Blog

Πόσο κάλυπτε την Δυτική Ευρώπη η αμερικανική πυρηνική ομπρέλα;

Γρίβας Κώστας

Σε προηγούμενα άρθρα στο SLpress.gr έχουμε αναφερθεί σε μια σειρά από επικίνδυνες στερεοτυπικές αντιλήψεις που κυριαρχούν στη συνείδηση της κοινής γνώμης, αλλά και των ειδικών, αναφορικά με την πυρηνική στρατηγική και τη διαχείριση της πυρηνικής ισχύος στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου. Αυτές οι λανθασμένες αναγνώσεις δημιουργούν μια βάση πάνω στην οποία εδράζονται επικίνδυνες αντιλήψεις για την απειλή πυρηνικού πολέμου που έχει επανέλθει μετά την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Τελευταίο επεισόδιο τα ρωσικά σχέδια για μεταφορά πυρηνικών στην Λευκορωσία, σχέδια για τα οποία, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, οι ΗΠΑ φαίνεται να αντιμετωπίζουν με ψυχραιμία.

Πάντως, αναμφισβήτητα το πιο επικίνδυνο στερεότυπο για την εποχή του Ψυχρού Πολέμου είναι ότι οι ΗΠΑ θα έσπευδαν νομοτελειακά να καλύψουν τη Δυτική Ευρώπη με την πυρηνική τους ομπρέλα, σε περίπτωση σοβιετικής εισβολής, παρόλο που αυτό θα προκαλούσε πυρηνικό πόλεμο μεγάλης κλίμακας, ο οποίος θα σήμαινε το τέλος των ΗΠΑ, της Σοβιετικής Ένωσης και της Ευρώπης, τόσο της Δυτικής, όσο και της Ανατολικής.

Στην πραγματικότητα, το ενδεχόμενο αυτό απείχε πολύ από το να είναι βεβαιότητα. Την άποψη αυτή αποδόμησε ήδη από το 1979 ο Χένρι Κίσινγκερ όταν δήλωσε πως «έχω καθίσει γύρω από το τραπέζι του Συμβουλίου του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες και αλλού και έχω πει τα μαγικά λόγια που είχαν βαθιά καθησυχαστική επίδραση… Οι διάδοχοί μου έκαναν τις ίδιες διαβεβαιώσεις. Όμως, αυτά τα λόγια δεν μπορούν να είναι αληθινά και πρέπει να αντιμετωπίσουμε το γεγονός ότι είναι παράλογο να βασίζουμε τη στρατηγική της Δύσης στην αξιοπιστία της αμοιβαίας αυτοκτονίας».

Ακόμη παλαιότερα, ο μεγάλος θεωρητικός της πυρηνικής ισχύος, Herman Kahn, στο ιστορικό του έργο “On Thermonuclear War” είχε γράψει ξεκάθαρα τα εξής. Σε περίπτωση που η Σοβιετική Ένωση επιτίθονταν με πυρηνικά όπλα στην Ευρώπη (ανέφερε χαρακτηριστικά την προσβολή του Βερολίνου, της Βόννης, του Λονδίνου, της Ρώμης και των Παρισίων), αλλά την ίδια στιγμή έδειχνε πως δεν ετοιμαζόταν να επιτεθεί στις ΗΠΑ, τότε «υπήρχε ένα πράγμα που σχεδόν σίγουρα δεν θα κάναμε: Δεν θα ξεκινούσαμε μια ολοκληρωτική επίθεση στις σοβιετικές πόλεις».

 

Ο πρόεδρος Ντε Γκωλ

 

Ο Πρόεδρος Ντε Γκωλ ήταν πεισμένος ότι δεν είχε να περιμένει τίποτα από τις ΗΠΑ και είχε πει ξεκάθαρα στον Κέννεντι ότι καμία χώρα δεν θα διεξάγει πυρηνικό πόλεμο για μια άλλη χώρα και ότι «οι ΗΠΑ θα χρησιμοποιούσαν πυρηνικά όπλα μόνο εάν απειλούνταν άμεσα η δική τους επικράτεια». Στην πραγματικότητα, ούτε καν η μερική επίθεση με πυρηνικά όπλα εναντίον του ίδιου του αμερικανικού εδάφους δεν είναι σίγουρο ότι θα προκαλούσε μια αυτοματοποιημένη μαζική πυρηνική απάντηση από πλευράς των ΗΠΑ.

