Blog

ΠΡΟΛΗΨΗ
ΔΑΣΙΚΩΝ ΠΥΡΚΑΪΩΝ

Του Υποστρατήγου ε.α. Θ. Τζέλη

 

 Ο θρήνος για τις απώλειες ανθρώπων, δασών και περιουσιών από τις καταστροφικές πυρκαγιές του περασμένου καλοκαιριού δεν κόπασε για τους «εγγύς», κατοίκους της Πελοποννήσου! Μήπως όμως ξεχάστηκε από τους «μακράν» παροικούντες την Αθήνα … ;

 

Στόχος της παρούσας δημοσίευσης είναι η υποστήριξη της οργάνωσης της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας στις αποστολές της πρόληψης, παρακολούθησης και διεξαγωγής επιχειρήσεων κατάσβεσης πυρκαγιών, οι οποίες,  πυρκαϊές, κάθε χρόνο πληγώνουν το περιβάλλον και την εθνική οικονομία της χώρας μας.

Είναι βέβαιο, ότι η επιτυχία δεν εξαρτάται  από τα μεγαλεπίβολα σχέδια, που είναι μόνο καλές προθέσεις, αλλά από την σωστή εφαρμογή  ενός καλού σχεδίου, με  εμμονή στον σκοπό, συγκέντρωση δυνάμεων  και μέσων σε ένα «στόχο», κάθε φορά. Για αυτό το λόγο στην συνέχεια, παρατίθενται οι σημαντικότεροι παράγοντες που σχετίζονται με τις δασικές πυρκαγιές και  οι τρόποι που θα διευκολύνουν τον άμεσο εντοπισμό και καταστολή των, σύμφωνα με το ρητό,  «Κρείττον το  προλαμβάνειν ή το θεραπεύειν».

Παράγοντες σχετιζόμενοι με τις πυρκαγιές.
Το φυσικό περιβάλλον της Ελλάδος είναι κατεξοχήν πυριγενές από άποψη κλίματος και βλάστησης (Kozlowski and Ahlgren, 1974). Το ενδεχόμενο εκδήλωσης και ανάπτυξης μιας δασικής πυρκαγιάς σχετίζεται με τους παρακάτω φυσικούς ή ανθρώπινους παράγοντες:

• Μορφολογία του εδάφους
• Δασική κάλυψη (έκταση, είδος, χλωρίδα)
• Υφιστάμενο επαρχιακό και δασικό οδικό δίκτυο
• Δραστηριότητες και προσβασιμότητα  του ανθρωπίνου παράγοντα στις δασικές  περιοχές
• Ανθρώπινες ενέργειες Ελλήνων ή ξένων (κακόβουλες, σκόπιμες ή και υποκινούμενες)
• Ύποπτοι χώροι (νάρκες και παλαιά μη εκραγέντα βλήματα)
• Επέκταση οικισμών  ή  καλλιεργειών και διασπορά εύφλεκτων υλών (άχυρα, χόρτα, κλαδιά) πλησίον δασικών περιοχών.
• Πολλοί και ανεξέλεγκτοι σκουπιδότοποι που γειτνιάζουν με δασικές, θαμνώδεις περιοχές ή και βιομηχανικές εγκαταστάσεις υψηλού κινδύνου από άποψη πυρκαϊάς
• Μετεωρολογικές συνθήκες, οι οποίες στην Ελλάδα είναι κρίσιμος και απροσδόκητος παράγοντας. Είναι κοινή διαπίστωση, ότι οι μήνες που τρέχουν είναι  άνυδροι, με ελάχιστες βροχοπτώσεις, μειωμένες κατά 20-30% από την 10ετία του 60, με θερμοκρασία κατά 2ο βαθμούς υψηλότερη από την κανονική. Η ένταση των μετεωρολογικών φαινομένων ποικίλει με την εναλλαγή υψηλών / χαμηλών βαρομετρικών και τους περιοδικούς και μη ανέμους.

Όλοι αυτοί οι  παράγοντες επηρεάζουν σημαντικά την έναρξη, εξέλιξη και την διεξαγωγή των επιχειρήσεων κατάσβεσης των πυρκαγιών.

