Blog

Στις 14 Δεκεμβρίου παρουσιάστηκε η 10η και τελευταία ενότητα του σεμιναρίου Άμυνας και Στρατηγικής που διεξάγει το ΕΛΙΣΜΕ και απευθύνεται σε όλους τους ανήσυχους πολίτες που επιθυμούν να αυξήσουν τις γνώσεις τους στα ενδιαφέροντα αυτά θέματα αλλά κυρίως να προβληματιστούν για τις γεωπολιτικές εξελίξεις που αναμφίβολα επηρεάζονται από τα προαναφερθέντα ζητήματα.

Στο τέλος της εισήγησης επιδόθηκαν στους παρακολουθήσαντες το σεμινάριο βεβαιώσεις παρακολούθησης και, σεμνά και λιτά -μελομακάρονο, κουραμπιές και κονιάκ ελληνικό- γιορτάστηκε το γεγονός.

Παραβρέθηκαν όλοι οι εισηγητές του σεμιναρίου και οι κύριοι συντελεστές της επιμελητείας του σεμιναρίου – Σάββας Αργουζής Υπτγος ε.α. και Δέσποινα Κορωναίου γραμματέας του Ινστιτούτου-

 

Η αξιολόγηση και τα σχόλια από τους παρακολουθήσαντες (σασες) το σεμινάριο ήταν ιδιαίτερα θετικά και κολακευτικά για τους εισηγητές και το Ινστιτούτο. Ωστόσο, έχουμε περιθώρια βελτίωσης, ιδιαίτερα στην υποστήριξη, πήραμε τα μηνύματα τόσο τα θετικά, όσο και αυτά της αδιάκοπης βελτίωσης και θα προαπαθούμε αδιάκοπα, να κάνουμε το σωστό, στο σωστό χρόνο κάθε φορά και όλες τις φορές!

Στη συνέχεια παραθέτουμε αποσπάσματα από τα σχόλια, δυστυχώς, λόγω έλλειψης χώρου δεν μπορούμε να τα δημοσιεύσουμε όλα (αυτά που έμειναν έξω δεν διαφέρουν στην ουσία από αυτά που παρατίθενται παρακάτω).

 

 

Ο πρόεδρος του ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ., Βασίλειος Μαρτζούκος, αντιναύαρχος ε.α. Π.Ν., ενεχείρισε πιστοποιητικό παρακολούθησης του σεμιναρίου σε όσους (ες) (ανελιπώς) το παρακολούθησαν.

Ακολουθεί περίληψη της τελευταίας ενότητας:

Στρατιωτικές απειλές Ελλάδος. Αποτρεπτική στρατηγική και Ελληνικές ΕΔ. ΔΙΑΛΕΚΤΕΣ: ΜΑΡΤΖΟΥΚΟΣ  – ΒΡΕΤΤΟΣ
ΓΕΝΙΚΑ
Περιγράφηκε το διεθνές περιβάλλον εθνικού ενδιαφέροντος και αναπτύχθηκαν οι στρατιωτικές απειλές και σύγχρονες προκλήσεις άμυνας και ασφάλειας της Ελλάδος. Εξετάστηκαν τα ζωτικά εθνικά συμφέροντα, οι βασικοί εθνικοί σκοποί και η εθνική αμυντική στρατηγική. Περιγράφηκε συνοπτικά η τρέχουσα κατάσταση των ελληνικών ΕΔ και της αμυντικής βιομηχανίας, καθώς και οι οικονομικοί περιορισμοί της χώρας. Εκτιμήθηκε η συμβατότητα πολιτικών ΑΝΣΚ και διατιθεμένων μέσων. Αναπτύχθηκαν οι βασικές αρχές της εθνικής αποτρεπτικής στρατηγικής.

