Το αξιόμαχο δεν είναι μόνο αεροσκάφη και φρεγάτες
Το αξιόμαχο δεν είναι μόνο αεροσκάφη και φρεγάτες
1 Ιουνίου 2020
Στη δημόσια συζήτηση για την εθνική άμυνα, για το αξιόμαχο των Ενόπλων Δυνάμεων, πρωτεύουσα θέση κατέχει το θέμα των εξοπλισμών. Η υστέρηση τα τελευταία 15 χρόνια, η αγορά F-35, ο εκσυγχρονισμός των F-16, η προμήθεια φρεγατών κ.ο.κ. μονοπωλούν τις συζητήσεις. Κανείς δεν αμφιβάλλει ότι χωρίς εξοπλισμούς δεν υπάρχει εθνική άμυνα. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλες εξίσου σοβαρές πτυχές της εθνικής ισχύος, που δεν τυχαίνουν αντίστοιχης προσοχής.
Η μονομερής εστίαση στους εξοπλισμούς και στην τεχνολογία, δικαιολογείται εν μέρει από το γεγονός της ευκολίας που παρουσιάζει η μέτρηση, η σύγκριση και η αξιολόγησή τους: τόσα αεροσκάφη τέτοιας γενιάς, τόσα υποβρύχια, τόσα πυροβόλα κ.ο.κ. Χωρίς διάθεση υποτίμησης του τεχνολογικού παράγοντα, καλό είναι να έχουμε υπόψη μας ότι, στους σύγχρονους πολέμους, η Ελλάδα όταν ηττήθηκε η ήττα δεν ήταν αποτέλεσμα τεχνολογικής υστέρησης. Επίσης, όταν κέρδισε, η νίκη δεν οφειλόταν σε εξοπλιστική υπεροχή.
Από τους άλλους παράγοντες θα αναφερθούμε σ’ αυτό το άρθρο στην οργάνωση και στο επόμενο στη μόρφωση των αξιωματικών. Το υπουργείο Άμυνας, λοιπόν, δεν διαθέτει ενοποιημένες λειτουργίες, παρά μόνο τα επιτελεία συν κάποιες διευθύνσεις, που δημιουργήθηκαν εδώ και περίπου 20 χρόνια. Το ΓΕΕΘΑ και τα επιτελεία των κλάδων δεν έχουν ούτε την κοινή αρίθμηση των διευθύνσεών τους από το 1 μέχρι το 9, που ισχύει στο ΝΑΤΟ και σε όλον σχεδόν τον κόσμο. Το αποτέλεσμα είναι να μην υπάρχει αντιστοιχία ούτε στο εσωτερικό μεταξύ των επιτελείων, αλλά ούτε και με το εξωτερικό.
Συνεχείς αλλαγές από το 1974
Προχωρώντας ακόμα πιο κάτω, διατηρούμε ένα απαράδεκτο σχήμα διοικήσεως και ελέγχου στο Αιγαίο, με πολλούς διοικητές, διότι δεν το θεωρούμε ενιαία περιοχή επιχειρήσεων. Εδώ όμως θα ασχοληθούμε με ένα άλλο ζήτημα, τη νέα δομή δυνάμεων. Από πληροφορίες που έχουν δημοσιευθεί, με διθυραμβικά σχόλια, εγκρίθηκε από το Συμβούλιο Αρχηγών Γενικών Επιτελείων η συγκρότηση της Διοικήσεως Ειδικού Πολέμου υπό το ΓΕΕΘΑ.
Η νέα διοίκηση θα περιλάβει την υφιστάμενη Διακλαδική Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων και τις ταξιαρχίες καταδρομών, πεζοναυτών και ενδεχομένως την αερομεταφερόμενη ταξιαρχία και μονάδες ελικοπτέρων. Πρόκειται δηλαδή για την ανασύσταση του Β’ Σώματος Στρατού, με την προσθήκη και των ειδικών δυνάμεων, μολονότι διαφημίζεται ως κάτι καινοτόμο.
