Blog

Το περίεργο ζευγάρι της Ευρώπης.  Η δυσλειτουργική σχέση στην καρδιά της ΕΕ

                             

Οι σχέσεις μεταξύ της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen και του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Charles Michel δεν ήταν ποτέ τόσο κακές.

Της Suzanne Lynch

Όταν οι ηγέτες των πιο ισχυρών χωρών του κόσμου συναντηθούν στη σύνοδο κορυφής της G20 στο Μπαλί την επόμενη εβδομάδα, μην περιμένετε από την Ευρωπαϊκή Ένωση να παρουσιάσει ένα ενιαίο μέτωπο.

Αντί να συντονίζονται, οι δύο κορυφαίοι αξιωματούχοι του μπλοκ – η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ – είναι πιο πιθανό να αποφεύγουν ο ένας τον άλλον, με το προσωπικό να συμμετέχει στην οργάνωση του ταξιδιού υπό αυστηρές οδηγίες για να αποφευχθεί οποιαδήποτε επικάλυψη στα δρομολόγια.

Στα σχεδόν τρία χρόνια από την έναρξη της θητείας τους, οι σχέσεις μεταξύ του Μισέλ και της φον ντερ Λάιεν έχουν υποστεί μια έκτακτη κατάρρευση, με το προσωπικό των δύο ιδρυμάτων να αποθαρρύνεται από την επικοινωνία και οι δύο ηγέτες να αποκλείονται μεταξύ τους από συναντήσεις με ξένους αξιωματούχους.

Η δυσλειτουργική εταιρική σχέση δεν επηρεάζει μόνο τη νομοθετική και πολιτική ατζέντα της ΕΕ, η οποία εξαρτάται από μια λεπτή διοργανική πράξη εξισορρόπησης. Απειλεί επίσης να υπονομεύσει τη θέση της ΕΕ στον κόσμο.

Ένα από τα κεντρικά σημεία της G20 θα είναι μια συνάντηση μεταξύ του Μισέλ και του Κινέζου ηγέτη Xi Jinping που έχει προγραμματιστεί να πραγματοποιηθεί στο περιθώριο της συνόδου κορυφής. Δεδομένων των διχασμών εντός της ΕΕ σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης του Πεκίνου, διαμορφώνεται σε μια κρίσιμη συνάντηση. Αλλά η φον ντερ Λάιεν δεν έχει προσκληθεί. Ο λόγος? Η άρνησή της να επιτρέψει στον Μισέλ να παραστεί σε μια συνάντηση με τον Ινδό πρωθυπουργό Ναρέντρα Μόντι στη G7 στη Γερμανία τον Ιούνιο.

Ο ανταγωνισμός μεταξύ της Επιτροπής και του Συμβουλίου είναι από καιρό μια πρόκληση λόγω μιας εγγενούς διαρθρωτικής έντασης στο βυζαντινό σύστημα της ΕΕ.

Η Επιτροπή είναι ο εκτελεστικός βραχίονας του μπλοκ, με την ικανότητα να προτείνει νομοθεσία, θέτοντας τον πρόεδρό της στο επίκεντρο σχεδόν κάθε πρωτοβουλίας της ΕΕ. Αλλά το Συμβούλιο είναι το μέρος όπου οι αρχηγοί κρατών ή κυβερνήσεων συναντώνται για να πάρουν στο σφυρί τις μεγαλύτερες αποφάσεις του μπλοκ. Αν και ο πρόεδρός του διαδραματίζει συντονιστικό ρόλο, συντονίζοντας τη συζήτηση μεταξύ των πραγματικών υπευθύνων λήψης αποφάσεων, η θέση είναι αναμφισβήτητα πιο κοντά στο σημείο όπου βρίσκεται η πραγματική δύναμη του μπλοκ.

Με τους δύο ρόλους που έχουν ανατεθεί σε επικαλυπτόμενους τομείς ευθύνης, το αποτέλεσμα προσθέτει σύγχυση στο παλιό ερώτημα που αποδίδεται συχνά στον Χένρι Κίσινγκερ — ποιον καλείτε όταν θέλετε να τηλεφωνήσετε στην Ευρώπη; (Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με τον δικό του πρόεδρο, παρέχει ένα τρίτο κέντρο εξουσίας, αλλά λίγοι θα υποστήριζαν ότι είναι κάτι άλλο από ένα μικρότερο αδερφάκι των άλλων δύο).

