Blog

• ΓΡΙΒΑΣ ΚΩΣΤΑΣ

Η ελληνική εξωτερική πολιτική έχει αρκετές παθογένειες, αλλά μια σημαντική, αν και σχετικά παραγνωρισμένη, είναι ο επαρχιωτισμός της. Το ότι δηλαδή λειτουργεί μέσα στο στενό πλαίσιο της γεωπολιτικής “γειτονιάς”, σχεδόν αδιαφορώντας για το τι γίνεται στον υπόλοιπο κόσμο. Όμως, το διεθνές σύστημα είναι ένα και ενιαίο και ό,τι συμβαίνει σε οποιαδήποτε γωνιά του κόσμου ασκεί επιδράσεις στο σύνολο. Ο λόγος για τη “Γαλάζια Πατρίδα”, την ΑΟΖ και την τάση μετατροπής της σε “γαλάζιο έδαφος”.

Πρόκειται για μία τάση, η οποία μας αφορά άμεσα, αφού συνδέεται με την τουρκική “Γαλάζια Πατρίδα”, η οποία ουσιαστικά επιδιώκει να καταργήσει ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα, μη αναγνωρίζοντας ότι τα ελληνικά νησιά έχουν δικαίωμα σε υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ. Το πρόσφατο περιστατικό στην Κάσο, όπως και παλαιότερα στο Καστελόριζο είναι άκρως ενδεικτικά των επιδιώξεων της Άγκυρας, η οποία έχει κατανοήσει τη σημασία που έχει και σήμερα, αλλά και προοπτική η έννοια της ΑΟΖ και ειδικότερα η τάση να μετεξελιχθεί σε “γαλάζιο έδαφος”.

Στην Ελλάδα, όμως, ο κοσμογονικός ανταγωνισμός, που βρίσκεται εδώ και μερικά χρόνια εν εξελίξει αναφορικά με τον έλεγχο των εγγύς ευρασιατικών υδάτων, έχει περάσει σχεδόν απαρατήρητος από τη δημόσια συζήτηση. Όμως, ο ανταγωνισμός αυτός θέτει νέα δεδομένα και στο Δίκαιο της Θάλασσας, που με τη σειρά τους έχουν τεράστιες δυνητικές επιδράσεις στο ελληνοτουρκικό σύστημα. υπενθυμίζουμε ότι ο ανταγωνισμός αυτός ξεκίνησε από τις αξιώσεις της Κίνας στη Νότιο Σινική Θάλασσα.

Για να το πούμε με όσο το δυνατόν λιγότερα λόγια: η Κίνα αντιλαμβάνεται ολόκληρη τη Νότιο Σινική Θάλασσα ως χώρο εθνικής κυριαρχίας της, ως προέκταση του εδάφους της προς τη θάλασσα, όχι απλώς ως χώρο όπου έχει κυριαρχικά δικαιώματα. Σε μια από τις πολυπληθείς μελέτες που εκδίδονται στις ΗΠΑ αναφορικά με τον ανταγωνισμό τους με την Κίνα, υπό τον τίτλο China’s vision of victory, του Jonathan D. T. Ward, το δεύτερο μέρος του βιβλίου αναφέρεται στο “Γαλάζιο Εθνικό Έδαφος” (Blue National Soil) της Κίνας, δηλαδή τη Νότιο Σινική Θάλασσα.

Από ΑΟΖ σε “γαλάζιο έδαφος”

Ο συσχετισμός με τη “Γαλάζια Πατρίδα” της Τουρκίας είναι εμφανής. Και ας μην βιαστεί κανείς να πει ότι αυτή είναι μια κινεζική ιδιαιτερότητα. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με τη Ρωσία στον Αρκτικό. Συγκεκριμένα, η διαφαινόμενη τήξη των αρκτικών πάγων στερεί από τη Ρωσία το “Μεγάλο Παγωμένο Τείχος”, που εξασφάλιζε την από Βορρά προστασία της. Έτσι, για τους Ρώσους η απόλυτη κυριαρχία στον Αρκτικό είναι μονόδρομος και από αμυντική και από οικονομική άποψη. Με άλλα λόγια, είναι απλά αδιανόητο για τη Ρωσία να βρίσκονται αμερικανικά αντιτορπιλικά στα 13 ναυτικά μίλια έξω από τις σιβηριανές ακτές. Έτσι, λοιπόν, και ο Αρκτικός αντιμετωπίζεται από τη Ρωσία σαν “Γαλάζια Πατρίδα”. Δηλαδή, ως χώρος όπου ασκεί εθνική κυριαρχία, πολύ περισσότερο από ό,τι προβλέπει το γράμμα του ισχύοντος Δικαίου της Θάλασσας για την ΑΟΖ.