Η αντίληψη να θέσουμε αυτές τις δυνάμεις υπό ενιαία διοίκηση αριθμεί πάνω από 40 χρόνια και επανέρχεται σήμερα. Αυτό υποδηλώνει πως αφενός δεν έχουμε λύσει το πρόβλημα, αφετέρου επαναφέρουμε την ίδια λύση, στερούμενοι νέων ιδεών. Η ιστορία αρχίζει το 1978 με την ίδρυση της ΙΙΙ Μεραρχίας Ειδικών Δυνάμεων, η οποία καταργήθηκε μία δεκαετία αργότερα για να ανασυσταθεί το 1998 ως Β’ Σώμα Στρατού, το οποίο καταργήθηκε το 2013, για να εμφανιστεί και πάλι σήμερα ως Διοίκηση Ειδικού Πολέμου.
Προσπάθειες αναδιάταξης
Ο στρατός, από το 1974 και μετά, κατέβαλε τεράστια προσπάθεια να αναδιαταχθεί για να αντιμετωπίσει την εξ ανατολών απειλή. Μέχρι σήμερα έκανε πολλές αλλαγές, συνήθως συρρικνούμενος, αλλά ποτέ μία συνολική μεταρρύθμιση. Τα τελευταία 20 χρόνια ανακυκλώνονται οι ίδιες ιδέες μολονότι έχουν εμφανιστεί πολλές “νέες δομές”, οι οποίες και δεν υλοποιήθηκαν. Ποιο ακριβώς είναι λοιπόν το πρόβλημα;
Για τις “ειδικές” ταξιαρχίες του στρατού, εκτός δηλαδή από τις τεθωρακισμένες και του πεζικού, που τώρα τίθενται υπό τη Διοίκηση Ειδικού Πολέμου, υπάρχει μια αμηχανία για το πώς θα χρησιμοποιοιηθούν ως σύνολο και όχι ως μονάδες ή υπομονάδες. Για τις μονάδες καταδρομών, από τη δεκαετία του 1980, οπότε έπαυσε η αποστολή της “Κόκκινης Προβιάς”, επικρατεί σύγχυση για το ρόλο τους, πόσο μάλλον για την ταξιαρχία.
Η ταξιαρχία πεζοναυτών οργανώθηκε κατά το πρότυπο των Αμερικανών Πεζοναυτών, σαν το Αιγαίο να είναι ο Ειρηνικός και να πρέπει να καταλάβει τη νήσο Iwo Jima! Δηλαδή, ενώ εμφανίζεται να είναι ξεκάθαρος ο ρόλος της, εντούτοις σε ένα αρχιπέλαγος μάλλον χρειάζεται διαφορετική ιδέα ενεργείας. Αλλά και οι άλλοι “ειδικοί” σχηματισμοί, είτε αερομεταφερόμενοι είτε ελικοπτέρων, ενεργούν τμηματικά. Το πρόβλημα συνεπώς με αυτούς τους σχηματισμούς είναι πρωτίστως πώς θα ενεργήσουν συγκεντρωτικά και δευτερευόντως που θα υπαχθούν.
Χρειάζεται συνδυαστική αξιοποίηση δυνάμεων
Κρίνουμε ότι η δημιουργία της Διοικήσεως Ειδικού Πολέμου δεν είναι η ενδεδειγμένη λύση, για τους παρακάτω λόγους:
Πρώτον, η συγκέντρωση ανόμοιων δυνάμεων σε μία “δεξαμενή” δεν επιφέρει ουσιαστική αλλαγή εφόσον δεν αλλάζει ο τρόπος χρησιμοποιήσεώς τους. Μπορεί ο τίτλος να ακούγεται βαρύγδουπος επί της ουσίας, όμως παρακάμπτουμε το πρόβλημα αντί να το επιλύουμε.