Η σύγκρουση προσωπικότητας μεταξύ των σημερινών κατεστημένων στελεχών έχει οδηγήσει τη διοργανική ανταγωνιστικότητα σε άλλο επίπεδο, σύμφωνα με πολλούς αξιωματούχους της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που εργάζονταν υπό προηγούμενες κυβερνήσεις όταν ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ ήταν επικεφαλής της Επιτροπής και ο Ντόναλντ Τουσκ ήταν πρόεδρος του Συμβουλίου.

Οι συναντήσεις μεταξύ της φον ντερ Λάιεν και του Μισέλ είναι ουσιαστικά ανύπαρκτες, ακόμη και ενόψει των συνόδων κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, συνήθως το φόρουμ όπου η ΕΕ σημειώνει πρόοδο στις μεγάλες στρατηγικές και άμεσες προκλήσεις που αντιμετωπίζει το μπλοκ.

Αξιωματούχοι από άλλες χώρες και διεθνείς φορείς συχνά μπερδεύονται ως προς το ποιος πρέπει να είναι ο συνομιλητής τους. Τα στελέχη των δύο θεσμικών οργάνων αναφέρουν τη στάση της Επιτροπής και του Συμβουλίου ως προς τη συμμετοχή σε συναντήσεις με τρίτα μέρη. Κατά τη διάρκεια των κυλιόμενων συζητήσεων για την παγκόσμια επισιτιστική κρίση, οι εκπρόσωποι των Ηνωμένων Εθνών εξεπλάγησαν όταν ένα ανώτερο στέλεχος της ΕΕ που συμμετείχε στο παρελθόν στις συνομιλίες ξαφνικά αποκόπηκε από τις επόμενες συναντήσεις.

«Η επικοινωνία έχει διαλυθεί εντελώς», είπε ένας αξιωματούχος που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του.

Ο Φον ντερ Λάιεν στον καναπέ

Όταν ο von der Leyen και ο Michel επιλέχθηκαν για να ηγηθούν των δύο πιο ισχυρών θεσμικών οργάνων της ΕΕ το 2019, έκαναν ένα απίθανο ζευγάρι. Η Von der Leyen, υπουργός Άμυνας στην κυβέρνηση της Γερμανίδας Καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ, είχε περάσει το μεγαλύτερο μέρος της καριέρας της στην εσωτερική πολιτική. Ο Μισέλ, πρώην πρωθυπουργός του Βελγίου από εξέχουσα πολιτική οικογένεια, είχε περισσότερη εμπειρία στην ΕΕ, έχοντας καθίσει γύρω από το τραπέζι του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ως ηγέτης της χώρας του.

Οι δυο τους είχαν κάποιες βιογραφικές ομοιότητες. Και οι δύο προέρχονταν από οικογένειες βουτηγμένες στην πολιτική. Ο πατέρας του Von der Leyen ήταν γενικός διευθυντής του τμήματος ανταγωνισμού της ΕΕ τη δεκαετία του 1970 και αργότερα απόλαυσε μια επιτυχημένη καριέρα στη γερμανική πολιτική σε κρατικό επίπεδο. Ο πατέρας του Μισέλ ήταν γνωστός Βέλγος υπουργός Εξωτερικών, Επίτροπος της ΕΕ και μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Όμως, όσον αφορά την προσωπικότητα, τα δύο είναι πολύ διαφορετικά. Η Von der Leyen, γιατρός και μητέρα επτά παιδιών, έχει αναλυτικό μυαλό και ελέγχεται προσεκτικά. Ο Μισέλ είναι ένας ήπιος ηγέτης που φοράει ζιβάγκο και έχει τάση για ποίηση. Όταν παντρεύτηκε τη μακροχρόνια σύντροφό του πέρυσι, κάλεσε τις συζύγους των ηγετών της ΕΕ σε δείπνο και ειδική θέαση μιας έκθεσης έργων του Βρετανού καλλιτέχνη Ντέιβιντ Χόκνεϊ στο κέντρο καλών τεχνών Bozar των Βρυξελλών.