 

 

Που εκδηλώνονται και πως μπορούν έγκαιρα να εντοπίζονται οι πυρκαγιές; 
Για την κατάταξη των περιοχών βάσει του βαθμού επικινδυνότητας τους, χρησιμοποιούνται σύγχρονες τεχνολογίες Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών (GIS) σε συνδυασμό με κατάλληλα μοντέλα μέσω των οποίων εξάγονται χρήσιμα αποτελέσματα γι’ αυτόν τον σκοπό.
Τα ψηφιακά στοιχεία που καταγράφονται για να αποτελέσουν την βάση δεδομένων του συστήματος GIS είναι η ακτογραμμή, οι ισοϋψείς, οι χρήσεις γης, οι οικισμοί, τα τοπωνύμια, εδαφολογικά και γεωλογικά στοιχεία, το οδικό δίκτυο, το ιστορικό πυρκαγιών, οι χώροι συγκέντρωσης πλήθους ανθρώπων (εκκλησίες, χώροι άθλησης, αρχαιολογικοί χώροι κ.λ.π.)
Η μοντελοποίηση εξάγει θεματικούς χάρτες που παρουσιάζουν χωρικά χρήσιμες πληροφορίες όπως :

• Περιοχές επικινδυνότητας πυρκαγιών δασών . Παρέχει πληροφορίες για τις περιοχές που παρουσιάζουν υψηλό βαθμό επικινδυνότητας έναρξης πυρκαγιάς.
• Ορθή τοποθέτηση των μονάδων επιφυλακής.
• Άμεση και ασφαλή επέμβαση των δυνάμεων της πυροσβεστικής στο μέτωπο.
• Ανεφοδιασμό των οχημάτων
• Οργάνωση και εκτέλεση των περιπολιών
• Βέλτιστες θέσεις τοποθέτησης παρατηρητηρίων
• Έγκυρη πληροφόρηση επί χαρτών με όλα τα χρήσιμα στοιχεία.

Τα αποτελέσματα της χαρτογραφικής μοντελοποίησης και δημιουργίας της βάσης γεωγραφικών δεδομένων παρουσιάζουν πρακτικό ενδιαφέρον για την υποστήριξη λήψης αποφάσεων. Συγκεκριμένα, μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη και τη διεξαγωγή επιχειρήσεων κατάσβεσης των δασικών πυρκαγιών καθώς και στο συντονισμό δράσεων που αφορούν φυσικές καταστροφές όπως οι σεισμοί, οι πλημμύρες και γενικότερα καταστάσεις που χρήζουν άμεσης επέμβασης.
Πιστεύουμε, ότι η πυροσβεστική υπηρεσία πρέπει να αναβαθμίσει τα μέσα της, με ένα Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφορικής (GIS), όπως προαναφέρθηκε και ένα ολοκληρωμένο σύστημα, το οποίο παρουσιάζεται στην συνέχεια.
Πολλές Μεσογειακές χώρες, όπως η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Ιταλία και η Τουρκία έχουν σε χρήση συστήματα συγχρόνου τεχνολογίας για αποστολές πρόληψης ή διεξαγωγής επιχειρήσεων  δασοπυρόσβεσης ή άλλων φυσικών καταστροφών. Ειδικότερα, η Τουρκία αναπτύσσει δύο σύγχρονα συστήματα επιτήρησης εδάφους με δορυφόρους λήψης εικόνας και μη επανδρωμένα αεροσκάφη (UAVs), τα οποία θα μεταφέρουν την εικόνα μιας κατάστασης εκτάκτου ανάγκης ή πυρκαγιών σε αρμόδια Υπηρεσία.   
Στον προϋπολογισμό του ΥΠ.ΕΣ. για το 2008, έχει προβλεφθεί το ποσό των 210 εκ. ευρώ για την αγορά  ή ενοικίαση αεροσκαφών κατάσβεσης πυρκαγιών. Με ένα μικρό μέρος του ποσού αυτού θα μπορούσε να γίνει η προμήθεια και εγκατάσταση ενός ολοκληρωμένου συστήματος, πρόληψης πυρκαγιών, το οποίο θα:

• Περιλαμβάνει το κατάλληλο GIS σύστημα με την απαραίτητη βάση δεδομένων.
• Έχει ενσωματωμένο ενιαίο Σύστημα διοικήσεως, ελέγχου και λήψης αποφάσεων  διεξαγωγής επιχειρήσεων από την Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας (ΓΓΠΠ), με πρόσβαση σ’ αυτό όλων των Κέντρων Επιχειρήσεων (ΚΕ).
• Παρέχει τις αναγκαίες επικοινωνίες, ενοποιημένα, για όλα τα επίπεδα Διευθύνσεων, των δυνάμεων και μέσων επιτήρησης / πυρόσβεσης, προκειμένου να συντονίζονται απρόσκοπτα οι δράσεις και ο έλεγχος των επιχειρήσεων πρόληψης και κατάσβεσης πυρκαγιών από το ΚΕ της ΓΓΠΠ και τα περιφερειακά ΚΕ.