Παρόμοιες απόψεις φαίνεται να έχει και η Βραζιλία και η Ινδία και φυσικά και οι ΗΠΑ. Οι τελευταίες, διαχρονικά, αντιμετωπίζουν μια τεράστια θαλάσσια έκταση, εύρους τουλάχιστον χιλίων χιλιομέτρων ένθεν και ένθεν των ακτών τους στον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό, ως χώρο όπου μπορούν να πράξουν ό,τι απαιτείται για να εξασφαλίζουν την ασφάλεια τους, αδιαφορώντας για τους περιορισμούς του διεθνούς δικαίου. Με άλλα λόγια, έχει ξεκινήσει ήδη μια διαδικασία που τείνει να μετατρέψει την ΑΟΖ, ιδιαίτερα δε στις κλειστές θάλασσες, σε χώρο σχεδόν εθνικής κυριαρχίας, περίπου ισότιμο με τη στεριά.

Αυτή η άτυπη αναβάθμιση της ΑΟΖ φαίνεται και από το πώς η διεθνής κοινότητα είχε αντιμετωπίσει τις δοκιμαστικές εκτοξεύσεις βορειοκορεατικών βαλλιστικών πυραύλων πριν από μερικά χρόνια. Τα διεθνή ΜΜΕ (των ελληνικών συμπεριλαμβανομένων) είχαν καυτηριάσει το γεγονός ότι οι πύραυλοι αυτοί είχαν καταλήξει στην ΑΟΖ της Ιαπωνίας. Δηλαδή, αντιμετώπισαν την ΑΟΖ, όχι ως χώρο αποκλειστικής άσκησης οικονομικών δικαιωμάτων, αλλά και ως χώρο που αφορά την άμυνα, άρα ως χώρο που έχει μία διάσταση εθνικής κυριαρχίας.

Θύλακοι σε ξένο “γαλάζιο έδαφος”

Η εν λόγω διεθνής τάση αναμένεται να κλιμακωθεί και αναπόφευκτα να επηρεάσει και το ελληνοτουρκικό σύστημα. Για την ακρίβεια ήδη το επηρεάζει. Ο όρος “Γαλάζια Πατρίδα”, που χρησιμοποιεί η Τουρκία είναι επιδεικτικά ξεκάθαρος για το πώς αντιλαμβάνεται η Άγκυρα το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Αναλυτικότερα, η άτυπη μετατροπή της ΑΟΖ σε χώρο εθνικής κυριαρχίας αυτομάτως τοποθετεί την Τουρκία και την Ελλάδα σε μια γεωπολιτική δυσαρμονία, πρωτοφανή στην ιστορία των δύο χωρών.

Με βάση τη δυναμική του που διαμορφώνεται διεθνώς, εάν η Τουρκία επιτύχει να επιβάλει εμπράκτως ότι τα ελληνικά νησιά δεν θα έχουν ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα, ή πιο σωστά να επιβάλει στην Ελλάδα να μην ασκεί σε αυτή την ΑΟΖ τα νόμιμα κυριαρχικά της δικαιώματα, τότε προκύπτει σοβαρό πρόβλημα εθνικής κυριαρχίας. Για τον απλούστατο λόγο ότι με βάση τις γεωπολιτικές ζυμώσεις που βρίσκονται σήμερα εν εξελίξει διεθνώς και τείνουν να μετατρέψουν –ατύπως πλην αποφασιστικώς– την ΑΟΖ σε χώρο περίπου εθνικής κυριαρχίας, η ελληνική ΑΟΖ που αντιστοιχεί στα ελληνικά νησιά στο ανατολικό Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, ατύπως πλην εμπράκτως θα μετατραπεί σε χώρο τουρκικής κυριαρχίας. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι εάν η Αθήνα συνεχίσει όπως σήμερα και δεν αντιδράσει, προοπτικά τα περισσότερα ελληνικά θα εγκλωβιστούν σε τουρκικά ύδατα!

Αν η τουρκική “Γαλάζια Πατρίδα” σε πρώτη φάση στερήσει τα ελληνικά νησιά (συμπεριλαμβανομένης της Κρήτης) στερηθούν την ΑΟΖ τους σε πρώτη φάση εγκλωβίζονται και σε δεύτερη φάση μετατρέπονται σε χώρο ασαφούς κυριαρχίας. Κατά κάποιον τρόπο “ιμιοποιούνται”. Επομένως, όλο το ανατολικό Αιγαίο μεταβάλλεται σε “γκρίζα ζώνη” και τα εκεί νησιά μας εγκλωβίζονται σε τουρκικό “θαλάσσιο έδαφος”. Εάν οδηγηθούμε εκεί, πολλά ελληνικά νησιά θα γίνουν θύλακοι μέσα σε χώρο εθνικής κυριαρχίας της Τουρκίας.

“Γαλάζια Πατρίδα” και διεθνής πραγματικότητα

Από τη στιγμή που τα ελληνικά νησιά δεν θα έχουν κυριαρχικά δικαιώματα, τα οποία να ασκούνται από την Αθήνα, θα θεωρούνται προεκτάσεις του “περιβάλλοντος κράτους”, δηλαδή της Τουρκίας, με ό,τι αυτό σημαίνει και για την εθνική κυριαρχία επί των ίδιων των νησιών. Με άλλα λόγια, η νέα διεθνής πραγματικότητα στις κλειστές θάλασσες του πλανήτη τείνει να ενοποιήσει τη στεριά με τη θάλασσα σε μια ενιαία ενότητα, με αποτέλεσμα αν “γκριζάρει” το θαλάσσιο κομμάτι αυτής της ενότητας, να “γκριζάρεται” και το χερσαίο.

Δυστυχώς, αυτή η νέα δυνητική διεθνής γεωπολιτική πραγματικότητα έχει περάσει απαρατήρητη(;) από τις ελληνικές ελίτ, οι οποίες περί άλλων τυρβάζουν. Το αποτέλεσμα είναι στο ελληνικό σύστημα εξουσίας να κυριαρχούν τραγικά επικίνδυνες αντιλήψεις, που προωθούν την άποψη ότι οφείλουμε να αντιληφθούμε «την αλήθεια των άλλων», δηλαδή της Τουρκίας και να συμβιβαστούμε, ή στην “καλύτερη” περίπτωση να εγκαταλείπουμε στην πράξη τα νόμιμα κυριαρχικά δικαιώματα των νησιών μας!

Η πολιτική της μη άσκησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων στις θαλάσσιες ζώνες των νησιών μας, χάριν υποτίθεται μετριοπάθειας, καθίσταται πλέον εγκληματικά επικίνδυνη. Παρ’ ότι η Άγκυρα δεν χάνει ευκαιρία να μιλάει για “Γαλάζια Πατρίδα”, είναι ενδεικτικό ότι η Αθήνα δεν ανακηρύσσει ΑΟΖ, δεν κλείνει τους κόλπους με γραμμές βάσης και δεν επεκτείνει τα χωρικά ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια, όπως έχει νόμιμο δικαίωμα. Από τη στιγμή που οι εγγύς θάλασσες τείνουν να μετατραπούν σε προέκταση της στεριάς, αν δεν τις αντιμετωπίζεις ως τέτοιες, τότε ατύπως περνάς το μήνυμα ότι ούτε οι στεριές είναι δικές σου. Και αν δεν είναι δικές σου είναι κάποιου άλλου. Τόσο απλά.

Η “Γαλάζια Πατρίδα” μετατρέπει ελληνική ΑΟΖ σε τουρκικό “γαλάζιο έδαφος”