Σύμφωνα με αξιωματούχους, η σχέση ξεκίνησε ήρεμα. «Υπήρξαν κάποιοι μικροί λόξυγκας, αλλά τίποτα απροσδόκητο», είπε ένας αξιωματούχος της ΕΕ. Τους πρώτους μήνες, η γραμματεία του Συμβουλίου προγραμμάτισε μια εβδομαδιαία απογευματινή συνάντηση μεταξύ του Michel και της von der Leyen κάθε Δευτέρα.

Όμως, παρόλο που οι συναντήσεις σύντομα τελείωσαν, τα πράγματα διαλύθηκαν εντελώς μέχρι τον Απρίλιο του 2021, αφού οι δύο ηγέτες ταξίδεψαν στην Τουρκία για να συναντηθούν με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Οι κάμερες κατέγραψαν τη σοκαριστική αντίδραση της φον ντερ Λάιεν όταν ο Μισέλ άρπαξε γρήγορα τη μοναδική καρέκλα δίπλα στον Τούρκο πρόεδρο, αφήνοντάς την να καθίσει σε έναν καναπέ απέναντι από τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών. Η πρόεδρος της Κομισιόν, η πρώτη γυναίκα που κατέλαβε τη θέση, είπε αργότερα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ότι «πληγώθηκε» από το περιστατικό, κατηγορώντας για το σεξισμό.

Με το όνομα «Sofagate», το περιστατικό έγινε viral παγκοσμίως, με τις αμοιβαίες (αν όχι πάντα δημόσιες) αλληλοκατηγορίες να οδηγούν σε μια καθοδική πορεία στις σχέσεις που μόνο επιδεινώθηκαν από τότε.

Στο αποκορύφωμα της αναταραχής, αναφέρθηκε ευρέως ότι ο Μισέλ προσέβαλε τον τραυματισμό ακυρώνοντας ένα κανονικό γεύμα της Δευτέρας με τη φον ντερ Λάιεν λόγω σύγκρουσης με μια επίσκεψη αφρικανικού αρχηγού κράτους. Σήμερα, αξιωματούχοι του Συμβουλίου λένε ότι η φον ντερ Λάιεν είχε επανειλημμένα ακυρώσει τις μεσημεριανές συναντήσεις, ακόμη και πριν από το Sofagate. «Στην πραγματικότητα, δεν γινόταν ποτέ εβδομαδιαία». Αξιωματούχοι της Κομισιόν λένε ότι οι δυο τους συναντώνται «σχεδόν» κάθε εβδομάδα σε διάφορα φόρουμ, αν και ο προγραμματισμένος ένας προς έναν έχει εγκαταλειφθεί.

Αντίθετα, οι προκάτοχοι του von der Leyen και του Michel, Juncker και Tusk, συναντήθηκαν τις περισσότερες εβδομάδες και είχαν καλή εργασιακή σχέση, βοηθούμενοι από την προηγούμενη γνωριμία τους ως πρωθυπουργοί και παρά τις διαφορές σε θέματα πολιτικής όπως η μετανάστευση.

Όταν πρόκειται για το Sofagate, ο Michel φαίνεται να άργησε να μάθει το μάθημά του.

Τον Φεβρουάριο του 2022, μετά από μήνες που διασκορπίστηκε στον Τύπο, στάθηκε βουβός κατά τη διάρκεια μιας χειραψίας με Αφρικανούς αξιωματούχους, όταν ο υπουργός Εξωτερικών της Ουγκάντα ​​πέρασε πέρα ​​από τον φον ντερ Λάιεν για να του πιάσει το χέρι και μετά από τον Εμανουέλ Μακρόν. (Ο Γάλλος πρόεδρος πρότεινε ευγενικά στον Αφρικανό αξιωματούχο ότι ίσως ήθελε να αναγνωρίσει τον πρόεδρο της Επιτροπής.)