Α΄ ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑ: Στρατιωτικές απειλές Ελάδος. Αποτρεπτική Στρατηγική – ΜΑΡΤΖΟΥΚΟΣ

Οι ραγδαίες γεωπολιτικές εξελίξεις σε περιφερειακό επίπεδο, επιφέρουν κατά δυναμικό τρόπο αλλαγές στους συσχετισμούς ισχύος στην περιοχή εθνικού μας ενδιαφέροντος. Ειδικότερα ο τρέχων συσχετισμός στρατιωτικής ισχύος Ελλάδος και Τουρκίας προκαλεί έντονο προβληματισμό, ενώ με τα υφιστάμενα δεδομένα αμυντικών δαπανών των δύο χωρών, κατά τα επόμενα 10 έτη, η χώρα μας θα πρέπει να εγκαταλείψει αναγκαστικά την αποτρεπτική στρατηγική με ότι αυτό συνεπάγεται για τα εθνικά μας θέματα.
Γειτονικά μας κράτη στα βόρεια σύνορα όπως η Αλβανία και η ΠΓΔΜ εκδηλώνουν αλυτρωτικές φιλοδοξίες σε βάρος της εθνικής μας κυριαρχίας. Αν και τα κράτη αυτά παρουσιάζονται στρατιωτικά αδύναμα, υπό προϋποθέσεις (π.χ. συμφέροντα διεθνούς παράγοντα στην περιοχή, στήριξη και διείσδυση Τουρκίας, τυχόν οργανωμένοι μετανάστες στο εσωτερικό της χώρας κ.λπ.) θα ήταν δυνατόν να αναδειχθούν μία επιπρόσθετη στρατιωτική απειλή. Η ανεξέλεγκτη αθρόα είσοδος μεταναστών (κυρίως μουσουλμάνων) επιβαρύνει την εθνική οικονομία, αλλοιώνει την σύνθεση του ελληνικού πληθυσμού (σε συνδυασμό με το δημογραφικό μας πρόβλημα) και δημιουργεί θρησκευτικούς και πολιτισμικούς θύλακες, οι οποίοι όταν εδραιωθούν, αναμένεται ότι θα διαταράξουν την κοινωνική ειρήνη (οργανωμένο έγκλημα, πολιτισμικές και θρησκευτικές διαφορές, παραεμπόριο κ.λπ.) και θα προκαλέσουν προβλήματα ασφαλείας στην χώρα (ειδικότερα εάν ποδηγετούνται και ελέγχονται από ξένα κέντρα και κράτη, λόγω θρησκευτικής, πολιτισμικής ή και εθνικής επιρροής επ’ αυτών). Εν τούτοις η συγκεκριμένη εκπαιδευτική ενότητα εξετάζει τις ορατές στρατιωτικές απειλές της Ελλάδος και κατά συνέπεια θα εστιασθεί στην τουρκική στρατιωτική απειλή.

ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΑΠΕΙΛΗ.
Η Τουρκία πληροί επακριβώς τον ορισμό της απειλής (πολιτικής και στρατιωτικής), ως εκδηλωμένης προθέσεως της μίας πλευράς να προκαλέσει ζημία σε βάρος υπαρξιακών και ζωτικών συμφερόντων της άλλης, εφ’ όσον η τελευταία δεν συμμορφωθεί προς τις απαιτήσεις και την θέλησή της. Πρόκειται δε περί ουσιαστικής απειλής, καθ’ όσον η Τουρκία διαθέτει τα μέσα (ισχυρές ποσοτικά και ποιοτικά Ε.Δ. με προοπτική δυναμικής περαιτέρω αναπτύξεώς τους στο εγγύς μέλλον), καθώς  και την πολιτική βούληση να πραγματοποιήσει τις προθέσεις της για ανάδειξή της σε περιφερειακή δύναμη και ανατροπή της ισορροπίας δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο.   
Η τουρκική πολιτική επιδιώκει την αύξηση της ισχύος και επιρροής της στην ευρύτερη περιοχή, δίχως να διαταραχθεί η εσωτερική κοινωνική και πολιτική της σταθερότητα. Ως προς την χώρα μας, βασικός σκοπός της Τουρκίας είναι η ανατροπή του ισχύοντος καθεστώτος, με αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδος στο Αιγαίο (επέκταση χωρικών υδάτων, εναέριος εθνικός χώρος, αποστρατικοποίηση ελληνικών νήσων, υφαλοκρηπίδα, γκρίζες ζώνες που φθάνουν έως την Γαύδο, συνεκμετάλλευση πλουτοπαραγωγικών πηγών), στην Θράκη (ανακίνηση και ενθάρρυνση «μειονοτικού θέματος», στο οποίο εντάσσουν κάθε μουσουλμάνο της περιοχής), συνέχιση της τουρκικής κατοχής στην βόρεια Κύπρο (στρατηγική ομηρία της νήσου), καθώς και διαρκής αμφισβήτηση του ελλαδικού πολιτισμού.
Η Τουρκία έχει αναδείξει την πολεμική της βιομηχανία, ως έναν από σημαντικότερους πολλαπλασιαστές ισχύος της, με την υποστήριξη της βιομηχανικής της υποδομής (άνω του 80% των εξαγωγών της αποτελούν βιομηχανικά προϊόντα), καθώς και των θεαματικών επενδύσεων στην εκπαίδευση και στην έρευνα και ανάπτυξη σε τομείς υψηλής τεχνολογίας. Η Τουρκία ισχυροποιεί διαρκώς την αμυντική της βιομηχανία (συμπαραγωγές, σχεδίαση και ανάπτυξη προηγμένων όπλων, κρισίμων υποσυστημάτων οπλικών συστημάτων, μηχανών προώσεως και αισθητήρων, εγχώριες πρωτότυπες κατασκευές και ναυπηγήσεις κ.λπ.), με απτά αποτελέσματα, δεδομένου ότι πέραν της σημαντικής αυτάρκειας των Τ.Ε.Δ., εξάγει αμυντικό υλικό και σε τρίτες χώρες. Επιπλέον η Τουρκία προτίθεται όπως υλοποιήσει πυρηνικό πρόγραμμα παραγωγής ενέργειας, γεγονός που της προσδίδει την μελλοντική δυνατότητα δυνητικής παραγωγής πυρηνικών όπλων.
Η αποτροπή κάθε επιβουλής κατά της εθνικής ακεραιότητος και της εθνικής κυριαρχίας καθώς και η αντίστοιχη απαιτούμενη αποτρεπτική στρατηγική δεν αποτελεί αφηρημένη και αόριστη έννοια αλλά στρέφεται κατά συγκεκριμένων αντιπάλων και απαιτεί μακροχρόνιο και συνεπή σχεδιασμό και εκτέλεση σειράς ενεργειών (οικονομικών, διπλωματικών, στρατιωτικών) που αφορούν κυρίως την άμυνα και την ασφάλεια της χώρας. Στα πλαίσια της αποτρεπτικής στρατηγικής, πέραν της ποσοτικής και ποιοτικής στρατιωτικής επάρκειας απαιτείται σειρά βασικών προϋποθέσεων όπως η πολιτική βούληση, γνώση και εμπειρία, οι άριστες σχέσεις μεταξύ πολιτικής και στρατηγικής ηγεσίας, η κατάλληλη οργάνωση κάθε εμπλεκομένου κρατικού φορέως και η συστηματική καλλιέργεια φρονήματος στον λαό.
Ενδεικτικά επί μέρους θέματα τα οποία εξετάστηκαν στην ενότητα αυτή ήταν τα ακόλουθα:
1)Σε τι συνίσταται η αποτροπή, η αποτρεπτική φήμη, ο πειθαναγκασμός και ο κατευνασμός; Πως εφαρμόζονται οι έννοιες αυτές στην σημερινή ελληνοτουρκική πραγματικότητα;
2)Ποιές είναι οι συνήθεις αιτίες αποτυχίας της εθνικής (και ιδιαίτερα της στρατιωτικής) αποτροπής και αποτρεπτικής στρατηγικής;
3)Δεδομένης της στρατιωτικής απειλής, του αναμενομένου Θεάτρου Επιχειρήσεων και των οικονομικών περιορισμών της χώρας, ποιες θα ήταν οι ενέργειες προς επίτευξη της βέλτιστης αποτροπής;

