Blog

BAΣΑΝΙΣΤΗΡΙΑ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΤΟΝ 21^ο ΑΙΩΝΑ

ΣΤΙΓΜΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ

 

Του Υποστρατήγου ΕΛ.ΑΣ ε.α. Π. ΛΑΓΓΑΡΗ

Πρώην Υποδιευθυντού της Αντιτρομοκρατικής Υπηρεσίας της ΕΛ.ΑΣ

 

 

Γενικά

 

            Με τον όρο «Βασανιστήρια», νοούνται οι σωματικές ή και ψυχικές κακοποιήσεις και εν γένει ταλαιπωρίες-τυραννίες σε βάρος ανθρώπων από συνανθρώπους τους.

            Οι δια των βασανιστηρίων προξενούμενες σωματικές κακώσεις ή βλάβες στην υγεία ετέρων ανθρώπων, είναι δυνατόν να συνίστανται ή να έχουν σαν επακόλουθο την βαριά πάθηση του σώματος ή της διάνοιας του παθόντος, με ή χωρίς κίνδυνο ζωής, τον σοβαρό ακρωτηριασμό ή βαριά και μακροχρόνια ασθένεια, όπως επίσης η πράξη να εμπόδισε τον παθόντα σημαντικά και για πολύ χρόνο , ή και δια παντός, να χρησιμοποιεί ελεύθερα και πλήρως το σώμα ή τη διάνοιά του, αφήνοντάς του ανεξίτηλα ψυχικά τραύματα, εφ΄όρου ζωής ενίοτε.

            Οι βασανισμοί ανθρώπων αποτελούν ένα από τα σοβαρότερα εγκλήματα στρεφόμενα κατά της σωματικής ακεραιότητας και ευεξίας του ανθρώπου, παραγόντων πολύτιμων για την πρόοδο και την ευημερία του. Και τούτο, διότι πολλές φορές συμβαίνει στη ζωή, π.χ. η χωλότητα ενός ή αμφοτέρων των ποδιών, η απώλεια οφθαλμού ή οφθαλμών και γενικά η αναξιοποίηση της ζωής του παθόντος, είναι πολύ χειρότερη κατάσταση ακόμη και από την αφαίρεση της ίδιας της ζωής. Για το λόγο αυτό, όλα τα δημοκρατικά οργανωμένα κράτη προστατεύουν με τις νομοθεσίες τους τα επαπειλούμενα δια των βασανιστηρίων έννομα αγαθά των πολιτών τους, επαρκώς, αλλά και την κρατική τους υπόσταση αυτών των ιδίων, καθόσον τα βασανιστήρια αποτελούν ένα ισχυρότατο όπλο ενάντια στη δημοκρατία.

            Η χώρα μας ιδιαίτερα, έχουσα πικρές εμπειρίες από την περίοδο της δικτατορίας, φρόντισε και περιέλαβε στο άρθρο 7 παρ. 2 του Συντάγματος του 1975 ειδική συνταγματική απαγόρευση : «τα βασανιστήρια, οποιαδήποτε σωματική κάκωση, βλάβη υγείας ή άσκηση ψυχολογικής βίας καθώς και κάθε άλλη προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας απαγορεύονται και τιμωρούνται, όπως ο Νόμος ορίζει».

            Ο δε κοινός νομοθέτης, στα σχετικά άρθρα 308-315 του ισχύοντος Ποινικού Κώδικα (απλή, βαρεία, επικίνδυνη σωματική βλάβη κ.λ.π.) και άρθρο 239 Π.Κ. (κατάχρηση εξουσίας), με τον Νόμο 1500/1984, προσέθεσε στον Ποινικό μας Κώδικα (Π.Κ.) και τα άρθρα 317^Α έως 317Δ που αφορούν τον αυστηρό ποινικό κολασμό των βασανιστηρίων, ως ιδιώνυμου πλέον αδικήματος προβλεπομένου.

 

Διάσταση του Φαινομένου

 

            Παρά τα τεράστια άλματα εξέλιξης του ανθρώπου και τα επιτεύγματά του σε όλα τα επίπεδα πολιτισμού, αυτός εξακολουθεί να παραμένει το ίδιο πρωτόγονος, βίαιος, άγριος, ωμός και κτηνώδης, αναφορικά με την καταπάτηση των επιβαλλομένων συναισθημάτων φιλαλληλίας και ανθρωπισμού, όρων αναγκαίων για την ειρηνική συνύπαρξη των διαβιούντων σε οργανωμένη κοινωνία ανθρώπων.