Δημόσιες εντάσεις

Η κατάρρευση των σχέσεων έχει αρχίσει να επηρεάζει τη λειτουργία της ΕΕ, σύμφωνα με αξιωματούχους και των δύο θεσμικών οργάνων.

Αν και οι δύο ηγέτες εμφανίζονται ο ένας δίπλα στον άλλο στις συνεντεύξεις τύπου μετά τη σύνοδο κορυφής, ο διάλογος για καθημερινά θέματα μεταξύ των ηγετών και του στενού τους προσωπικού είναι σχεδόν ανύπαρκτος.

Κατά τη διάρκεια των ετών Γιούνκερ-Τουσκ, οι ηγέτες του Συμβουλίου και της Επιτροπής συναντήθηκαν τακτικά πριν από τις συνόδους κορυφής του ευρώ με τους προέδρους της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του Eurogroup, του άτυπου σώματος των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης. Από το 2019, ωστόσο, η συγκέντρωση δεν έχει πραγματοποιηθεί — παρόλο που οι οικονομικές δυσκολίες του μπλοκ έχουν αυξηθεί.

Το προσωπικό του Συμβουλίου αναγκάζεται να «κυνηγήσει πληροφορίες σαν δημοσιογράφοι», είπε ένας αξιωματούχος στα κεντρικά γραφεία του ιδρύματος Europa, παραπονούμενος ότι η Επιτροπή δεν ενημερώνει τον Michel για τις επερχόμενες προτάσεις της, παρόλο που αυτές οι πρωτοβουλίες θα χρειαστούν τελικά την υποστήριξη των εθνικών κυβερνήσεων. δουλεύει με.

Το υπουργικό συμβούλιο Michel συνήθως μαθαίνει για τις προτάσεις της Επιτροπής ταυτόχρονα με τους «σέρπα» ή τους εκπροσώπους των χωρών μελών. «Είναι ένας συνεχής αγώνας για να πείσουμε και τις δύο πλευρές να μοιραστούν πληροφορίες», είπε ένας αξιωματούχος του Συμβουλίου. (Αξιωματούχοι της Επιτροπής επισημαίνουν ότι είναι προνόμιο της Επιτροπής να προτείνει νομοθεσία χωρίς τη συμβολή του Συμβουλίου.)

Η διακοπή της επικοινωνίας ώθησε ορισμένους Επιτρόπους της ΕΕ να προσφύγουν απευθείας στο προσωπικό του Συμβουλίου για να διασφαλίσουν ότι ο φάκελος ή το χαρτοφυλάκιό τους δίνεται έμφαση στα συμπεράσματα του Συμβουλίου, τα επίσημα έγγραφα που αντικατοπτρίζουν αποφάσεις που ελήφθησαν από εθνικούς ηγέτες κατά τη διάρκεια των συνόδων κορυφής της ΕΕ.

Με τα ιδιωτικά κανάλια που δεν χρησιμοποιούνται, οι εντάσεις έχουν ξεχυθεί και στα δημόσια, ειδικά για τον χειρισμό της ενεργειακής κρίσης. Αυτή την εβδομάδα, σε μια επιστολή που είδε το POLITICO, ο Μισέλ κατηγόρησε τη φον ντερ Λάιεν επειδή δεν υπέβαλε πρόταση για ανώτατο όριο τιμής στο φυσικό αέριο, αφού οι εθνικοί ηγέτες ζήτησαν κάτι τέτοιο κατά τη σύνοδο κορυφής του Οκτωβρίου.

Η δυσπιστία έχει επίσης διαχυθεί σε θέματα ασφάλειας. Κάποτε, κατά τη διάρκεια της πανδημίας του COVID, όταν ο επικεφαλής του προσωπικού της von der Leyen, Bjoern Seibert και ένας Επίτροπος της ΕΕ θέλησαν να μιλήσουν με έναν υψηλόβαθμο ομόλογό τους στην αμερικανική κυβέρνηση, η αντιπροσωπεία αποφάσισε να ταξιδέψει στα περίχωρα των Βρυξελλών για να χρησιμοποιήσει τη γραμμή ασφαλείας στο Το αρχηγείο του ΝΑΤΟ αντί να κάνει χρήση των εγκαταστάσεων του Συμβουλίου απέναντι.

