Blog

Θέμα: βιβλιοκριτικη

“Πιάνοντας στα χέρια μου το αναμενόμενο βιβλίο ιστορικού θέματος, αυτομάτως θυμήθηκα ότι κάθε χρόνο διοργανώνονται επετειακές εκδηλώσεις στην Ιερά Πόλη του Μεσολογγίου, και πάντα παρίσταται ο εκάστοτε Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Φυσικά ο τίτλος «Ιεράς Πόλις» αποδόθηκε στο Μεσολόγγι επειδή ταυτίστηκε περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη περιοχή με τον Απελευθερωτικό Αγώνα του 1821.

Ο συγγραφέας προφανώς ευαισθητοποιήθηκε από την τεράστια θυσία των πολιορκημένων αγωνιστών και επέλεξε να αναδείξει την ιστορία της Ιεράς Πόλεως. Έτσι ξεκινά το ενδιαφέρον μου για το βιβλίο του Χαρίτωνα Γιωτάκη «Η Ματωμένη Ανάσταση Ενός Ανυπάρκτου Θεού» από τις εκδόσεις «Εκών» 2024.

Η πρώτη εντύπωση είναι το δέος από την παράσταση του εξωφύλλου και εν συνεχεία ο μεγάλος αριθμός των σελίδων (936). Η έκδοση είναι πολύ επιμελημένη, το χαρτί και το εξώφυλλο τα καταλληλότερα για ένα προϊόν τέτοιου μεγέθους, όπως και το δέσιμο στη ράχη του βιβλίου είναι ανθεκτικό.

Κοιτώντας το βιβλίο αναρωτήθηκα πόσον καιρό θα διαρκέσει το διάβασμα και με ποιον ρυθμό και πόσο μεγάλο μπορεί να ήταν αρχικά και να μειώθηκε ώστε να είναι δυνατόν να εκδοθεί σε έναν τόμο! Ξεκινώντας –αναγκαστικά με αργό ρυθμό– και έχοντας υπ’ όψιν μου τη λογοτεχνική πένα του συγγραφέα από προηγούμενα βιβλία του, ευχαρίστως διαπίστωσα ότι είναι το πλέον ολοκληρωμένο έργο του από κάθε άποψη.

Όσο και να φαίνεται ασυνήθιστο, μου δημιουργήθηκε μία ανησυχία για το πότε θα μπορέσω να το τελειώσω –αφού έπρεπε κάποιες στιγμές να διακόπτω υποχρεωτικώς την ανάγνωση– χωρίς να χάσω την εξέλιξη του κειμένου και τη συνοχή των απανωτά διεξαγομένων γεγονότων. Βοηθούσε όμως το ότι ήταν χωρισμένο σε πολλά κεφάλαια με απλή αρίθμηση.

Στο κείμενο, λογοτεχνικώς, διακρίνεται η ξεχωριστή τεχνική, ο πλούσιος και εκφραστικός γλωσσικός πλούτος με τον οποίο εκφράζεται ο συγγραφέας, οι εξαιρετικές και γλαφυρές παραστατικές αφηγήσεις σε κάθε βήμα, οι οποίες προσεγγίζουν όσο γίνεται περισσότερο τα δρώμενα της εποχής.

Καθ’ όλο το μήκος του κειμένου, είναι απολύτως φανερή η τεράστια προσπάθεια της προετοιμασίας του συγγραφέα, σχετικώς με την απόκτηση εξειδικευμένης γνώσης τεράστιου όγκου, αντλώντας πολλαπλά στοιχεία από τις πηγές, και από πλήθος μελετών και επιστημονικών διατριβών. Το κείμενο διέπεται από το πνεύμα και το γλωσσικό ιδίωμα της εποχής, αφού χρησιμοποιήθηκε ειδική ορολογία και ντοπιολαλιά (εγχείρημα εξαιρετικά δύσκολο, το όποιο έχει επιχειρηθεί από λίγους λογοτέχνες και είχε το επιθυμητό αποτέλεσμα από ελάχιστους!). Ο συγγραφέας παραθέτει αναλυτικές πληροφορίες για τα τοπωνύμια και τον εξοπλισμό –όπως ακριβώς ήταν αυτός εκείνη την εποχή– τα οποία παρουσιάζονται με απόλυτη πιστότητα, δίνοντας στον αναγνώστη ως βοήθημα, όπου χρειάζεται, τις αντίστοιχες εκτεταμένες και πολύ περιεκτικές υποσελίδιες παραπομπές. Μαζί με το πλήθος πηγών και μελετών που παρατίθενται στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου, να μπορεί να χαρακτηριστεί επιστημονικό πόνημα!