            Αυτό το επιβεβαιώνουν περίτρανα τα σχετικά στοιχεία που προσφάτως είδαν το φως της δημοσιότητας σε παγκόσμιο επίπεδο, ύστερα από έρευνες σχετικές και τα οποία είναι συγκλονιστικά :

• 400.000 άτομα-επιζώντες βασανιστηρίων, κατεγράφησαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το πλείστον δε από αυτούς είναι πρόσφυγες.
• 16.000 πρόσφυγες από αυτούς, τυγχάνουν σε ετήσια βάση ιατρικής, ψυχολογικής και κοινωνικής βοήθειας.
• Το 20% των θυμάτων βίας ή βασανιστηρίων υποβάλλουν αίτηση ασύλου στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
• Κατά το έτος 2006, σύμφωνα με επισημάνσεις του ΟΗΕ, τεκμηριώθηκαν περιπτώσεις βασανιστηρίων και κακοποίησης από τις δυνάμεις ασφαλείας, την Αστυνομία και άλλες κυβερνητικές Αρχές, σε 102 συνολικά χώρες του κόσμου.

 

Πρόσφυγες – Πολιτικό Άσυλο

 

            Παρεμπιπτόντως αναφέρεται, ότι με τον όρο «πρόσφυγες» εννοούμε τους αλλοδαπούς εκείνους ή τους ανιθαγενείς, οι οποίοι προστατεύονται από το άρθρο 1 παρ. 2^α της Σύμβασης της Γενεύης της 28-7-1951, που κυρώθηκε με Ν.Δ. 3989/1959 (ΦΕΚ 209^Α΄), όπως η Σύμβαση αυτή τροποποιήθηκε με το άρθρο 12 του Πρωτοκόλλου της Ν. Υόρκης της 31-1-1967 (κυρώθηκε με Α.Ν. 389/1969 – ΦΕΚ 125^Α΄). Ως προϋπόθεση απαιτείται όπως οι ανωτέρω να βρίσκονται εκτός της χώρας υπηκοότητάς τους λόγω δικαιολογημένου φόβου δίωξης, εξ΄αιτίας της φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, κοινωνικής τάξης ή πολιτικών πεποιθήσεών τους και οι οποίοι για το λόγο αυτό, αδυνατούν ή δεν επιθυμούν να επιστρέψουν στη χώρα προέλευσής τους. Το ίδιο ισχύει και για όσους αλλοδαπούς βρίσκονται για τέτοιους λόγους εκτός της χώρας μόνιμης διαμονής τους. Την προσφυγική ιδιότητα, επίσης, είναι δυνατόν να ζητήσει και ο πολίτης ή ανιθαγενής τρίτης χώρας, όταν εκ των υστέρων προκύψουν γεγονότα τέτοια μετά από την αναχώρησή του εκ της χώρας του, που να δικαιολογούν την υπαγωγή του στο καθεστώς του ασύλου. Μεταγενέστερα (της Συνθήκης της Γενεύης), για λόγους ανθρωπιστικούς και «κατ΄οικονομίαν», δημιουργήθηκε στην πράξη και μία νέα κατηγορία, μη καταστατικών προσφύγων, οι λεγόμενοι «de facto πρόσφυγες», οι οποίοι αντιμετωπίζονται ευνοϊκά με την χορήγηση προσωρινών αδειών παραμονής, παρά το γεγονός ότι δεν αναγνωρίζονται ως πρόσφυγες και δεν τους παρέχεται επίσημα άσυλο.

            «Οι πρόσφυγες de facto», πρόκειται για αλλοδαπούς τρίτων χωρών, των οποίων το αίτημα περί παροχής ασύλου έχει απορριφθεί για τυπικούς λόγους, είτε διότι δεν έχουν μεν υποβάλλει τέτοιο αίτημα λόγω φόβου αντιποίνων κατά συγγενών τους στη χώρα προέλευσης, είτε γιατί δεν απέδειξαν πλήρως ότι διώκονται ατομικά παρά το γεγονός ότι αποδεδειγμένα ανήκουν σε διωκόμενη ομάδα πληθυσμού, είτε διότι αναγκάστηκαν να μετακινηθούν από τη χώρα τους λόγω πολέμου, εμφύλιας σύρραξης, πολιτικής ή κοινωνικής αναταραχής ή συνεπεία φυσικών καταστροφών.

            Κατά την εφαρμογή, τέλος, της Σύμβασης της Γενεύης, κάθε κράτος διαμορφώνει τα δικά του ερμηνευτικά κριτήρια για τις προϋποθέσεις αναγνώρισης της προσφυγικής ιδιότητας, τα οποία συνήθως συναρτώνται με την εξωτερική πολιτική ή τα εσωτερικά προβλήματα της χώρας.

