Blog

ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΙΧΜΑΛΩΤΩΝ ΠΟΛΕΜΟΥ

Του Αντιστρατήγου ε.α. Δ. Λακαφώση

Υφιστάμενο Καθεστώς

Ενώ τίποτε δεν μπορεί να συγκριθεί με τα βασανιστήρια παλαιοτέρων εποχών, οι πρόσφατες ενέργειες των Αμερικανών στρατιωτών στη φυλακή Abu Ghraib του Ιράκ, έχουν παραβιάσει το διεθνή νόμο. Οι γνωστές τακτικές, που είχαν χρησιμοποιηθεί κατά καιρούς παλαιότερ κατά αιχμαλώτων, οδήγησαν βαθμιαία στα εγκλήματα της Abu Ghraib, που προκάλεσαν την παγκόσμια οργή και κυρίως του μουσουλμανικού και αραβικού κόσμου, παρά το ισχύον σήμερα διεθνές καθεστώς, όπως :
Η τρίτη Συνθήκη της Γενεύης. Απαγορεύεται να χρησιμοποιείται στους αιχμαλώτους άγρια συμπεριφορά και βασανιστήρια, που θίγουν την προσωπική αξιοπρέπει και ταπεινώνουν τον άνθρωπο.
Η Συνθήκη κατά των Βασανιστηρίων. Ορίζεται ως βασανιστήριο κάθε ενέργεια που προκαλεί άγριο πόνο ή κάποιον να υποφέρει ψυχικά ή πνευματικά. Στη Συνθήκη απαγορεύεται σε χώρες να εκδίδουν αιχμαλώτους σε άλλες χώρες, οι οποίες είναι γνωστό να χρησιμοποιούν βασανιστήρια.
Οι συνήθεις τακτικές παραβάσεις των συνθηκών και καταπίεσης των αιχμαλώτων, που έχουν υποστεί και έχουν περιγράψει οι αιχμάλωτοι, άσχετα το κατά πόσον ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα είναι : Στέρηση ύπνου (άϋπνοι για πολλές ημέρες), υπερβολική σωματική καταπόνηση (όρθιοι επί πολύ καιρό, ψυχολογικός επηρεασμός (κτυπιώνται, γυμνώνονται, βρέχονται, υποβάλλονται σε απότομες αλλαγές θερμοκρασίας κ.λ.π.) και ο εκφοβισμός ( όπως απειλή για αποστολή σε χώρες γνωστές για βασανιστήρια).