Όλα τα παραπάνω θα πολλαπλασιάσουν την ικανότητα των εμπλεκομένων Υπηρεσιών και Δυνάμεων στην εκτέλεση των αποστολών πρόληψης και κατάσβεσης πυρκαγιών. Η συγκρότηση του ολοκληρωμένου συστήματος, με τα προτεινόμενα υποσυστήματα και μέσα σύγχρονης τεχνολογίας,  απεικονίζεται στο Διάγραμμα  και αναφέρονται συνοπτικά στην συνέχεια:

 

Μέσα Επιτήρησης
Τα μέσα επιτήρησης χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες:
Επίγεια
Τα επίγεια μέσα επιτήρησης κινητά και σταθερά (παρατηρητήρια) θα πρέπει να αναδιοργανωθούν τόσο χωρικά όσο και αριθμητικά βάσει των πληροφοριών που θα εξάγονται από το προαναφερόμενο μοντέλο.
Εναέρια
Εναέρια μέσα επιτήρησης αποτελούν τα αεροσκάφη, τα ελικόπτερα και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, τα οποία είναι εξοπλισμένα με κάμερες και μπορούν να λαμβάνουν και να στέλνουν εικόνες, σε πραγματικό χρόνο, στα Κέντρα Επιχειρήσεων.
Ο βέλτιστος συνδυασμός, από την άποψη κόστους και αποτελεσματικότητας, των μέσων της εναέριας επιτήρησης επιτυγχάνεται ως εξής:

• Καθημερινή επιτήρηση από μη επανδρωμένα αεροσκάφη (UAVs), εξοπλισμένα με θερμικές κάμερες (IR / Ιnfra Red) και SAR (synthetic aperture radar) για την άμεση ανίχνευση εστιών πυρκαγιάς. Ο ελληνικός στρατός διαθέτει ήδη δύο συστήματα με οκτώ UAVs
• Σε περίπτωση έναρξης πυρκαγιάς η παρακολούθηση να γίνεται από αεροσκάφη ή ελικόπτερα εξοπλισμένα με Lidar (σύστημα laser λήψης εικόνων) και SAR.

Δορυφορικά
Στα μέσα επιτήρησης θα πρέπει να προστεθεί και η περιοδική λήψη εικόνας από το Δορυφορικό σύστημα “Helios” ( Ευρωπαϊκό πρόγραμμα στο οποίο μετέχει και η  Ελλάδα).
Επικοινωνιακά Μέσα
Χρειάζεται ένα Σύστημα Ολοκληρωμένων Επικοινωνιών Δασοπυρόσβεσης (ΣΟΕΔ), το οποίο θα εξασφαλίσει τις επικοινωνίες (τηλεφωνία, μεταφορά δεδομένων, εικόνων και τη δυνατότητα τηλεδιάσκεψης ) μεταξύ των κέντρων επιχειρήσεων, των δυνάμεων επιτήρησης, πυρόσβεσης και των τοπικών αρχών της περιοχής που εκδηλώθηκε η πυρκαγιά. Το ΣΟΕΔ, πρακτικά,  θα λειτουργεί μέσα από τα υπάρχοντα ενσύρματα, ασύρματα δίκτυα επικοινωνιών (Κυβερνητικά, Στρατιωτικά, ΟΤΕ, ΤΕΤΡΑ της ΕΛ.ΑΣ, κινητής τηλεφωνίας και το δορυφορικό σύστημα  Hellas Sat).
Δομές στα ΚΕ της ΓΓΠΠ και περιφερειών.
Θα πρέπει να δημιουργηθούν περιφερειακά και κινητά ΚΕ, εξοπλισμένα με τα απαραίτητα μέσα, τα οποία σε σύζευξη  με το ΚΕ της ΓΓΠΠ, θα συμμετέχουν στον συντονισμό και στην διεξαγωγή των επιχειρήσεων, σε  οποιαδήποτε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. 

 Επίλογος.
Αισιοδοξούμε και πιστεύουμε ότι, η ΓΓΠΠ έχει έτοιμα σχέδια ενεργείας, κατάλληλα,  επαρκεί μέσα για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών  και τις απαραίτητες Δυνάμεις για την αποτελεσματική διεξαγωγή επιχειρήσεων δασοπυρόσβεσης, αν χρειασθεί. Πόσο αποτελεσματική θα είναι,  «θα απαντήσουν οι φωτιές»!