Ο συγγραφέας προτίμησε να μην έχει φωτογραφίες, σκίτσα και χάρτες, και έτσι αναζήτησα τοπικό χάρτη της εποχής με τις επιμέρους μικρές τοποθεσίες και τα νησάκια της λιμνοθάλασσας, καθώς έκρινα απαραίτητο να διακρίνω τις μεταξύ τους αποστάσεις στις διαρκείς πεζοπορίες, δίκην ευρετηρίου για να μη χάνω τη συνέχεια.

Ευφυώς επιλέχθηκε ως πρωταγωνιστής ένας αριστοκράτης “bon viveur” της εποχής, ο οποίος παρόλα αυτά βάδιζε όλη του τη ζωή μέσα στα διάφορα πολεμικά πεδία της Ευρώπης. Πρόκειται για μία εξέχουσα προσωπικότητα που από μία μικρή έρευνα αρχείων που έκανα φαίνεται να υπήρξε, κατά κάποιον τρόπο, ως πραγματικό πρόσωπο, όμως περιστοιχισμένο από κάποια στοιχεία τα αποτελούν «λογοτεχνική αδεία». Τον ακολουθούμε στο αιματοβαμμένο οδοιπορικό του, όπου παντού εμφανίζονται ιστορικά πρόσωπα στον πραγματικό τους ρόλο.

Συνεχίζοντας απορροφήθηκα τόσο πολύ, που αισθάνθηκα έντονα πως «είχα μεταφερθεί και ζούσα» μέσα στο πολλαπλά πολιορκημένο Μεσολόγγι με τη λιμνοθάλασσα και τα νησάκια του.

Διαπίστωσα και σε αυτό το έργο τη στρωτή σειρά και τη λογική συνέχεια της έκφρασης καθ’ όλη τη διαδρομή, ενός ομολογουμένως ηρωικού δράματος. Παντού αναφύεται και απορρέει ο πατριωτισμός των εγκλωβισμένων και πολιορκημένων αγωνιστών, πολλοί εκ των οποίων δεν ήταν κάτοικοι, αλλά πήγαν να συμμετάσχουν σε ένα προκαθορισμένο ιστορικό αποτέλεσμα. Το κείμενο σε οδηγεί υποχρεωτικά σε πολλά συναισθήματα. Μερικά εκ των οποίων είναι το δέος για την αγωνία και την καρτερικότητα των αγωνιστών, η αυταπάρνηση απέναντι σε όλες τις κακουχίες, ο έρωτας που μπορεί να γεννηθεί ακόμη και σε μια τέτοια κατάσταση, η φρίκη των απωλειών και τέλος η τραγικότητα και η ψυχοπαθολογία της ανελέητης πείνας!

Και οι σελίδες να μην τελειώνουν, έχοντας την αίσθηση ότι ο συγγραφέας θέλει να μας τα «δώσει όλα», μην τολμώντας να παραλείψει λεπτομέρειες που θα μπορούσαν να «προσβάλουν το Έπος των Ηρώων».

Εντυπωσιάστηκα από τον χειρισμό και την έκφραση της διάστασης της ψυχολογίας των πολιορκημένων, προκειμένου να ανταπεξέλθουν στον συνεχιζόμενο αγώνα μέσα από όλες τις αφόρητες στερήσεις, μιας και παρουσιάζονται αναλυτικότατα αποτελώντας ειδικά ψυχογραφήματα της προσωπικότητας αυτών των πολεμιστών.

Οι σκηνές μάχης, όπως πάντα, αποτελούν το σήμα κατατεθέν του συγγραφέως, κόβοντας στην κυριολεξία την ανάσα και δίνοντας την αίσθηση πως παρακολουθείς κινηματογραφική ταινία!

Από κάποιο σημείο του βιβλίου και μετά, νομίζεις ότι όλοι οι χαρακτήρες είναι πρωταγωνιστές αφού αποκτούν κυρίαρχους ρόλους.

