Blog

Κατά τα τελευταία δέκα χρόνια περίπου η εξωτερική πολιτική της Κύπρου και  πιο συγκεκριμένα της Κυπριακής Δημοκρατίας, έχει βελτιωθεί σημαντικά όπως φαίνεται από το γεγονός ότι έχει αρχίσει, παρά τα κάποια συνεχιζόμενα προβλήματα και διλήμματα, να συνειδητοποιεί και να αξιοποιεί το γεωστρατηγικό ρόλο του νησιού. Σε αυτή την αναδυόμενη πραγματικότητα συνέβαλαν τρεις βασικοί παράγοντες: i) η ωρίμανση της πολιτικής ελίτ της χώρας, ii) η αυξανόμενη τάση αυτοεπιβεβαίωσης της Τουρκίας και η αποσταθεροποιητική εξωτερική της πολιτική, η οποία οδήγησε σε πολλαπλά διπλωματικά και στρατηγικά αδιέξοδα, και iii) η οριοθέτηση της θαλάσσιας Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης της Κύπρου με την Αίγυπτο, το Λίβανο και το Ισραήλ και η ανακάλυψη υδρογονανθράκων εντός της. 
Τα αποτελέσματα αυτά ήταν εμφανή σε μια σειρά από αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής και γεωπολιτικών εξελίξεων. Για παράδειγμα, η Κύπρος κατάφερε να γίνει μέρος δύο σημαντικών περιφερειακών τριμερών συνεργασιών: Ισραήλ – Κύπρου – Ελλάδας και  Αιγύπτου – Κύπρου – Ελλάδας. Ταυτόχρονα, και παρά τη φιλοδυτική κυβέρνηση του ΔΗΣΥ, προσπάθησε να επιτύχει μια ισορροπία μεταξύ των δυτικών της εταίρων(ΕΕ και ΗΠΑ) και της Ρωσίας, με αρκετή επιτυχία. Για να είμαστε σίγουροι, οι προσπάθειες αυτές είναι αρκετά πρόσφατες και σε μεγάλο βαθμό εξαρτώνται, τόσο από τους χειρισμούς της Κύπρου όσο και από τις διεθνείς εξελίξεις. Όπως πάντα, οι διεθνείς συνεργασίες και συμμαχίες δεν είναι «λαξευμένες σε πέτρα», ενώ η βιωσιμότητά τους απαιτεί πολλή προσπάθεια και δέσμευση.
Τούτων λεχθέντων, δεν είναι όλα ρόδινα στην εξωτερική πολιτική της Κύπρου. Η χώρα αντιμετωπίζει μια σειρά από εμπόδια και προ βλήματα που έχουν άμεσο αντίκτυπο στις διεθνείς προοπτικές της. Ίσως τα δύο σημαντικότερα προβλήματα αυτή τη στιγμή είναι το κυπριακό πρόβλημα (τουρκική εισβολή και κατοχή του νησιού) και η οικονομική κρίση. Πράγματι, η εξωτερική πολιτική στη Κύπρο θεωρείται συχνά ως ένα απλό μέσο για την επίλυση του κυπριακού προβλήματος. Οι διεθνείς συμμαχίες και συμφωνίες γίνονται κατανοητές μέσα από αυτό το πρίσμα. Αυτή  η προσέγγιση δεν είναι απαραίτητα λανθασμένη, δεδομένου ότι η επίλυση του κυπριακού προβλήματος είναι ζωτικής σημασίας για το μέλλον του νησιού και τη διεθνή του θέση. Ωστόσο, η εξωτερική πολιτική δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο σε ένα πολιτικό ζήτημα ή μία διάσταση. Θα πρέπει μάλλον να επιδιώκει την ενίσχυση της διεθνούς εικόνας του κράτους και της επιρροής του, να μπορεί  να διαβάζει σωστά τις νεότερες τάσεις του διεθνούς συστήματος και να προσαρμόζεται ανάλογα.