 Όπως γράφει ο καθηγητής και αναλυτής της RAND Paul Bracken στο διάσημο βιβλίο του “The Second Nuclear Age”, ο υπουργός Άμυνας επί προεδρίας Κέννεντι και Τζόνσον και διαμορφωτής σε σημαντικό βαθμό της ψυχροπολεμικής αμερικανικής πυρηνικής στρατηγικής, Ρόμπερτ ΜακΝαμάρα, είχε καταλήξει σε μια προφορική συμφωνία με τους Προέδρους Κέννεντι και Τζόνσον.

Η συμφωνία ήταν να μην εξαπολύσουν επίθεση αντιποίνων στη Σοβιετική Ένωση χωρίς μακρά, σκόπιμη αναμονή για να αξιολογηθεί η κατάσταση και να εκτιμηθεί τι πρέπει να κάνουν οι ΗΠΑ στη συνέχεια. Ο Bracken γράφει χαρακτηριστικά ότι «συχνά με έχουν ρωτήσει τι θα έκαναν οι ΗΠΑ εάν δέχονταν επίθεση από τη Σοβιετική Ένωση. Νομίζω ότι η απάντηση του ΜακΝαμάρα ήταν ότι ήξερε τι δεν θα έκανε, και αυτό που δεν θα έκανε ήταν να διατάξει αμέσως μια αντεπίθεση».

 

Θα καταστρέψουμε την Ευρώπη για να την σώσουμε!

 

Ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι και οι Δυτικοευρωπαίοι δεν ήταν καθόλου σίγουρο ότι επιθυμούσαν την κάλυψη από την αμερικανική πυρηνική ομπρέλα, γιατί πολύ απλά αυτό θα σήμαινε το τέλος των χωρών τους, οι οποίες δεν μπορούσαν να αντέξουν έναν περιορισμένο πυρηνικό πόλεμο με τακτικά πυρηνικά, σαν αυτόν που σχεδίαζαν οι Αμερικανοί. Σε περίπτωση σοβιετικής εισβολής, οι Αμερικανοί σκόπευαν «να καταστρέψουν την Ευρώπη για να μπορέσουν να τη σώσουν».

Ο Bracken χαρακτηριστικά αναφέρει πως το 1957 ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζων Φόστερ Ντάλες, ταξίδεψε στη Γερμανία με σκοπό να πείσει τους Δυτικογερμανούς ότι οι ΗΠΑ θα χρησιμοποιούσαν πυρηνικά για να προστατεύσουν τη Δυτική Γερμανία από σοβιετική επίθεση, ακόμη και αν αυτό οδηγούσε σε πυρηνικό πόλεμο ΗΠΑ-Σοβιετικής Ένωσης. Ο Ντάλες, όπως και σχεδόν όλοι στην Ουάσιγκτον, θεωρούσε πως το μεγάλο πρόβλημα της αποτρεπτικής στρατηγικής της Δύσης έναντι της Σοβιετικής Ένωσης ήταν η δυσπιστία των Ευρωπαίων και ιδιαίτερα των Γερμανών, για το αν η Αμερική θα θυσίαζε τη Νέα Υόρκη και το Σικάγο για να υπερασπιστεί το Αμβούργο και το Μόναχο.

Ο Ντάλες εξεπλάγην όταν ανακάλυψε ότι δεν ήταν αυτό το θέμα που απασχολούσε τον καγκελάριο της Δυτικής Γερμανίας Κόνραντ Αντενάουερ. Στην πραγματικότητα συνέβαινε το αντίθετο. Ο Αντενάουερ ζήτησε επιτακτικά από τον Ντάλες να μην χρησιμοποιηθούν πυρηνικά για την άμυνα της Γερμανίας. Και αυτό γιατί μια άμυνα βασισμένη στα πυρηνικά σήμαινε ότι στο έδαφος της χώρας θα εκρήγνυντο εκατοντάδες ατομικές βόμβες, που θα κατάστρεφαν τις γερμανικές πόλεις και θα εξόντωναν πολύ μεγάλο μέρος του γερμανικού πληθυσμού.