Β΄ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑ: Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις – ΒΡΕΤΤΟΣ
Η Ελλάδα από γεω-στρατηγική και γεω-πολιτική πλευρά είναι στενά συνδεδεμένη με το χώρο των Βαλκανίων αλλά και με τη Μεσόγειο με έμφαση στο ΝΑ μέρος αυτής. Η μεγάλη στρατηγική της θέση προσδιορίζεται βάσει της θέσεως αυτής και κυρίως του αεροναυτικού χώρου που διαθέτει.
Στην ΝΑ Ευρώπη, περιοχή ιδιαίτερου στρατηγικού ενδιαφέροντος για τη χώρα μας,  η εικόνα την τελευταία δεκαετία περιλαμβάνει αφενός σημαντικές αλλαγές αλλά και επίμονες καταστάσεις. Ομοίως οι σημαντικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στις χώρες της Μ. Ανατολής και Β. Αφρικής, ανεξαρτήτως της τελικής έκβασής τους, επηρεάζουν άμεσα τα συμφέροντα της χώρας μας αλλά και τις συνθήκες ασφάλειας τόσο της χώρας μας όσο και της ευρύτερης περιοχής.
Παράλληλα όλα τα προβλήματα που μας προικοδότησε ο 20ος αιώνας παραμένουν ανοικτά. Ιστορικές, εθνοτικές, πολιτιστικές, θρησκευτικές, φυλετικές, ενεργειακές  συγκρούσεις εξελίσσονται και αναπαράγονται. Το οργανωμένο έγκλημα αλλά και εθνικιστικές ομάδες, εκμεταλλευόμενες γκρίζες οικονομίες  αλλά και την υψηλή ανεργία, διατηρούν την επιρροή τους στις περιφερειακές της χώρας μας κοινωνίες, ενώ εξτρεμιστικές δράσεις συμπεριλαμβανομένων και τρομοκρατικών οργανώσεων  – ομάδων απειλούν με ασύμμετρες τακτικές που επιφέρουν ακόμα και στρατηγικά αποτελέσματα. Ταυτόχρονα η ανεξέλεγκτη διασπορά των όπλων μαζικής καταστροφής ή/και βιοχημικά/ραδιενεργά και κυρίως η υπαρκτή δυνατότητα προμήθειας των τρομοκρατικών οργανώσεων με τέτοια όπλα, αποτελούν νέες απειλές και για τη χώρα μας οι οποίες αναμένεται να αυξηθούν στα προσεχή χρόνια. Τέλος παράνομη μετανάστευση, κυβερνο-επιθέσεις, ενεργειακή ανασφάλεια, σύγχρονες μορφές πειρατείας, κλιματολογικές αλλαγές με πιθανή εκδήλωση καταστροφικών φυσικών φαινομένων  δημιουργούν εκρηκτικό μείγμα απειλών και τάσεων.
Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι στη νέα τάξη πραγμάτων, όπως αυτή διαμορφώνεται σήμερα, οι ένοπλες συγκρούσεις και οι εν δυνάμει πυριτιδαποθήκες ανά την υφήλιο τείνουν να αποτελούν τον κανόνα αντί της εξαίρεσης. Η παγκόσμια «αταξία» που αποτυπώνεται και στον χάρτη του ιδρύματος «The Fund for Peace» με τα πιο εύθραυστα κράτη του πλανήτη, δείχνει ότι η κατάσταση οξύνεται διαρκώς και  μάλλον επιδεινώνεται επικίνδυνα για μια ακόμα φορά στην ιστορία του ανθρώπου.  Η αστάθεια που εμφανίστηκε κατά τη δεκαετία του ’90, με όλες τις μεταβολές που αυτή επέφερε, αποτέλεσαν μόνο τα πρώτα βήματα ενός ριζικού μετασχηματισμού του διεθνούς πολιτικού συστήματος που βρίσκεται σε εξέλιξη. Η τελευταία διεθνής χρηματοοικονομική κρίση, που συνδέεται με τη διαχείριση του δημόσιου χρέους και τη δημοσιονομική πολιτική πολλών κρατών,  θίγει πλέον τον πυρήνα της εθνικής κυριαρχίας των κρατών και έχει καταστεί εξαιρετικά σημαντικός παράγοντας των διεθνών σχέσεων, συσχετισμών  και ισορροπιών.