Ενώ η Κυπριακή Δημοκρατία επιδεικνύει κάποια ευρύτητα πνεύματος και όραμα στην εξωτερική της πολιτική, ωστόσο φαίνεται να παραμελεί ένα από τα πιο-αν όχι το πιο-σημαντικό χαρακτηριστικό μιας παγκόσμιας τάξης που αλλάζει με ταχείς ρυθμούς: την άνοδο της Ανατολής. Η επιχειρηματική δραστηριότητα με τη Ρωσία έχει κάποια οικονομική και πολιτική σημασία. Ωστόσο, η Ρωσία είναι μόνο ένας παίκτης από την ομάδα των χωρών που επηρεάζουν την οικονομία και την ισορροπία ισχύος του διεθνούς συστήματος. Οι ΗΠΑ μπορεί να εξακολουθούν να είναι ο πιο ισχυρός  πόλος του διεθνούς συστήματος, αλλά η ηγεμονία τους και η ικανότητα τους να επιβληθούν έχει μειωθεί, κυρίως ένεκα της απροθυμίας της να αναμιχθεί σε παγκόσμια ζητήματα, όπως στο παρελθόν, λόγω κόστους και πικρών εμπειριών(π.χ. Αφγανιστάν, Ιράκ). Αυτή η πραγματικότητα γίνεται πιο σαφής όταν οι ΗΠΑ αντιπαραβληθούν με άλλες ανερχόμενες δυνάμεις και επίδοξες περιφερειακές ηγεμονίες που σχηματίζουν μη/αντιδυτικά μπλοκ και δίκτυα συνεργασίας.
Η Ανατολή, με άλλα λόγια η Ασία, είναι η περιοχή στην οποία βρίσκονται  μερικοί από τους πιο σημαντικούς διεθνείς παίκτες και ως εκ τούτου, καμία χώρα που θέλει να είναι σοβαρή και να έχει ανάμιξη στα διεθνή πράγματα δεν μπορεί να την αγνοήσει. Είναι σημαντικό ότι η  Κίνα  έχει πρόσφατα ξεπεράσει τις ΗΠΑ ως η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου με ένα Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν(ΑΕΠ), που φτάνει τα 17.600 τρισεκατομμύρια δολάρια. [i] Η Ινδία έχει σήμερα μια οικονομική ανάπτυξη της τάξης του 7,5%, η οποία ξεπερνά «την οικονομική ανάπτυξη της Κίνας για τα δύο τρίμηνα εκ των τριών τελευταίων». [ii] Η Ιαπωνία είναι μια από τις τέσσερις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου [iii], ενώ η Δημοκρατία της Κορέας (Νότια Κορέα) κατέχει την 4η θέση μεταξύ των οικονομιών της Ασίας και τον αριθμό13στον κόσμο. [iv] Αυτά τα απλά γεγονότα αντανακλούν τεκτονικές αλλαγές στη διεθνή  πολιτική οικονομία. Επιπλέον, θα πρέπει να σημειωθεί ότι μαζί με αυτή την οικονομική δύναμη έρχεται και πολιτική επιρροή παγκοσμίων διαστάσεων. Αυτή η δυναμική της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής επιχειρηματικής δραστηριότητας με πολιτική σημασία, περιλαμβάνει και την καθοδηγούμενη από την Κίνα Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεως Υποδομής (AIIB) και τη δημιουργία Τράπεζας Ανάπτυξης, BRICS[v]. Και οι δύο αυτές κινήσεις μπορεί να θεωρηθούν ως προκλήσεις προς το δυτικοκρατούμενο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο(ΔΝΤ), την Παγκόσμια Τράπεζα, και την ηγεμονία του δολαρίου. [Vi] Βέβαια, θα ήταν πολύ νωρίς για κάποιον να ισχυριστεί ότι η κυριαρχούμενη από τη Δύση οικονομική και      χρηματοπιστωτική αρχιτεκτονική ανήκει στο παρελθόν. Ωστόσο, η άνευ προηγουμένου οικονομική             και πολιτική δυναμική της Ασίας και των ανερχόμενων δυνάμεων εκεί δεν μπορεί γενικά να αγνοηθεί. 
Στο πλαίσιο αυτό, η Κυπριακή Δημοκρατία θα πρέπει να διευρύνει τους ορίζοντές της προς την Ασία και να επωφεληθεί όχι μόνο από το οικονομικό δυναμισμό και την πολιτική επιρροή των κρατών αυτών, αλλά και από την εμπειρία τους και την τεχνογνωσία σε τομείς που κυμαίνονται από την τεχνολογία και τις επιχειρήσεις μέχρι την εκπαίδευση και την καινοτομία. Επιπλέον, η Κύπρος θα μπορούσε να αναπτύξει μια πιο στενή σχέση και συνεργασία με χώρες όπως η Νότια Κορέα, που αντιμετωπίζει τα δικά της πολιτικά προβλήματα και γεωπολιτική διαίρεση, σε θέματα που αφορούν διμερείς διαπραγματεύσεις, τη συμφιλίωση και την επίλυση των συγκρούσεων. Φυσικά η Κύπρος δεν είναι εντελώς αποκομμένη από την Ασία. Έχει παραδοσιακά αναπτύξει καλές σχέσεις με τις χώρες αυτές. Οι σχέσεις με την Κίνα, για παράδειγμα, είναι θετικές τόσο από οικονομικής όσο και από πολιτικής άποψης, [vii] παρά τα κάποια προβλήματα στις επενδυτικές προσπάθειες που συνέβησαν στο πρόσφατο παρελθόν. [viii] Την ίδια στιγμή, η συμπερίληψη της Korea Gas Corporation (KOGAS ) της Νότιας Κορέας στη διεργασία των εξερευνήσεων φυσικού αερίου στην Κύπρο καθιερώνει σημαντικούς δεσμούς συνεργασίας και επικοινωνίας.
Παρ ‘όλα αυτά, υπάρχει σημαντικό περιθώριο βελτίωσης από πλευράς Κύπρου. Διευρυμένοι και βαθύτεροι δεσμοί πρέπει να αναπτυχθούν με τις χώρες της Ασίας στο πλαίσιο των αμοιβαίων και επωφελών σχέσεων. Ως κράτος-μέλος της ΕΕ και πόλος σταθερότητας εν μέσω της αναταραχής στη Μέση Ανατολή και της αναδυόμενης ενεργειακής αρχιτεκτονικής στην περιοχή, η Κύπρος έχει επίσης πολλά να προσφέρει. Για να εμπλουτίσει αποτελεσματικά η Δημοκρατία της Κύπρου την εξωτερική πολιτική της με την ασιατική προοπτική, πρέπει να κάνει κάποια αποφασιστικά βήματα προς τα εμπρός, εκ των οποίων το πιο σοβαρό ίσως να είναι να αποβάλει από πάνω της το δίλημμα Δύση vs Ανατολή. Τέλος, οποιαδήποτε προσπάθεια για τη βελτίωση των σχέσεων με την Ασία θα πρέπει να υποστηρίζεται από ένα καλά στελεχωμένο υπουργείο Εξωτερικών με ανεπτυγμένο τμήμα για την Ασία και, βεβαίως, μια καλά μελετημένη στρατηγική σε σχέση με την προσέγγιση που πρέπει να ακολουθηθεί, τους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν και τους τρόπους με τους οποίους οι σχέσεις με την Ασία θα πρέπει να αντιμετωπίζονται σε συνάρτηση με τις σχέσεις με άλλους διεθνείς παράγοντες, ιδίως την ΕΕ και τις ΗΠΑ. 
 Ακριβώς όπως ο ήλιος, έτσι και η νέα εποχή για την παγκόσμια πολιτική σκηνή αναδύεται από την Ανατολή και η Ασία μπορεί να είναι η πύλη της Κύπρου σε αυτή.