            Ήδη, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι Υπουργοί Εσωτερικών Υποθέσεων και Δικαιοσύνης, κατέληξαν ομόφωνα σε συμφωνία πρόσφατα στις Κάννες (7-7-2008), επί του Γαλλικού Σχεδίου για την ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική, όσον αφορά τη θέσπιση και των διαδικαστικών κανόνων χορήγησης ασύλου, διατηρώντας την έκκληση της Ισπανίας για αποφυγή μαζικών χορηγήσεων ασύλου σε οικονομικούς μετανάστες. Η ευρωπαϊκή αυτή συμφωνία για τη μετανάστευση και το άσυλο, η οποία ελήφθη κατά τη διάρκεια του ανωτέρω ατύπου Συμβουλίου των Καννών, αναμένεται να επικυρωθεί τον προσεχή Οκτώβριο από την Κομισιόν στο πλαίσιο του Συμβουλίου Κορυφής.

 

Παγκόσμια η Αντίδραση

 

            Έναντι του απαράδεκτου αυτού φαινομένου των βασανιστηρίων, που δυστυχώς συνεχίζει να υφίσταται ακόμα και σήμερα με ανησυχητικές διαστάσεις σε 100 περίπου χώρες του πλανήτη μας, η Διεθνής Κοινότητα δεν μπορούσε να μείνει απαθής. Έτσι ο ΟΗΕ έχει καθιερώσει την 26^ην Ιουνίου, ως διεθνή ημέρα των Ηνωμένων Εθνών, αφιερωμένη στα θύματα βασανιστηρίων. Με το σύνθημα « «Εξαλείψτε τα Βασανιστήρια», κηρύχθηκε την φετινή 26^η Ιουνίου, παγκόσμια εκστρατεία κατά των ανά τον κόσμο βασανιστηρίων με πολύ θετικά αποτελέσματα. Περισσότερα από 200 κέντρα αποκατάστασης σε όλο τον κόσμο, διοργάνωσαν την ίδια ημέρα ανάλογες σχετικές εκδηλώσεις, με στόχο τη διεθνή επαγρύπνηση και ενημέρωση για την σοβαρότητα του αγώνα της κατάργησης των βασανιστηρίων. Επιπλέον δε, την αύξηση της πίεσης εκ μέρους των κρατών του κόσμου να σταματήσουν τα βασανιστήρια, μία από τις κυριότερες αιτίες που καταλύουν τη δημοκρατία.

            Η Ευρωπαϊκή Ένωση την τελευταία 15ετία, έχει προβεί σε μία αξιόλογη πρωτοβουλία στον αγώνα κατά των βασανιστηρίων με πολύ καλά αποτελέσματα, με την κατάρτιση σχετικών προγραμμάτων και την χρηματοδότηση αυτών με κονδύλια ύψους 10 με 11 εκατομμυρίων ευρώ. Δραστηριοποιείται σε 41 χώρες και 20 κέντα αποκατάστασης σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ έχει ιδρύσει δίκτυα σε 16 κράτη μέλη.

 

Η Ελληνική Ανταπόκριση

 

            Με στόχο την πρόληψη και την κατάργηση των βασανιστηρίων από όποιους και αν τελούνται, αλλά και την αποκατάσταση των θυμάτων των βασανιστηρίων, ιδρύθηκε και λειτουργεί στην Ελλάδα από το 1989 το «Ιατρικό Κέντρο Αποκατάστασης Θυμάτων Βασανιστηρίων (ΙΚΑΘΒ). Βασικός χρηματοδότης του ΙΚΑΘΒ θα είναι μέχρι το 2010-2011 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όπως και όλων των Κέντρων αυτών, ενώ στη συνέχεια την χρηματοδότηση θα αναλάβουν οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών.

            Το ΙΚΑΘΒ, αποτελεί τη μοναδική μη Κυβερνητική Οργάνωση στην Ελλάδα που ασχολείται με την αντιμετώπιση των επιπτώσεων των βασανιστηρίων, με κύριο μέλημα, την ιατρική και ψυχολογική εξέταση των προσφύγων-θυμάτων βασανιστηρίων και την θεραπεία αυτών. Επιπλέον, κατά τρόπο επικουρικό, ασχολείται με την επίλυση τυχόν συνυπαρχόντων νομικών και κοινωνικών προβλημάτων.

            Ειδικότερα, ως βασικοί στόχοι του ΙΚΑΘΒ ορίζονται :

• Η αποκατάσταση των ατόμων που έχουν υποστεί βασανιστήρια, καθώς και των οικογενειών τους.
• Η εκπαίδευση Ελλήνων και ξένων επαγγελματιών υγείας σε θέματα αξιολόγησης και μεταχείρισης ατόμων που έχουν υποστεί βασανιστήρια, καθώς και των οικογενειών τους.
• Η ευαισθητοποίηση του γενικού πληθυσμού στη διάκριση των διαφόρων μορφών βασανιστηρίων και των δυνατοτήτων για την αποκατάσταση των θυμάτων.

