη ασφαλείας «buffer zone» και κάθε απόπειρα των λαών της προς απελευθέρωση υπόκειτο σε άμεση αιματηρή καταστολή. Η κατοχή και  υποταγή των κρατών αυτών συνεχίσθηκε έως την πτώση του κομμουνισμού. Η ενοποίηση της Ευρώπης με την αυτόβουλη ένταξη των χωρών αυτών στους Δυτικούς θεσμούς ενοχλεί την σημερινή Ρωσία η οποία αποβλέπει στην ανασύσταση της «αυτοκρατορίας».

Αφού κατά τα τελευταία έτη προηγήθηκαν έμπρακτες επεκτατικές ρωσικές ενέργειες, τον Φεβρουάριο του 2022 η Ρωσία εισέβαλε παρανόμως στο κυρίαρχο κράτος της Ουκρανίας κατά πλήρη παράβαση του Διεθνούς Δικαίου. Ως προσχηματικές αιτιάσεις χρησιμοποιήθηκαν  επιχειρήματα σαν τα ακόλουθα:

• Προστασία ρωσοφώνων Ουκρανίας και πτώση «ναζιστικού» ουκρανικού καθεστώτος.
• Η Ουκρανία ουδέποτε υπήρξε ξεχωριστό έθνος αλλά αποτελεί ρωσικό τμήμα.
• Ουδετεροποίηση της Ουκρανίας και αποσόβηση απειλής ΝΑΤΟ το οποίο μέσω Ουκρανίας θα έφθανε στα σύνορα με την Ρωσία.
• Προειδοποίηση προς την Δύση ότι η Ρωσία θεωρεί ως ζωτικό συμφέρον την δημιουργία «ζώνης ασφαλείας» μεταξύ των συνόρων της και της Δύσεως.

Ανάλογα επιχειρήματα χρησιμοποιήθηκαν από τους Ναζί κατά τον μεσοπόλεμο αλλά και από την Τουρκία είτε στην Κύπρο το 1974 είτε σήμερα που αισθάνεται ότι «πνίγεται» από τις ελληνικές νήσους και την Κύπρο ενώ «καταπιέζεται η τουρκική μειονότητα Θράκης».

Η Ρωσία επέλεξε την εισβολή αφού έλαβε υπ’ όψιν την Δυτική αδράνεια σε ανάλογες περιπτώσεις του παρελθόντος (π.χ. Γεωργία, Κριμαία), την μεγάλη ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από την Ρωσία, τα επί μέρους κρατικά οικονομικά συμφέροντα σε βάρος της Δυτικής αλληλεγγύης, το όραμα του «ρωσικού μεγαλείου» του Προέδρου Πούτιν, την υποτίμηση των Ουκρανικών ΕΔ και την παρουσία ρωσοφώνων πληθυσμών. Αντικειμενικός σκοπός εκτιμάται ότι υπήρξε η κατάληψη του Κιέβου και η εγκατάσταση δοτής κυβερνήσεως, καθώς και ο έλεγχος της Αζοφικής αλλά και ολόκληρης της Βόρειας ακτής του Ευξείνου Πόντου. Γενικό διακύβευμα για την Ρωσία αποτελεί μία νέα συνολική ρύθμιση του καθεστώτος ασφαλείας με την Δύση, από θέσεως ισχύος,  που θα αφορά όχι μόνο τα χερσαία ανατολικά σύνορα της Ευρώπης αλλά ταυτόχρονα τον Εύξεινο Πόντο, τον Καύκασο, την Βαλτική, την ευρύτερη περιοχή της Α. Μεσογείου και ενδεχομένως την Αρκτική ζώνη.

Η Ρωσία χάνει σε σειρά τομέων στρατηγικού επιπέδου, όπως η ενίσχυση της Δυτικής συνοχής, η Ευρωπαϊκή σταδιακή ενεργειακή απεξάρτηση από την Ρωσία και η μάλλον δομική μεταβολή των μεταξύ τους σχέσεων,  η ένταξη Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ το οποίο ολοκληρώνει πλέον τον έλεγχο στην Βαλτική θάλασσα ενώ στην Ρωσία προστίθενται άνω των 1.000 χλμ. άμεσα χερσαία σύνορα με το ΝΑΤΟ.

Οι ευρύτερες επιδιώξεις της Ρωσίας που αποβλέπουν σε νέο καθεστώς ασφαλείας, κατέστησαν την Δυτική στήριξη της Ουκρανίας μονόδρομο. Όπως η συντριπτική πλειοψηφία των Δυτικών κρατών, έτσι και η Ελλάς,  ορθώς απέστειλε οπλισμό και δεν τήρησε όπως σε άλλες περιπτώσεις, επαμφοτερίζουσα στάση με τυπική (και μη πειστική) αποστολή ιατρικού και ανθρωπιστικού υλικού. Είναι γεγονός ότι στο τρίτο έτος του πολέμου η Δύση αντιμετωπίζει προβλήματα οικονομικής και στρατιωτικής στηρίξεως της Ουκρανίας. Οι Ρώσοι υπερέχουν σε αριθμούς και μέσα και έχουν ήδη καταγράψει σημαντικές εδαφικές επιτυχίες. Απαιτούν από την Δύση να εγκαταλείψει την στήριξή της στην Ουκρανία και να παρακολουθεί ως θεατής την άλωσή της, προκειμένου να διαμορφώσουν ανενόχλητοι το νέο περιβάλλον ασφαλείας της αρεσκείας τους. Όταν αυτό δεν συμβαίνει, το επόμενο στάδιο ενός αυταρχικού καθεστώτος δίχως αντιπολίτευση, είναι να απειλεί καθημερινά με χρήση πυρηνικών όπλων (με αυτές τις εξελίξεις ορισμένοι ακόμη εκπλήσσονται που η Δύση υπέπεσε στο «ατόπημα» να μην προσκαλέσει την Ρωσία στις τελετές της επετείου της D-day).  Ο τερματισμός του πολέμου δεν είναι ακόμη ορατός. Όταν αυτός υπάρξει η Ουκρανία θα πρέπει να είναι αρκούντως ισχυρή (με εσωτερική και εξωτερική εξισορρόπηση), ώστε η σχετική διαπραγμάτευση να καταλήξει σε αμοιβαίως αποδεκτές λύσεις. Εάν αυτό δεν συμβεί το αποτέλεσμα δεν θα είναι επιβλαβές μόνο για την Ουκρανία αλλά και για ολόκληρη την Δύση. Ο κατευνασμός έχει αποδειχθεί (π.χ. Μεσοπόλεμος και Ναζί) ότι αποθρασύνει τον αντίπαλο και ανοίγει την όρεξή του.

10 – Ιουνίου – 2024

Αντιναύαρχος ε.α. Β. Μαρτζούκος ΠΝ

Επίτιμος Διοικητής ΣΝΔ

Αντιπρόεδρος ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ.