Blog

Του Χρήστου Καπούτση

Είναι το απόγευμα της 19ης Ιουλίου του 1974, η ζέστη είναι αποπνικτική και οι παραλίες της Κύπρου, είναι γεμάτες από κόσμο που αναζητούν λίγη δροσιά. Οι δείκτες των ρολογιών δείχνουν 18.23 και κείνη την ώρα το επίγειο ραντάρ της Ναυτικής Διοίκησης Κύπρου, που βρισκόταν στο βορειοανατολικό άκρο της Κύπρου και συγκεκριμένα στο ακρωτήρι Άγιος Ανδρέας, εντόπισε την Τουρκική νηοπομπή,  τέσσερα αποβατικά σκάφη, στα ανοικτά της Κυρήνειας. Ειδοποιούνται αμέσως με κατεπείγοντα σήματα  η Ελληνική και Ελληνοκυπριακή πολιτική και στρατιωτική ηγεσία. Κάθε μισή ώρα, από τις 7μ.μ. (19.00) μέχρι και στις 04.50 το πρωί της 20ης Ιουλίου, η Ναυτική Διοίκηση Κύπρου, αναφέρει  λεπτομερώς τις  κινήσεις των Τουρκικών αποβατικών σκαφών. Η Ελληνική στρατιωτική ηγεσία, που ουσιαστικά είναι και πολιτική ηγεσία, εκτιμά πως πρόκειται για άσκηση του τουρκικού στόλου ή έτσι τους «πληροφόρησαν» από την Αμερικανική Πρεσβεία και δεν λαμβάνει κανένα απολύτως μέτρο. Ούτε καν αυτό της αυξημένης επιτήρησης!!

Στις 5 παρά 10  το πρωί της 20ης Ιουλίου, τα τουρκικά αποβατικά απέχουν μόνο 8 χιλιόμετρα από τις ακτές της Κυρήνειας και ουδείς , έλληνας ή ελληνοκύπριος πολιτικός ή στρατιωτικός , ανησυχεί!!

Δέκα λεπτά αργότερα, γύρω στις 5, με το πρώτο φως της μέρας, άρχισαν σφοδροί αεροπορικοί βομβαρδισμοί από την Τουρκική Αεροπορία. Πάνω από 70 τουρκικά πολεμικά αεροσκάφη προσέβαλαν και κατέστρεψαν , τον Ναυτικό Σταθμό της Κυρήνειας, τα στρατόπεδα πεζικού και πυροβολικού, το οδικό δίκτυο ανατολικά της Κυρήνειας, τον σταθμό Εγκαίρου Προειδοποίησης της Αεροπορίας και το Ραντάρ  του Ναυτικού, στον Άγιο Αντρέα. Λίγο πριν από τις 6 το πρωί, τα Τουρκικά αεροσκάφη χτύπησαν εγκαταστάσεις του Γενικού Επιτελείου της Κυπριακής Εθνοφρουράς, διάφορα στρατόπεδα στη Λευκωσία και το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ (Ελληνική Δύναμη Κύπρου).

Θα πρέπει κάποτε να αναδειχθεί στις σωστές διαστάσεις του και ο ρόλος της Αγγλίας στην τουρκική εισβολή στην Κύπρο, ειδικά το πρωινό της 29η Ιουλίου.

Τα πρώτα θύματα

Πρέπει να σταθούμε με σεβασμό στα πρώτα θύματα, Έλληνες στρατιωτικούς της Τουρκικής εισβολής.

Λίγο μετά τις 5 το πρωί της 20ης Ιουλίου του 1974 και ενώ τα Τουρκικά Πολεμικά αεροσκάφη έσπερναν το θάνατο και την καταστροφή στην Κυρήνεια και την Λευκωσία, ο Έλληνας Διοικητής μιας μικρής ναυτικής δύναμης από δύο τορπιλακάτους, που  ναυλοχούσαν στο λιμάνι της Κυρήνειας, διέταξε τον απόπλου τον πλοίων.  Αποστολή τους, να χτυπήσουν την τουρκική νηοπομπή που με ισχυρή αεροπορική υποστήριξη πλησίαζε τις ακτές της Κυρήνειας!! Επρόκειτο καθαρά για αποστολή αυτοκτονίας, αλλά και απόλυτα σωστή  επιλογή, σύμφωνα με τις παραδόσεις και την ιστορία του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού.

Δεν είχαν περάσει ούτε 20 λεπτά από τον απόπλου των δύο πλοίων και φυσικά, τα τουρκικά αεροσκάφη εντόπισαν τις Ελληνικές πυραυλακάτους  και άρχισαν να τις σφυροκοπούν.

Η πρώτη τέθηκε αμέσως εκτός μάχης. Ο κυβερνήτης της την έστρεψε στην ακτή και το πλήρωμά της την εγκατέλειψε λίγο πριν βυθιστεί. Σώθηκαν όλοι κολυμπώντας προς την ακτή.

Η άλλη τορπιλάκατος, συνέχισε να πλησιάζει τα τουρκικά αντιτορπιλικά, παρά τις αεροπορικές επιθέσεις. Ετοιμαζόταν μάλιστα να κάνει και την πρώτη βολή εναντίον των τουρκικών πλοίων, όταν δέχεται τορπίλη και βυθίζεται σχεδόν αμέσως. Από το 10μελές πλήρωμά της, σώθηκε μόνο ένας. Οι υπόλοιποι 9 ήταν τα πρώτα θύματα της Τουρκικής εισβολής.

Θα πρέπει κάποτε να δοθεί στη δημοσιότητα η απάντηση στο εξής ερώτημα: ο ναυτικός  διοικητής, όταν διέταξε τον απόπλου τον δύο τορπιλακάτων είχε την διαβεβαίωση του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού ότι θα σπεύσουν σε βοήθειά του ελληνικά υποβρύχια που έπλεαν ανοιχτά της Ρόδου; Αν η απάντηση είναι θετική, τότε γιατί τα ελληνικά υποβρύχια δεν έφθασαν ΠΟΤΕ στις Κυπριακές ακτές, προκειμένου να εμποδίσουν τα τουρκικά αποβατικά και να υποστηρίξουν την αποστολή της μικρής ναυτικής δύναμης που απέπλευσε από το λιμάνι της Κυρήνειας; Ποιος πρόδωσε και δεν έπραξε το καθήκον του;

«Αυτοσυγκράτηση»

Οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί που είχαν ξεκινήσει με το πρώτο φως της μέρας, μετά από τις 7.30 το πρωί , εντείνονται. Πολλά σημεία της Λευκωσίας έχουν παραδοθεί στις φλόγες, ενώ στα βομβαρδισμένα στρατόπεδα υπάρχουν ήδη οι πρώτοι νεκροί και τραυματίες Έλληνες και Ελληνοκύπριοι στρατιωτικοί.

Μετά τις πρώτες φονικές αεροπορικές επιδρομές,  άρχισε η ρίψη τούρκων αλεξιπτωτιστών νοτιοανατολικά της Λευκωσίας στο Κιόνελι, ενώ στο βόρειο άκρο του νησιού ελικόπτερα μετέφεραν Τούρκους καταδρομείς.

Το Γενικό Επιτελείο της Κυπριακής Εθνοφρουράς ζητάει από το Ελληνικό Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων να χτυπήσει τους τούρκους αλεξιπτωτιστές και να αρχίσουν οι βολές των αντιαεροπορικών όπλων εναντίον των εφορμούντων  τουρκικών αεροσκαφών. Η απάντηση από την Αθήνα και το Ελληνικό Πεντάγωνο είναι, «αυτοσυγκράτηση, διότι οι τούρκοι κάνουν άσκηση». Μάλιστα, ο επιτελάρχης της Κυπριακής Εθνοφρουράς, επειδή η διαταγή για αντίσταση καθυστερούσε, έβγαλε το ακουστικό του τηλεφώνου του έξω από το παράθυρο, ώστε να ακούσουν στην Αθήνα τις εκρήξεις από τους βομβαρδισμούς των τουρκικών αεροσκαφών και να πειστούν επιτέλους, ότι πρόκειται για πόλεμο και όχι για άσκηση!!

Ενδεικτικό του κλίματος που επικρατούσε στο Ελληνικό Αρχηγείο των Ενόπλων Δυνάμεων είναι το εξής περιστατικό: Όταν αγανακτισμένος επιτελής, ανώτερος αξιωματικός του Στρατού, απευθύνεται στον Αρχηγό  του Γενικού Επιτελείου και του ζητάει με έντονο ύφος , να διατάξει να αρχίσει αμέσως η άμυνα των ελληνικών δυνάμεων στην τουρκική επίθεση, ο Στρατηγός Μπονάνος του απάντησε: «Οι Τούρκοι χτυπούν την Κύπρο και εμείς είμαστε Ελλάς»!!

Τελικά στις 08.50 το πρωί της 20ης Ιουλίου του 1974, και αφού έχει ολοκληρωθεί το πρώτο κύμα της τουρκικής απόβασης, το  Αρχηγείο των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων εκδίδει την εξής διαταγή: «χτυπάτε τον επιτιθέμενο εχθρό με όλα τα  μέσα».

Και μια «λεπτομέρεια»

Για να αντιληφθούμε πόσο «βαθιά νυχτωμένοι»,  ήταν οι ελληνοκύπριοι , ηγεσία και πολίτες, αρκεί να αναφέρουμε μια «λεπτομέρεια». Μιάμιση ώρα περίπου, μετά την έναρξη των σφοδρών βομβαρδισμών της τουρκικής αεροπορίας εναντίον  ελληνοκυπριακών στόχων, εκεί γύρω στις 6.30,  το ΡΙΚ (ραδιοφωνικό ίδρυμα Κύπρου) μετέδιδε χαρούμενη πρωινή γυμναστική!!

Αντίστοιχα , ο τουρκοκυπριακός ραδιοσταθμός Μπαιράκ, είχε διακόψει την κανονική ροή του προγράμματός του και μετέδιδε στρατιωτικά εμβατήρια από τις 3 τα χαράματα

Πολλά αίτια της τραγωδίας

Πολλά ερωτήματα εγείρονται και θλιβερές σκέψεις γενούν κάποια περιστατικά, που σημάδεψαν την 20η Ιουλίου του 1974, πρώτη μέρα εισβολής του τουρκικού στρατού στην Κύπρο,  όπως: Δύο σύγχρονα , για την εποχή εκείνη, υποβρύχια του Πολεμικού μας Ναυτικού, το «Γλαύκος» και το «Νηρεύς», που έπλεαν νότια της Ρόδου, έλαβαν εντολή από το ΓΕΝ , στις 05.15 το πρωί της 20ης Ιουλίου, να κατευθυνθούν αμέσως προς την Κύπρο και να βυθίσουν τα Τουρκικά πολεμικά πλοία που βρίσκονταν ανοιχτά της Κυρήνειας. Όμως , ενώ πλησίαζαν τις Κυπριακές ακτές, ξαφνικά τα δύο υποβρύχια άλλαξαν ρότα και επέστρεψαν ανοιχτά της Ρόδου. Ποιος και γιατί έδωσε αυτή την εντολή; Ή μήπως εμποδίστηκαν τα ελληνικά υποβρύχια και από ποιόν, να φθάσουν στις ακτές της Κυρήνειας; Ποια ήταν η αποστολή των Βρετανικών πολεμικών σκαφών και υποβρυχίων που έπλεαν περιμετρικά της Κύπρου;

Τα ελληνικά μαχητικά αεροσκάφη, τα προβλεπόμενα από τα επιχειρησιακά σχέδια για την άμυνα της Κύπρου, ήταν πανέτοιμα στο αεροδρόμιο του Καστελίου Κρήτης από το πρωί της 19ης Ιουλίου. Οι πιλότοι είχαν φορτώσει τα πυρομαχικά και με αναμμένες τις μηχανές περίμεναν την διαταγή απογείωσης για την Κύπρο. Η διαταγή αυτή ΠΟΤΕ δεν δόθηκε. Γιατί;

Η 35η Μοίρα Καταδρομών

Το μεσημέρι της 20ης Ιουλίου, η 35η Μοίρα Καταδρομών μεταφέρεται στη βάση της Σούδας στη Κρήτη. Και αργά το απόγευμα της Κυριακής 21η Ιουλίου , οι Έλληνες Καταδρομείς , με υψηλό ηθικό και έτοιμοι για πόλεμο, επιβιβάζονται σε 15 μεταγωγικά αεροσκάφη Noratlas, τα οποία απογειώνονται,  με προορισμό την Κύπρο. Η αποστολή ήταν ιδιαίτερα επικίνδυνη. Έχει χαρακτηρισθεί και δικαίως , ως αποστολή αυτοκτονίας.

Τα μεταγωγικά αεροσκάφη πετούσαν ανυπεράσπιστα, χωρίς την κάλυψη μαχητικών, με μόνο σύμμαχό τους το σκοτάδι. Πετούσαν πολύ χαμηλά , λίγα μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και με τα φώτα τους σβηστά , προκειμένου να αποφύγουν τα τουρκικά ραντάρ.

Δύο από αυτά έχασαν τον προσανατολισμό τους και προσγειώθηκαν στη Ρόδο! Τα υπόλοιπα 13 συνέχισαν κανονικά τη πτήση τους για την Λευκωσία. Λίγο πριν προσγειωθούν στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας, τα 3 προπορευόμενα μεταγωγικά δέχονται καταιγιστικά πυρά, από τις ελληνοκυπριακές δυνάμεις(!!) , που είχαν παραταχθεί εκατέρωθεν του αεροδρομίου. Τα εξέλαβαν για Τουρκικά!! Ποιος ηλίθιος ή προδότης στρατιωτικός δεν ενημέρωσε για την προσέγγιση των Ελληνικών μεταγωγικών αεροσκαφών; Ωστόσο , μεγάλο ερωτηματικό παραμένει και η στάση των Βρετανών στρατιωτών, που είχαν την ευθύνη της φύλαξης τμήματος του αεροδρομίου της Λευκωσίας. Πάντως, από τα 3 προπορευόμενα μεταγωγικά, το πρώτο κατερρίφθη από τα φιλικά(;) πυρά! Μόνος διασωθείς ο καταδρομέας Αθανάσιος Ζαφειρίου,  που πρόλαβε και πήδηξε από το αεροσκάφος, πριν αυτό συντριβεί  στο έδαφος μαζί με τους 29 συναδέλφους του που ακαριαίως βρήκαν το θάνατο. Τα επόμενα δύο κατάφεραν να προσγειωθούν, αλλά με σοβαρές  απώλειες. Τα υπόλοιπα 10 επέστρεψαν στην Ελλάδα.

Ελληνική Δύναμη Κύπρου (ΕΛΔΥΚ). Το στρατόπεδο  της ΕΛΔΥΚ το πρωί της 20ης Ιουλίου,  δέχτηκε σφοδρή αεροπορική επίθεση  από τουρκικά μαχητικά και εκεί έπεσαν (έχασαν τη ζωή τους) και οι πρώτοι Έλληνες  στρατιωτικοί και στρατιώτες. Παρά τις βαριές  απώλειες,   η ΕΛΔΥΚ κατόρθωνε να ανασυγκροτηθεί  και με ηρωισμό και αυταπάρνηση  να επιχειρήσει  επίθεση  κατά του Κιόνελι που είχαν οχυρωθεί τουρκοκύπριοι στρατιώτες. Οι άνδρες της ΕΛΔΥΚ εξουδετέρωσαν αρκετούς από τους Τούρκους αλεξιπτωτιστές που προσπαθούσαν  να δημιουργήσουν ένα προγεφύρωμα στην περιοχή του Κιόνελι, ώστε να διευκολύνουν την επίθεση του τουρκικού  Στρατού προς τη Λευκωσία. Η επίθεση της ΕΛΔΥΚ στο Κιόνελι, παρότι ανεπιτυχής τελικά, εντούτοις  ήταν  η σημαντικότερη επιχείρηση ανάσχεσης του Τούρκου εισβολέα στην Κύπρο τον Ιούλιο του 1974.

   Το Αρματαγωγό  «ΛΕΣΒΟΣ»:  Το πρωί της 20ης  Ιουλίου 1974  το Α/Γ «ΛΕΣΒΟΣ»,  βρισκόταν 40 ναυτικά μίλια από την Πάφο και μετέφερε στην Ελλάδα  450 στρατιώτες και αξιωματικούς  της ΕΛΔΥΚ, που είχαν αντικατασταθεί από ισάριθμους συναδέλφους τους.

‘Όμως, έχει εκδηλωθεί η τουρκική εισβολή, ο Κυβερνήτης πλωτάρχης Λ. Χανδρινός πήρε διαταγή να κινηθεί ανατολικά και να αποβιβάσει στη Λεμεσό τους ΕΛΔΥΚάριους, όπως και έπραξε. Γράφει στην αναφορά του: «Ιδιαιτέρως εθαύμασα το θάρρος των επαναπατριζομένων οπλιτών του Στρατού Ξηράς, οίτινες καίτοι είχον συνειδητοποιήσει ότι επέστρεφον εις τας οικίας των, με έξαλλον ενθουσιασμόν και αλλαλαγμούς χαράς εδέχθησαν την, από του στόματός μου, πληροφορίαν περί της επανόδου των εις Κύπρον, προς ενίσχυσιν των μαχομένων συναδέλφων των εναντίον των εχθρών του γένους».  Αρκετοί  από αυτούς τους ηρωικούς ΕΛΔΥΚάρους έμειναν  για πάντα στη Κύπρο, αφού κατεγράφησαν,  είτε στους καταλόγους  των νεκρών, είτε των αγνοουμένων της Κυπριακής τραγωδίας, του αιμοδιψούς   ΑΤΤΙΛΑ 1 και 2 (ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1974).

Τι επέδρασε όμως, κατά τρόπο καταλυτικό, στην επιτυχημένη απόβαση στην Κύπρο του Τουρκικού στρατού που επέφερε τα γνωστά ολέθρια αποτελέσματα για τον κυπριακό ελληνισμό;  Ειδικά, κατά την πρώτη φάση της αποβατικής ενέργειας των τούρκων; Πολλές αναλύσεις έχουν γίνει από σοβαρούς στρατιωτικούς και καταθέσεις στρατιωτικών .που είχαν ενεργό συμμετοχή στα γεγονότα (ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ) του 1974 στην Κύπρο.

Σταχυολογούμε από αυτά, εκείνα που συμπίπτουν  και με την άποψη του γράφοντος, που ασχολούμαι  για δεκαετίες με το κυπριακό.

Ως πρώτη αιτία,  είναι η ατολμία και  η αναποφασιστικότητα και του Αρχηγείου Ενόπλων Δυνάμεων (ΑΕΔ) της Ελλάδας , αλλά κα του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς ( ΓΕΕΦ) της Κύπρου, που μείωσε την επιχειρησιακή ικανότητα των Μονάδων,   που είχαν ως κύρια αποστολή την άμυνα της Κύπρου.

Ο Δεύτερος παράγοντας που είχε καταλυτική επίδραση,  ήταν η αποδιοργάνωση που είχε επέλθει στη Εθνική Φρουρά εξαιτίας του Πραξικοπήματος κατά του Μακαρίου, η καταπόνηση και  οι σοβαρές απώλειες σε ανθρωπινό δυναμικό και πυρομαχικά των Μονάδων που συμμετείχαν στο Πραξικόπημα και η διάσπαση της  ψυχικής  ενότητας ελλήνων  και ελληνοκυπρίων  στρατιωτικών και ΛΑΟΥ,  με συνακόλουθο  τη πτώση του ηθικού των στρατιωτών-μαχητών. Είναι χαρακτηριστικό ότι, κάποιες από τις Μονάδες που μετείχαν στο Πραξικόπημα, όταν έγινε η τουρκική εισβολή και η Διοίκηση ζήτησε να εφαρμόσουν τα πολεμικά σχέδια, αυτοδιαλύθηκαν, λόγω απροθυμίας των διαιρεμένων σε αντίπαλα «ιδεολογικά πεδία» στελεχών και στρατιωτών να συγκροτήσουν ένα αξιόμαχο σύνολο …

Και τρίτον, η απροθυμία της Χούντας των Αθηνών, να στείλει αμέσως τις προβλεπόμενες από τα επιτελικά σχέδια ενισχύσεις,  για την άμυνα της Κύπρου.

  Ο ρόλος του Κίσινγκερ: Καθοριστικός των γεγονότων που έγιναν στην Κύπρο το καλοκαίρι του 1974 και που συντάραξαν τον Ελληνισμό, είναι ο ρόλος του Υπουργού των Εξωτερικών των  ΗΠΑ Χ. Κίσινγκερ. Ο πανίσχυρος επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας Χ. Κίσινγκερ ενθάρρυνε το πραξικόπημα της Χούντας του Ιωαννίδη εναντίον του Μακαρίου,  αλλά και  προέτρεψε την Τουρκία να εισβάλει στην Κύπρο.  Ο  ιδρυτής και πρώην πρόεδρος του Ελληνοαμερικανικού Ινστιτούτου (ΑΗΙ) Ευγένιος Ρωσσίδης στο βιβλίο του «Ο Κίσινγκερ και η Κύπρος: Μία μελέτη για την ανομία»,  χαρακτηρίζει τον Κίσινγκερ «εγκληματία πολέμου», για τον ρόλο του πριν και κατά την εισβολή του Αττίλα.

https://www.militaire.gr/50-chronia-apo-tin-stratiotiki-eisvoli-tis-toyrkias-stin-kypro-christos-kapoytsis/