Ταυτόχρονα, στο εγγύς περιβάλλον μας, δεν έχει μεταβληθεί σχεδόν τίποτε στις Ελληνοτουρκικές σχέσεις και στην  επιθετικότητα της Τουρκίας.  Η Τουρκική απειλή –που είναι και η κύρια και μόνιμη απειλή κατά της χώρας μας- διατυπωμένη με επίσημο τρόπο στην Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση, εξακολουθεί να υφίσταται και να εκδηλώνεται ποικιλομόρφως. Η Τουρκία εφαρμόζει πολιτική ελεγχόμενων κρίσεων και συγκρούσεων χαμηλής έντασης, αποσκοπώντας στην εξεύρεση τρόπων επιβολής τετελεσμένων γεγονότων στο Αιγαίο, χρησιμοποιώντας συστηματικά ως μέθοδο την απειλή χρήσης βίας.
Την ευθύνη για την άμυνα της χώρας έχει η Κυβέρνηση και για το σκοπό αυτό υιοθετεί την Εθνική Πολιτική και εφαρμόζει την Εθνική Στρατηγική. Η Εθνική Πολιτική περιλαμβάνει αφενός τον καθορισμό των Εθνικών συμφερόντων και εθνικών σκοπών (πολιτικών, οικονομικών ασφάλειας/άμυνας) καθώς και των μέσων που απαιτούνται για την επίτευξή τους, αφετέρου, τη διαμόρφωση του σχεδίου ή μεθόδου δράσης για την επίτευξη των εθνικών σκοπών. Ομοίως η Εθνική Στρατηγική, ως  τέχνη και  επιστήμη, αναπτύσσει και χρησιμοποιεί το σύνολο του εθνικού δυναμικού (συνισταμένη της διπλωματικής, οικονομικής, πληροφοριακής και στρατιωτικής ισχύος και των λοιπών δυνατοτήτων της χώρας) σε ειρήνη κρίση και πόλεμο προς διασφάλιση των εθνικών ΑΝΣΚ.
Η έννοια της Εθνικής Άμυνας, ως μέρος της Εθνικής Ασφάλειας (εξωτερικής) είναι πάντοτε και πρώτιστα η αποτελεσματική υπεράσπιση του εθνικού χώρου, της εδαφικής ακεραιότητας, της εθνικής κυριαρχίας  και όλων των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας μας . Η Εθνική ακεραιότητα και κυριαρχία αφορά όχι μόνο την εδαφική ακεραιότητα αλλά όλες τις συνιστώσες της εθνικής ισχύος και στο πλαίσιο αυτό, η εθνική άμυνα οφείλει να υπερασπίζεται αποτελεσματικά όλους τους κύριους συντελεστές της εθνικής ισχύος και να διαχειρίζεται κάθε είδους κρίσεων μικρών ή μεγάλων.
Το εθνικό στρατηγικό Δόγμα της χώρας μας είναι αποτρεπτικό και αμυντικό. Η αποτροπή, ως προληπτική εκδοχή της άμυνας, δεν πρέπει να οδηγεί σε κλιμάκωση αντί της επιδιωκόμενης εκτόνωσης μιας κρίσης.