Πράγματι, οι σχεδιασμοί των ΗΠΑ προέβλεπαν μια “ανέμελη” χρήση πυρηνικών όπλων στα εδάφη φίλιων χωρών. Ο Bracken αναφέρει ότι η πρώτη του εργασία μετά το κολλέγιο, στη δεκαετία του 1970, ήταν μια προσομοίωση με τη χρήση υπολογιστή ενός “τακτικού” πυρηνικού πολέμου στην Ευρώπη, με τη χρήση ατομικών όπλων πεδίου μάχης (battlefield atomic bombs) που θα προσέβαλαν τεθωρακισμένες και μηχανοκίνητες σοβιετικές δυνάμεις. Τα αποτελέσματα της προσομοίωσης τον σόκαραν. Γράφει χαρακτηριστικά ότι δεν μπορούσε να πιστέψει αυτά που έβλεπε στα αμερικανικά σχέδια. Ήταν σαν οι Αμερικανοί σχεδιαστές να θεωρούσαν ότι η Γερμανία δεν είχε πόλεις και οι πυρηνικές εκρήξεις θα γίνονταν σε έρημες περιοχές.

Ο πτέραρχος Power και η Αλβανία

Ακόμη πιο χαρακτηριστικό της αδιαφορίας που επεδείκνυαν οι ΗΠΑ αναφορικά με τις συνέπειες που θα υφίσταντο συμμαχικές χώρες σε περίπτωση πυρηνικού πολέμου είναι πως το “Ενιαίο Ολοκληρωμένο Επιχειρησιακό Σχέδιο” (Single Integrated Operational Plan / SIOP) του 1962, που διαμορφώθηκε επί προεδρίας Κέννεντι, προέβλεπε ουσιαστικά την εξάλειψη της Αλβανίας (προφανώς με τις συνέπειες που αυτό θα συνεπαγόταν για τις γειτονικές χώρες, μεταξύ αυτών και την Ελλάδα) μόνο και μόνο γιατί στα σύνορά της είχε παραμείνει ένα σοβιετικό ραντάρ αεράμυνας και παρόλο που η χώρα αυτή είχε απομακρυνθεί αποφασιστικά από τη Σοβιετική Ένωση.

Καθώς ο αρχηγός της Στρατηγικής Διοίκησης της Αεροπορίας (SAC) Πτέραρχος Power ενημέρωνε τον Ρόμπερτ ΜακΝαμάρα για το “Ενιαίο Ολοκληρωμένο Επιχειρησιακό Σχέδιο”, του είπε με χαμόγελο: «Λοιπόν, κύριε Υπουργέ, ελπίζω να μην έχετε φίλους ή σχέσεις στην Αλβανία, γιατί θα πρέπει να την εξαφανίσουμε», προκαλώντας ένα βλέμμα αποστροφής του τελευταίου.

Για τον Power και τις ακραίες του απόψεις έχουμε αναφερθεί και σε προηγούμενο άρθρο στο SLpress.gr. Σε ένα άλλο επεισόδιο, όταν ο Herman Kahn, που κάθε άλλο παρά ειρηνιστής ήταν, ενημέρωνε τον Power για τις μακροχρόνιες γενετικές συνέπειες της ραδιενέργειας που θα προέκυπτε σε περίπτωση πυρηνικού πολέμου, ο Power ξαφνικά γέλασε, έγειρε μπροστά στην καρέκλα του και είπε: «Ξέρεις, δεν έχω πειστεί ακόμη ότι δύο κεφάλια δεν είναι καλύτερα από ένα». Είναι εμφανές ότι από ανθρώπους με αυτές τις απόψεις δεν μπορείς να περιμένεις παρά μια “ανέμελη” χρήση των πυρηνικών. Και αυτό ακριβώς σχεδίαζαν να κάνουν!

Άρα, η πραγματική πυρηνική στρατηγική στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου απείχε πολύ από τις τακτοποιημένες και καθησυχαστικές ακαδημαϊκές θεωρίες που ενδύθηκαν έναν μανδύα αξιοπιστίας και σοβαρότητας μόνο και μόνο, επειδή τελικά δεν έγινε πυρηνικός πόλεμος.
Και ακόμη περισσότερο, η άποψη ότι οι ΗΠΑ θα εμπλέκονταν νομοτελειακά σε πυρηνικό πόλεμο με τη Σοβιετική Ένωση αν η τελευταία επετίθετο στην Ευρώπη, ενδέχεται να ήταν περισσότερο μια μπλόφα παρά κάτι που όντως θα συνέβαινε. Ακόμη όμως και αν συνέβαινε οι συνέπειες για την Ευρώπη θα ήταν καταστρεπτικές.

Slpress.gr