Blog

Η συνεχιζόμενή κρίση στη Κύπρο θα χειροτερεύει με τη πάροδο του χρόνου, αφότου η Τουρκία στέλνει και δεύτερο πλοίο γεωτρύπανο , το Yavuz (το Fatih είναι ήδη επιτόπου) στη Κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ).

Ο Τούρκος πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan δεν δίστασε να δώσει έμφαση στη συνοδεία του γεωτρύπανου με φρεγάτες για την προστασία του από κάθε πιθανή εχθρική ενέργεια Η συμφωνία παραγωγής και διανομής για τα ενεργειακά αποθέματα της Αφροδίτης αξίας 9 δις δολαρίων για 18 έτη με την Noble Energy και ο αποκλεισμός των Τουρκοκυπρίων από κάθε κέρδος εκτιμάται ότι θα οδηγήσει σε ραγδαία κλιμάκωση της έντασης.

Η κατάσταση στη Κύπρο έφθασε στο ύψιστο κρίσιμο σημείο αφότου συγκρούονται τα συμφέροντα Κύπρου και Τουρκίας ( μέσω της Τουρκοκυπριακής κοινότητας ). Η Τουρκία δεν θα επιτρέψει την αποκλειστική εκμετάλλευση των ενεργειακών αποθεμάτων και εκτιμάται ότι θα ενισχύσει την παρουσία της στη Κυπριακή ΑΟΖ. Θερμό επεισόδιο δεν είναι δυνατό να αποκλεισθεί. Η ενέργεια της για ευθεία παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κύπρου, που αποβλέπει σε τετελεσμένα σε θαλάσσια περιοχή, με τον ισχυρισμό ότι διατηρεί δικαιώματα εκμετάλλευσης , είναι μια σοβαρή κατάσταση κρίσης υπό πίεση, που χρήζει αντιμετώπισης.
Φαίνεται ότι η Κύπρος (και η Ελλάς) δεν είχαν έτοιμο σχέδιο για τέτοια περίπτωση , παρά το γεγονός ότι αυτό ήταν μια αναμενόμενη και προαναγγελθείσα αντίδραση από τη Τουρκία. Η διπλωματική υποστήριξη από τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση με δηλώσεις δεν ήταν αρκετή να αποτρέψει τα τουρκικά σχέδια. Η Κύπρος θα έπρεπε να πιέσει την Ευρωπαϊκή Ένωση για μέτρα εναντίον της Τουρκίας . Αυτό που πραγματικά χρειάζεται την παρούσα φάση η Κύπρος είναι η παρουσία αεροναυτικών δυνάμεων για να προστατεύσει τα συμφέροντα της, και αυτό το έλλειμμα είναι που εμποδίζει την άσκηση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων.
Παρά την υφισταμένη κατάσταση η Κύπρος εργάζεται συστηματικά να γίνει μέρος του ενεργειακού club της ΝΑ Μεσογείου. Και είναι ευνοημένη όχι μόνο από τα φυσικά της αποθέματα αλλά και από τη στρατηγική θέση της στο μέσο της ΝΑ Μεσογείου, και φυσικά από το γεγονός ότι είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η στρατηγική της πολλαπλής συνεργασίας φαίνεται ότι αποδίδει καρπούς. Μέχρι στιγμής η Κύπρος είναι εμπεπλεγμένη σε τρείς διαφορετικούς σχηματισμούς στρατηγικής συνεργασίας: Κύπρος-Αίγυπτος-Ελλάδα, Κύπρος-Ισραήλ-Ελλάδα και Κύπρος-Ιορδανία Ελλάδα. Οι δύο τελευταίοι ισχυροποιούνται με την εμπλοκή των ΗΠΑ. Και τώρα η Κύπρος απεργάζεται ένα τέταρτο μοντέλο συνεργασίας, αυτό της Κύπρου-Ελλάδος-Λιβάνου. Με άλλα λόγια η Κύπρος γίνεται ο συνδετικός κρίκος μεταξύ Μέσης Ανατολής και του Αραβικού κόσμου από τη μια μεριά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης από την άλλη. Η Κύπρος αναλαμβάνει διαπραγματεύσεις και καταλήγει σε συμφωνίες με τις γειτονικές της χώρες σχετικά με την ΑΟΖ, επεκτείνοντας τες σε κοινές αεροναυτικές επιχειρήσεις ασφαλείας των ενεργειακών αποθεμάτων.