Μέθοδοι Ανάκρισης Αιχμαλώτων

Η ανάκριση αιχμαλώτων είναι δύσκολη και σκοτεινή υπόθεση, αλλά μερικές μέθοδοι ανάκρισης αποδίδουν καλύτερα από άλλες. Η συνέντευξη στην ανάκριση πρέπει να είναι πειστική και να μην παίρνει την μορφή της αποφασιστικήα αναμέτρησης. Οι περισσότεροι αιχμάλωτοι θέλουν να εξιστορήσουν την περίπτωσή τους, εφόσον πεισθούν λογικά γι΄αυτό.
Μέχρι τώρα και κατά καιρούς, έχει παρατηρηθεί ποικιλία μεθόδων διεξαγωγής των ανακρίσεων, ανάλογα με τις εκάστοτε επιδιώξεις, περιοχές, ιδιοσυγκρασία και πολιτισμό του προσωπικού που εμπλέκεται στις ανακρίσεις. Την βάση, όμως, όλων αυτών των μεθόδων, και σχεδόν με καθολική αποδοχή, πρέπει να αποτελούν οι υφιστάμενες σήμερα διεθνείς συνθήκες. Η Συνθήκη της Γενεύης καθορίζει ότι «οι αιχμάλωτοι πολέμου που αρνούνται να απαντήσουν, δεν πρέπει να απειλούνται ή να υφίστανται οποιαδήποτε εξεφτελιστική μεταχείριση, κάθε είδους». Η δε Συνθήκη κατά των βασανιστηρίων καθορίζει ότι «οι κρατούμενοι επιβάλλεται να προστατεύονται από βάναυσες και απάνθρωπες τιμωρίες». Παρά ταύτα όμως παρατηρούνται και διαφορετικές προσεγγίσεις. Επίσημοι των ΗΠΑ δηλώνουν ότι οι Ιρακινοί και οι Ταλιμπάν αιχμάλωτοι καλύπτονται από αυτή την συνθήκη, όχι όμως και τα μέλη της Al Qaeda, που θεωρούνται πέραν κάθε συνθήκης Δικηγόροι κρατουμένων στο Guantanamo της Κούβας, έχουν προσφύγει στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ και απαιτούν την παρουσία των πελατών τους στο δικαστήριο για να ζητήσουν τα δικαιώματά τους.
Βέβαια, μετά την 11 Σεπτεμβρίου 2001, οπότε προέκυψε ανάγκη για στενοτέρα παρακολούθηση και αναφορά, χωρίς τούτο να σημαίνει ότι δεν υπήρχαν και πριν, και ίσως πιο τραγικά γεγονότα, παρατηρήθηκαν διάφορες σωματικές, ψυχικές, πνευματικές και σαδιστικές καταπιέσεις και βασανιστήρια αιχμαλώτων και κρατουμένων πολέμου, όπως στο Αφγανιστάν, Κουαντανάμο Κούβας, με πρόσφατο αποκορύφωμα στις περιβόητες φυλακές του Abu Ghraib του Ιράκ.
Ανακαλύφθηκαν σ΄αυτές τις περιπτώσεις, χωρίς να είναι μόνο αυτές, κακομεταχείριση γυμνών αιχμαλώτων, καλυμμένων με «κουκούλες» για να μην βλέπουν, στερημένοι ύπνου, αναγκασμένοι να μένουν όρθιοι ή να κάθονται σε εξουθενωτικές θέσεις, για παρατεταμένο χρόνο. Μερικοί να είναι επηρεασμένοι από την λήψη φαρμάκων και η σεξουαλική παρενόχληση να είναι συνηθισμένο φαινόμενο. Άλλοι αιχμάλωτοι να έχουν επιχειρήσει να αυτοκτονήσουν, αλλά και σε περιορισμένες περιπτώσεις πέθαναν κατά την ανάκριση. Προς τούτο, το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Άμυνας των ΗΠΑ ερευνούν τέτοιες περιπτώσεις θανάτου αιχμαλώτων στο Αφγανιστάν και Ιράκ.
Αλλά και παλαιότερα, οι κακομεταχειρίσεις αιχμαλώτων οργίαζαν. Π.χ. σε μελέτη για τα βασανιστήρια θυμάτων στην Κομμουνιστική Κίνα, το 1950, παρατηρείται άγρια κακομεταχείριση για να μαρτυρήσουν. Στο Βιετνάμ έχουν αναφερθεί περιπτώσεις, όπου στρατιώτες ειδικών δυνάμεων έθεταν τους αιχμαλώτους σε κλειστές κλούβες με μεταβολές στην θερμοκρασία, για 3-4 ημέρες, ώστε να υποστούν υποθερμία και να αναγκασθούν να μαρτυρήσουν.
Στο Ισραήλ, το 1980, το Ανώτατο Δικαστήριο συνέστησε στους ανακριτές να χρησιμοποιούν μετριοπαθείς μεθόδους ανάκρισης, για να αποφεύγονται ψευδείς μαρτυρίες υπό την πίεση των βασανιστηρίων, χωρίς όμως τελικά να επιτευχθεί το αναμενόμενο αποτέλεσμα. Σήμερα, βασανιστήρια έχουν αναφερθεί και στην Αίγυπτο, Μαρόκο και αλλού.
Όμως οι κακομεταχειρίσεις παρουσιάζουν διάφορες διαβαθμίσεις. Σε άλλες χώρες χρησιμοποιείται, σε νόμιμη βάση, ο ακρωτηριασμός μελών του σώματος και κυρίως σε Μουσουλμανικές χώρες. Οι ανακριτές σε άλλα μέρη του κόσμου, παρά τη σεμνότητα που πρέπει να τους διακρίνει στην εκτέλεση της δουλειάς τους, κρεμούν από ψηλά, με τεταμένα χέρια αιχμαλώτους, ώστε να τους πιάνει «κρύος ιδρώτας», και μετά τους παρουσιάζουν σε ύποπτους τρομοκράτες ώστε να τους φοβίζουν για να μαρτυρήσουν και αυτοί. Εάν όλα αυτά δεν αποδώσουν, τότε χρησιμοποιούν ξύλινα μαστίγια και τελικά χαμηλής τάσης ηλεκτροσόκ.
Σε άλλες περιπτώσεις έχουμε και διαμαρτυρίες παράβασης των διεθνών συνθηκών, όπως π.χ το Κέντρο για Συνταγματικά Δικαιώματα (ΚΣΔ) προσέφυγε στο Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ και ένα (1) Καναδό που συλλήφθηκε στη Ν.Υόρκη, ως ύποπτος για σχέσεις με την Al Qaeda. Παραδόθηκε μετά στη Συρία, γνωστή για αυτές τις περιπτώσεις, όπου όπως το ΚΣΠ ισχυρίζεται, υπέστη βασανιστήρια για μήνες πριν αφεθεί ελεύθερος.
Σήμερα, το Αμερικανικό στρατιωτικό προσωπικό δηλώνει ότι οι «κουκούλες», δεν χρησιμοποιούνται πλέον στο Ιράκ και η στέρηση ύπνου από τους αιχμαλώτους, που δεν έγινε ούτε στο Guantanamo, γίνεται μετά την έγκριση της ιεραρχίας και πολλές φορές μόνο σε ορισμένους αιχμαλώτους. Επίσης, οι αιχμάλωτοι δεν υφίστανται σήμερα ανεπίτρεπτες πιέσεις.
Συμπερασματικά, ουδείς αποδέχεται, από ανθρωπιστικής πλευράς, τη σκληρή και απάνθρωπη πίεση των αιχμαλώτων, ακόμη και εάν εκατοντάδες ζωές βρίσκονται σε «ρίσκο». Η μεταχείριση πρέπει να είναι ελαστική. Αρχίζει από τους ύποπτους και προχωρεί στους γύρω από αυτούς, οι οποίοι πιθανόν να γνωρίζουν και να προσθέσουν κάτι. Όμως, είναι δύσκολο να τραβήξουμε μια διαχωριστική γραμμή μεταξύ πίεσης και βασανιστηρίων και να πούμε εδώ σταματά η πίεση και εκεί αρχίζουν τα βασανιστήρια. Σημασία όμως έχει, οι υπάρχουσες φυλακές βασανιστηρίων, να μην μετατραπούν σε «εργαλείο» των νικητών που ήλθαν για να απελευθερώσουν τους ηττημένους από τις φυλακές των αυταρχικών καθεστώτων. Ήταν οι φυλακές του Σαντάμ και τώρα των Αμερικανών ;