Με δεδομένο οτι το αποτρεπτικό -αμυντικό δόγμα μας  βασίζεται σε στρατηγική , επιχειρησιακή και τακτική ευελιξία και στην ικανότητα άμεσης αντίδρασης, οι ΕΔ της χώρας μας ως όργανο αξιόπιστης και αποτελεσματικής άσκησης της Εθνικής μας πολιτικής, πρέπει να είναι έτοιμες για την αντιμετώπιση οποιασδήποτε πρόκλησης, είτε υπό μορφή σημειακής κρίσης, είτε υπό μορφή ολοκληρωτικού πολέμου, με σκοπό τη διασφάλιση της εδαφικής ακεραιότητας, της εθνικής κυριαρχίας, των κυριαρχικών δικαιωμάτων  αλλά και των αρμοδιοτήτων της χώρας που καθορίζονται από διεθνείς συμβάσεις.
Με δεδομένο επίσης ότι, όπως αναφέρθηκε, η κύρια απειλή της χώρας μας είναι η Τουρκία {οι εξοπλισμοί της οποίας θα φτάσουν το 2015 τα 10 δις Ευρώ, στα πλαίσια ενός εξοπλιστικού προγράμματος 70 δις συνολικά έως το 2023 βάσει του  Σχεδίου Αναδιοργάνωσης 2033 («TSK 2033 Yeniden Yapılanma Projesi») που προβλέπει την μετάβαση σε πλήρως επαγγελματικό στράτευμα με σταδιακή κατάργηση της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας},  σε συνδυασμό με τη  δημοσιονομική κατάσταση της χώρας μας που έχει επηρεάσει αρνητικά και καθοριστικά το αξιόμαχο των ΕΔ της, διαφαίνεται  ότι το χάσμα που δημιουργείται είναι τεράστιο και ανησυχητικά αυξανόμενο. Τίθεται λοιπόν ένα σημαντικό ερώτημα : είναι  η σημερινή υπεροπλία της Τουρκίας τόσο συντριπτική ώστε να προδικάζει ένα αποτέλεσμα; 
Το ερώτημα αν η σημερινή  αριθμητική υπεροχή της Τουρκίας  είναι συντριπτική  και προεξοφλεί ότι το αποτέλεσμα μιας αναμέτρησης με την Ελλάδα θα αποβεί υπέρ της Άγκυρας για να απαντηθεί θα πρέπει να γίνει μια ανάλυση των στρατιωτικών δυνατοτήτων των δυο χωρών αν και άλλες μορφές ισχύος θα πρέπει να συνυπολογιστούν, ώστε να υπάρχει λεπτομερέστερη και όχι καθαρά στρατιωτική προσέγγιση  σε Εθνικό επίπεδο.
Συνοπτικά θα λέγαμε ότι στρατιωτικά, η Τουρκία έχει αριθμητική υπεροχή έναντι της Ελλάδος σε διάφορους τομείς – σε ορισμένες περιπτώσεις και ποιοτική. Παρά ταύτα, με εξαίρεση το ανθρώπινο δυναμικό, η θέση της Τουρκίας δεν είναι ούτε συντριπτική, ούτε και προεξοφλεί ότι θα είναι υπέρ της το αποτέλεσμα μιας μεταξύ τους αναμέτρησης.
Όμως, οι δραστικές περικοπές στους αμυντικούς προϋπολογισμούς της Ελλάδας και οι επιδράσεις τους στις ένοπλες δυνάμεις της χώρας τείνουν να διαβρώσουν σε βάρος της τη σχέση αυτή. Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα που προκύπτει από την ποσοτική σύγκριση και ανάλυση των στρατιωτικών στοιχείων στην Ελλάδα και την Τουρκία το 2014.
Η προαναφερόμενη οικονομική κρίση, που επιδείνωσε την στενότητα στα δημοσιο-οικονομικά, ουσιαστικά ανέδειξε το διαχρονικό έλλειμμα ορθολογικού σχεδιασμού και αποδοτικής αξιοποίησης των διαθέσιμων πόρων του κρατικού προϋπολογισμού, σε όλο το φάσμα του δημοσίου και, αναπόφευκτα, και στον τομέα της άμυνας.