Η Τουρκία φαίνεται να έχει απομονωθεί από το ενεργειακό παιχνίδι και η επιθετική της συμπεριφορά οφείλεται στο γεγονός αυτό. Είναι βέβαιο ότι η Τουρκία δεν θα αποδεχθεί τετελεσμένα γεγονότα σε μια περιοχή στρατηγικών της συμφερόντων. Η Κύπρος βελτίωσε τις διμερείς της με τις ΗΠΑ, ενδυνάμωσε την αμυντική της συνεργασία με τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, και τελευταία αναπτύσσει αμυντικές σχέσεις συνεργασίας και ασφάλειας με τη Γερμανία. Μπορεί να λεχθεί ότι η Κύπρος ενδυναμώνει την αμυντική της θωράκιση με την συνεργασία βασικών χωρών του ΝΑΤΟ. Οι ΗΠΑ προχωρούν στην κατάργηση του εμπάργκο όπλων και βοηθούν την Κύπρο να βελτιώσει τις στρατιωτικές της δυνατότητες. Η διεξαγωγή αεροναυτικών ασκήσεων από κοινού με άλλες χώρες (Ισραήλ, Αίγυπτο κ.λπ..) στέλνει μηνύματα αμυντικής ικανότητας, ετοιμότητας και αποφασιστικότητας. Ενώ ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών εμφανίζεται αισιόδοξος για ένα νέο γύρο συνομιλιών μεταξύ των δύο κοινοτήτων ,επιβεβαιώνεται ότι συνομιλίες δεν πρόκειται να επαναληφθούν με πλοία να παραβιάζουν την κυριαρχία της Κύπρου.
Ο πρόεδρος Αναστασιάδης προωθεί το σενάριο μιας διζωνικής, δικοινοτικής και αποκεντρωμένης μορφής συνομοσπονδίας , μια ιδέα που κατ’ αρχήν είναι αποδεκτή από την τουρκοκυπριακή κοινότητα και χαίρει αποδοχής από τις ΗΠΑ. Βέβαια υπάρχουν αμφιλεγόμενα σημεία στα οποία τα δύο μέρη θα πρέπει να συμβιβασθούν, με σημαντικότερο αυτό της διαδικασίας λήψεως αποφάσεων. Αλλά όσο χρόνο μέρος της Κύπρου διατελεί υπό τουρκική κατοχή και τουρκικά στρατεύματα με βαρύ οπλισμό παραμένουν στο νησί, η Κύπρος αντιμετωπίζει άμεση απειλή εναντίον της εθνικής της ασφαλείας και κυριαρχίας.
Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις χειροτερεύουν τελευταία λόγω της τουρκικής απόφασης να παραβιάσει την κυπριακή ΑΟΖ, αλλά και από τη ρητορική της Τουρκίας εναντίον της Ελλάδος σχετικά με τα χωρικά της ύδατα και τα στρατιωτικοποιημένα νησιά στο Αιγαίο. Τα τουρκικά αεροσκάφη ενέτειναν τις παραβιάσεις του ελληνικού εναερίου χώρου και τουρκικές NAVTEX διεξάγονται στο Αιγαίο εντός της ελληνικής ΑΟΖ. Η Ελλάδα αναλαμβάνει να εκσυγχρονίσει τις ένοπλες της δυνάμεις με την βοήθεια των ΗΠΑ, στο βαθμό που αυτές έχουν επηρεασθεί από τη μακρά οικονομική κρίση, πράγμα που απειλεί την ισορροπία δυνάμεων με τη Τουρκία
Οι Αμερικανοτουρκικές σχέσεις είναι κακές, ειδικά μετά την επιστολή του Αμερικανού υπουργού εξωτερικών Patrick Shanahan στο τούρκο ομόλογο του για την διακοπή της εκπαίδευσης των τούρκων πιλότων F-35 και τον αποκλεισμό της Τουρκίας από τη συμπαραγωγή των αεροπλάνων F-35. Η απάντηση ήλθε μετά μόλις μία ημέρα από τον τούρκο πρόεδρο που επέμεινε στην αγορά των πυραύλων S-400 από τη Ρωσία. Μετά από αυτό αναμένονται κυρώσεις εναντίον της Τουρκίας, αλλά είναι δύσκολο να εκτιμήσουμε ένα βαθύ ρήγμα της Αμερικής με τον Νατοϊκό σύμμαχο της, χάριν της γεωπολιτικής αξίας της Τουρκίας και του γεγονότος ότι διατηρεί τις δεύτερες σε μέγεθος δυνάμεις εντός του ΝΑΤΟ. Η Αμερική χρειάζεται την Τουρκία και το αντίστροφο.
H οικονομία, την οποία ο διεθνής οίκος αξιολόγησης Moody υποβάθμισε πρόσφατα με αρνητικές προοπτικές, είναι το κύριο τουρκικό πρόβλημα και μπορεί να αποβεί η αχίλλειος πτέρνα για τον Erdogan. Οι προγραμματισμένες για τις 23 Ιουνίου δημοτικές εκλογές στην Κωνσταντινούπολη θα αποτελέσουν το “stress test” για τις τουρκικές αρχές και αξίες, και η απώλεια της Πόλης θα αποτελέσει πικρή ήττα για τον Erdogan. Επιπλέον η Τουρκία αντιμετωπίζει σοβαρούς περιορισμούς στην ελευθερία έκφρασης και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πάγωσε την διαδικασία εισδοχής της στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις δηλώνουν ότι είναι έτοιμες να επέμβουν στρατιωτικά στη Συρία, αλλά οι ΗΠΑ δεν δίνουν το πράσινο φως, για να προστατεύσουν τους Σύριους Κούρδους. Οι τούρκοι αναμένουν επίσης πράσινο φως για να εγκαταστήσουν ζώνη ασφαλείας εντός του Συριακού εδάφους, αλλά είναι αμφίβολο ότι θα τους δοθεί. Το Κουρδικό είναι η μεγάλη απειλή ασφαλείας για την Τουρκία, και απειλεί τη σταθερότητα, την ειρήνη , ακόμα και την ακεραιότητα της χώρας αυτής.
Στην Ανατολική Μεσόγειο η Τουρκία κλιμακώνει την ένταση στέλνοντας δύο πλοία γεωτρύπανα και φρεγάτες και είναι αποφασισμένη να αντιδράσει βίαια για την υπεράσπιση των συμφερόντων της, ενώ η διεθνής αντίδραση (ΗΠΑ,ΕΕ κ.λπ.)περιορίσθηκε σε λόγια συμπάθειας για την Κυπριακή Δημοκρατία.
Εκτιμάται ότι η Τουρκία είναι αποφασισμένη να κλιμακώσει την ένταση στη περιοχή, περιλαμβανομένης της ένοπλης βίας αν χρειασθεί, για να προστατεύσει τα συμφέροντα της. Λαμβάνοντας δε υπ’ όψη ότι Κύπρος και Ελλάδα ενεργούν σε συντονισμό και ότι η τελευταία εγγυάται την άμυνα και την ασφάλεια της Κύπρου, δεν πρέπει να αποκλεισθεί ένα τυχαίο ή προσχεδιασμένο θερμό επεισόδιο στη Κύπρο ή το Αιγαίο Πέλαγος.

*Ο Γιώργος Γκορέζης είναι ε.α. Υποστράτηγος, αρθρογράφος, συγγραφέας.