Μόνο φέτος η Επιτροπή απέκτησε το δικό της ασφαλές δωμάτιο για να πραγματοποιεί κλήσεις προς τις Ηνωμένες Πολιτείες.

«Και οι δύο υπεύθυνοι»

Στη διαμάχη μεταξύ των δύο ηγετών, η φον ντερ Λάιεν θεωρείται ότι έχει το πάνω χέρι. Αν και ο Μισέλ εκπροσωπεί επίσημα την ΕΕ σε εξωτερικές εκδηλώσεις, ο πρόεδρος της Επιτροπής έχει αναδειχθεί ως ο πιο εξέχων ηγέτης της ΕΕ, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για σχέσεις με την Ουάσιγκτον.

Μετά την ολοσχερή επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία, η κυβέρνηση του Προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν έχει καλλιεργήσει μια στενή σχέση συνεργασίας με την ομάδα της φον ντερ Λάιεν, συνεργαζόμενη στενά ιδίως στον τομέα των κυρώσεων.

Ο Μισέλ, αντίθετα, παλεύει να ξεπεράσει. Όταν ο Καναδός πρωθυπουργός Τζάστιν Τριντό επισκέφθηκε τις Βρυξέλλες τον Μάρτιο, το πρωτόκολλο υπαγόρευσε να συναντηθεί με τον πρόεδρο του Συμβουλίου. Αλλά η καναδική αντιπροσωπεία επέμεινε να συναντηθεί επίσης με τη φον ντερ Λάιεν, ένδειξη της διεθνούς της θέσης.

«Ειλικρινά, η άποψη είναι ότι ο Μισέλ απογοήτευσε, αλλά η φον ντερ Λάιεν ξεπέρασε τις προσδοκίες στον ρόλο της», δήλωσε ένας επί μακρόν αξιωματούχος της Επιτροπής.

Αλλά όταν πρόκειται για την κατάρρευση των σχέσεων, οι αξιωματούχοι συμφωνούν γενικά ότι και οι δύο ηγέτες φταίνε – ο Μισέλ για την κακή διαχείριση περιστατικών όπως ο Σοφαγκέιτ και η φον ντερ Λάιεν για την τάση της να διατηρεί στενό έλεγχο σε βάρος της συνεργασίας.

«Ειλικρινά, είναι και οι δύο υπεύθυνοι», είπε ένας αξιωματούχος της ΕΕ. «Είχες εντάσεις και στο παρελθόν, αλλά τελικά πάντα κατέληγε σε προσωπικότητες. Οι προκάτοχοί τους συνειδητοποίησαν ότι ήταν προς το συμφέρον και των δύο να βρουν μια σταθερή σχέση εργασίας».

Ένας άλλος επί μακρόν αξιωματούχος της ΕΕ είπε ότι η διοργανική σχέση δεν ήταν ποτέ τόσο χαμηλή.

«Δεν έχει νόημα να τσακώνονται ο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου», είπε ο αξιωματούχος.

«Σε μια κρίση η ΕΕ υποτίθεται ότι θα ενωθεί», πρόσθεσε ο αξιωματούχος. «Ναι, δομικά τα δύο θεσμικά όργανα βρίσκονται σε σύγκρουση. Μερικές φορές δεν υπάρχει ξεκάθαρος καταμερισμός εργασίας. Αλλά χρειαζόμαστε ενήλικες στο δωμάτιο».

Ο Joshua Posaner και η Barbara Moens συνέβαλαν στην αναφορά.

ΔΙΟΡΘΩΣΗ: Μια παλαιότερη έκδοση αυτού του άρθρου χρησιμοποιούσε λάθος τίτλο για τον Τζάστιν Τριντό και παρεξήγησε τον ρόλο του Συμβουλίου. Ο Τριντό είναι πρωθυπουργός του Καναδά. Το Συμβούλιο είναι το μέρος όπου οι εθνικοί ηγέτες συναντώνται για να πάρουν στο σφυρί τις μεγαλύτερες αποφάσεις του μπλοκ.