Δεύτερον και σπουδαιότερο, οι ταξιαρχίες αυτές θα χρησιμοποιούνται τμηματικά, γεγονός που οδηγεί στην “τακτικοποίηση” των στρατιωτικών μας ενεργειών. Αυτές οι δυνάμεις πρέπει να χρησιμοποιούνται συγκεντρωτικά, σε συνδυασμό και με άλλες δυνατότητες, ώστε το συνολικό αποτέλεσμα να είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των μερών. Δηλαδή, να επιτυγχάνουν επιχειρησιακού επιπέδου σκοπούς με στρατηγικά αποτελέσματα.
Τρίτον, μία τέτοια χρησιμοποίηση, εκτός από τακτικό έχει και αμυντικό χαρακτήρα. Θυμίζει τη “μεθοδική μάχη” και το colmater (σφράγισμα) των Γάλλων το 1940, των οποίων το δόγμα προέβλεπε την προσπάθεια αρχικά “σφραγίσματος της διαρροής”, με ενέργεια των εφεδρειών για την αποκατάσταση του γραμμικού μετώπου. Μετά την αποκατάσταση του μετώπου, αφού εξασφαλιζόταν η υπεροχή σε προσωπικό και μέσα, τότε θα αναλαμβανόταν αντεπίθεση. Κάτι τέτοιο, όμως, ήταν παρωχημένο ήδη το 1940, πόσο μάλλον σήμερα.
Τέταρτον, η Ελλάδα έχει αμυντικό δόγμα στο στρατηγικό επίπεδο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα πρέπει να διαταχθούμε ώμο με ώμο για να εμποδίσουμε τους Τούρκους. Όσο μεγεθύνονται οι δυνατότητες της Τουρκίας άλλο τόσο αυξάνεται η ανάγκη για διενέργεια από μέρους μας επιθετικών ενεργειών στο επιχειρησιακό και στο τακτικό επίπεδο.
Αξιόμαχο και κατάργηση των μεραρχιών
Εν κατακλείδι, όλες οι “ειδικές” ταξιαρχίες είναι επίλεκτες δυνάμεις με ανώτερη εκπαίδευση, ηθικό και δυνατότητες. Το ζητούμενο δεν είναι να τις περιθωριοποιήσουμε, αλλά να τις χρησιμοποιήσουμε επιθετικά με τέτοιο τρόπο, ώστε να αποδώσουν το μέγιστο των δυνατοτήτων τους. Η αναβάθμισή τους περνάει μέσα από την αναβάθμιση των τρόπων ενεργείας τους και όχι μέσα από την υπαγωγή σε μια επιχειρησιακή διοίκηση ανόμοιων σχηματισμών που ανήκουν και διοικητικά σε μία κατηγορία. Με την αντίληψη της “δεξαμενής” διαιωνίζουμε ένα πρόβλημα, μετατρέποντάς το σε ζήτημα διοικητικής υπαγωγής, χωρίς να δίνουμε λύση στον τρόπο χρησιμοποίησης.
Συναφές με το παραπάνω ζήτημα, χωρίς να αφορά τη Διοίκηση Ειδικού Πολέμου, είναι η φημολογούμενη, αλλά όχι ακόμα επιβεβαιωμένη, κατάργηση του επιπέδου διοικήσεως της μεραρχίας. Τα τελευταία χρόνια ο στρατός αντιμετώπιζε, επίσης, με αμηχανία τις μεραρχίες. Ξεκινώντας από τον ευφημισμό “επιχειρησιακό στρατηγείο”, τις απογύμνωσε από δυνατότητες, οπότε ενδεχόμενη κατάργησή τους θα είναι η λογική συνέπεια μέχρι το τέλος της.
Επιγραμματικά, η κατάργηση των μεραρχιών στερεί τον ελιγμό του Σώματος Στρατού από επιλογές, τόσο στην άμυνα όσο κυρίως στην επίθεση, η οποία καθίσταται σχεδόν αδύνατη. Θεωρούμε ότι και στις δύο περιπτώσεις, του “ειδικού πολέμου” και των μεραρχιών, το αίτιο είναι κοινό. Κατά κύριο λόγο προέρχεται από την ένδεια στρατιωτικής σκέψης και παιδείας. Με αυτά τα δύο, όμως, θα ασχοληθούμε στο αυριανό μας άρθρο.