Η απαίτηση όμως αποδοτικής και αποτελεσματικής αξιοποίησης των διαθέσιμων πόρων του κρατικού Π/Υ είναι διαρκής σε όλους τους τομείς. Εκείνο που δεν υπήρξε ποτέ στην Άμυνα είναι η αποτελεσματική αξιοποίηση των εν λόγω πόρων, για την εξυπηρέτηση της Εθνικής Στρατιωτικής Στρατηγικής, στο πλαίσιο της Πολιτικής Εθνικής Άμυνας.
Διαχρονικά, οι αμυντικές δαπάνες στην Ελλάδα, δε χρησιμοποιούνται ως μέσον οικονομικής σταθεροποιητικής πολιτικής. Η βασική ανάγκη να δαπανάται στην άμυνα 3πλασιο ποσοστό του ΑΕΠ από τον ΜΟ της ΕΕ, αν και διατυπώνεται ως ανάγκη για αποτελεσματική αντιμετώπιση της εξ Ανατολών απειλής και υπεράσπισης της εθνικής μας κυριαρχίας, έχει αποδειχθεί ότι, όχι μόνο δεν εξυπηρέτησε την Εθνική Στρατιωτική Στρατηγική, αλλά προκάλεσε εξοπλιστική φρενίτιδα, ιδιαίτερα μετά τον Ιανουάριο 1996.
Ταυτόχρονα  φαίνεται, ότι  οι αμυντικές δαπάνες δεν ελάμβαναν υπόψη τους τις πραγματικές ανάγκες των ΕΔ, ενώ   η Ελλάδα δαπανούσε περισσότερα για εξοπλισμούς σε περιόδους που το ΑΕΠ μειωνόταν και αντίστροφα, ενώ βάσει των στοιχείων – τα περισσότερα δαπανώνται για αμυντικές δαπάνες σε περιόδους μειωμένης τουρκικής προκλητικότητας. Θα δυσκολευτούμε λοιπόν να βρούμε λογική ή να οδηγηθούμε σε αποδοχή της θεωρίας του ανταγωνισμού των εξοπλισμών και να δεχτούμε ότι ο βαθμός της απειλής πολέμου, συσχετίζεται θετικά με το επίπεδο ή το ποσοστό των αμυντικών δαπανών της αντίπαλης χώρας.
Η εν λόγω εξοπλιστική φρενίτιδα των τελευταίων 30 ετών, ουδόλως εξυπηρέτησε την αναπτυξιακή πολιτική της χώρας, και ιδιαίτερα την ανάπτυξη της βιομηχανίας και της επιχειρηματικότητας στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας. Τριάντα έτη μετά, καμία σοβαρή αμυντική βιομηχανία δεν έχει απομείνει στην χώρα, οι τρεις κρατικοδίαιτες «φυτοζωούν» με κρατική επιδότηση, ενώ οι ιδιωτικές αμυντικές βιομηχανίες είναι περιορισμένες και βαλτώνουν χειρότερα, αφού κατά γενικό κανόνα, η συμμετοχή τους στα εξοπλιστικά προγράμματα ήταν πολύ χαμηλής προστιθέμενης αξίας και δεν παρείχε καμία προοπτική για επενδύσεις σε έρευνα – ανάπτυξη και πιστοποίηση προϊόντων (αγαθών και υπηρεσιών), για την ικανοποίηση των αναγκών της χώρας και κυρίως σε διεθνή κλίμακα.
Έχοντας λοιπόν ως δεδομένο την συνεχή μείωση ή τάση μείωσης των Π/Υ του ΥΠΕΘΑ, που όπως γνωρίζουμε περιλαμβάνει και δαπάνες για τον κοινωνικό ρόλο των ΕΔ, το κρίσιμο ερώτημα σήμερα είναι αν η πολιτική αυτή θα οδηγήσει τελικά στην κατάρρευση της αποτρεπτικής μας ικανότητας και, έτσι, θα δημιουργήσει συνθήκες σοβαρής έμπρακτης αμφισβήτησης της εδαφικής μας κυριαρχίας και ακεραιότητας.