Ορθώς ο συγγραφέας αναφέρεται και παραλληλίζει τους πολιορκημένους με τους αρχαίους προγόνους τους. Οι αγωνιστές του 1821, αν και γνώριζαν ελάχιστα γράμματα, εντούτοις ήταν ιστορικώς ενημερωμένοι για τις ενέργειές των Ελλήνων στις Θερμοπύλες, στον Μαραθώνα, στη Σαλαμίνα και αλλού, νοιώθοντας πως δε μπορούσαν να υστερήσουν από αυτούς. Στο βιβλίο αυτό παρουσιάζονται να έχουν (και όντως είχαν στην πραγματικότητα) ισχυρότατο σθένος, και να είναι οι ίδιοι απόγονοι, αγωνιστές της ζωής και της συνέχειας της Ιστορίας, γράφοντας νέες σελίδες στο βιβλίο του Έθνους των Ελλήνων!

Συναρπαστική η περιγραφή στην τελευταία φάση της πολιορκίας, που αποστέρησε από τους πολιορκημένους, χωρίς δυνατότητα αναπλήρωσης, τα απαραίτητα τρόφιμα, το νερό, τα φάρμακα και τα πυρομαχικά. Όμως τα ψυχικά και ηθικά αποθέματα από την συνεχιζόμενη και ασφυκτική και ανηλεή πολιορκία παρέμειναν ανεξάντλητα, ενώ διαφαινόταν ολοκάθαρα το τραγικό τέλος, γεγονός που κατέστη σαφές μέσω του κειμένου.

Το έργο αυτό, ακολουθώντας πιστά τα ιστορικά συμπεράσματα μας παραδίδει με απόλυτο ρεαλισμό σκηνές φρίκης, αγωνίας και απόγνωσης, αλλά και την υπεράνω όλων ανάγκη για επιβίωση της πολιορκημένης πόλεως.

Εξαιρετικές και πολύ παραστατικές θα χαρακτήριζα τις συναισθηματικές και ψυχολογικές περιγραφές για τους πολιορκημένους αγωνιστές.

Ολοκληρώνοντας τη μελέτη του βιβλίου διαπιστώνεται ότι το συγγραφικό αποτέλεσμα είναι εμφανέστατα εντυπωσιακό και μεγαλειώδες. Σε όλη τη διαδρομή υπάρχει η διαδοχική ιστορική εξέλιξη. Μπορεί να είναι ιστορικό μυθιστόρημα, όμως ακολουθεί πλήρως τα ιστορικά γεγονότα σε κάθε σελίδα, με λεπτομέρειες για κάθε κίνηση και ενέργεια.

Ο συγγραφέας επιμελείται κάθε σελίδας, χρησιμοποιώντας την ορολογία, την τοπογραφία, την πολεοδομία και οτιδήποτε αφορά το γεωφυσικό ανάγλυφο του χώρου των επιχειρήσεων.

Όπως προαναφέρθηκε δεν είναι εύκολη η ανάγνωση από μη εξοικειωμένους αναγνώστες, λόγω της χρήσεως από τον συγγραφέα άρτιας και πλούσιας ελληνικής γλώσσας, των επιστημονικών ιστορικών περιγραφών και της πληθώρας ερμηνειών και διευκρινίσεων. Γι’ αυτό ο υποψήφιος αναγνώστης να μην πτοηθεί από το μέγεθος του βιβλίου – δεν προτείνεται για διάβασμα στην παραλία και στις διακοπές! Απαιτείται προσεκτική μελέτη ανά κεφάλαιο, καθώς αποτελεί ένα άκρως επιτυχημένο και ιστορικώς εμπεριστατωμένο πόνημα.

Πλούσια και χειμαρρώδη τα συναισθήματα που απορρέουν από την ανάγνωση, αναδεικνύοντας την ιδιαίτερη και χαρισματική συγγραφική δεινότητα του Χαρίτωνα Γιωτάκη. Ως ιστορικός ερευνητής και ο ίδιος, και έχοντας γράψει και άλλα ιστορικά μυθιστορήματα, ακολουθεί την ίδια επιστημονικά αυστηρή μεθοδολογία. Συγκεντρώνει όλες τις ιστορικές πηγές, διασταυρώνει τις εκτιμήσεις από τις μελέτες και τις διατριβές και επιλέγει την αλήθεια. Μέσα από το δικό του λογοτεχνικό και ερμηνευτικό πλαίσιο ανταποκρίνεται επάξια στην αποστολή του βιβλίου του. Αξίζει πολλά συγχαρητήρια τόσο η συγγραφή όσο και η εξαιρετικά επιμελημένη έκδοση!”

Γεώργιος Σιδερής.