 

            Μέχρι σήμερα, από της ιδρύσεώς του, το ΙΚΑΘΒ, έχει περιθάλψει περί τα 10.000 άτομα (θύματα βασανιστηρίων μαζί με τα μέλη των οικογενειών τους), ενώ σε ετήσια βάση το Κέντρο αυτό παρέχει υπηρεσίες σε 150 νέες ατομικές περιπτώσεις επιβιωσάντων βασανιστηρίων και 250 παλαιότερες περιπτώσεις κατά Μ.Ο.

            «Τρόφιμοι», τέλος, του Κέντρου είναι πρόσφυγες, κυρίως από χώρες της Αφρικής, την Τουρκία, Μέση Ανατολή, Ιράν και Ιράκ.

 

Συμπεράσματα – Αντιμετώπιση

 

            Παρά το γεγονός ότι ο άνθρωπος μετεξελίχθη αλματωδώς σε αξιοθαύμαστο σημείο κατά την μακραίωνα πορεία του στον πλανήτη μας σε όλα τα επίπεδα του πολιτισμού εν γένει, δεν κατόρθωσε να λυτρωθεί από τα στοιχεία πρωτογονισμού, ωμότητας, αγριότητας και κτηνωδίας και από το Βιβλικό αδελφοκτονικό σύνδρομο του «Κάϊν», ενάντια στις ηθικές αρχές και αξίες της ζωής, στις σχέσεις του με τους συνανθρώπους του, επιβεβαιώνοντας την αιωνίας ισχύος ρήση του μεγάλου τραγικού μας ποιητή της αρχαιότητας, Σοφοκλέους : «Πολλά τα φοβερά. Δεν υπάρχει τίποτε φοβερότερο από τον άνθρωπο».

            Τα βασανιστήρια είναι εφεύρημα μόνον του ανθρώπου, με φοβερές εφαρμογές σε ποικιλία, ένταση και επινοήσεις τερατώδεις κατά του συνανθρώπου του αντιπάλου, καθόσον τα ζώα επιδεικνύουν πολύ καλύτερη ευπρέπεια και συμπεριφορά στον ενστικτώδη αέναο αγώνα τους για επιβίωση.

            Με το βαρύτατο αυτό έγκλημα, δεν πλήττεται μόνον η σωματική και ψυχική υγεία των θυμάτων, η σωματική ακεραιότητά τους και η ευεξία στη ζωή, η πρόοδος και η ευημερία τους, αλλά επιπλέον, καταρρακώνεται η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και συνθλίβεται η προσωπικότητα των θυμάτων για πάντα, αποτελεί δε μια σοβαρότατη απειλή κατά της Δημοκρατίας και στίγμα για τον πολιτισμό της ανθρωπότητας ολόκληρης.

            Η και σήμερα συνεχιζόμενη διάπραξη βασανιστηρίων σε περί τις 100 χώρες σε όλο τον κόσμο, σε τέτοια ευρεία μάλιστα έκταση μέσα στους κόλπους μιας οργανωμένης διεθνούς κοινωνίας, αναδεικνύει το μέγεθος του προβλήματος και την άμεση ανάγκη για εντατικοποίηση της ήδη σε εξέλιξη ευρισκομένης παγκόσμιας εκστρατείας για την ολοσχερή εξάλειψη των βασανιστηρίων.

            Ο αγώνας για την πάταξη του φαινομένου είναι δυσχερής και επιβάλλει την αταλάντευτη, αμείωτη και διαρκή συνεργασία όλων των φορέων, τόσο σε τοπικό, όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, με την ανάληψη ρόλων σχετικών από άτομα, οργανώσεις, διεθνείς οργανισμούς και κυβερνήσεις κρατών. Ιδιαίτερα θα πρέπει να αναληφθούν αρμοδίως πρωτοβουλίες για τον περιορισμό ή παύση των τοπικών και περιφερειακών ενόπλων συγκρούσεων και πολέμων, και ενέργειες για την ειρηνική διευθέτηση των διεθνών διαφορών, ως και την αύξηση των πιέσεων εκ μέρους των ισχυρών οργανωμένων κοινωνιών και διεθνών οργανισμών προς τα ανελεύθερα και αυταρχικά καθεστώτα να σταματήσουν τα βασανιστήρια. 

            Ανάλογα μέτρα θα πρέπει να ληφθούν, ως και συνεχής εποπτεία και έλεγχος θα πρέπει να ασκείται, προς τους διαχειριστές της κρατικής εξουσίας (δυνάμεις Ασφαλείας, την Αστυνομία και άλλες διωκτικές Αρχές), των διαφόρων κρατών, για την πρόληψη παρεκκλίσεων, υπερβάσεων και καταχρήσεων εξουσίας σε βάρος ανθρώπων (κακοποιήσεις, βασανιστήρια, άσκηση ψυχολογικής βίας, άδικες και αυθαίρετες φυλακίσεις – απομονώσεις, αρπαγές – εξαφανίσεις κ.λ.π.).